نویسنده: سید هاشم ناجی جزایری

صبر و بردباری در آموزه های دینی به منزله رأس ایمان شمرده شده است و در منزلت صابرین همین بس که لیاقت معیت و یاری خداوند را پیدا می کنند. صبر مراتبی دارد؛ صبر بر مصیبت، صبر بر طاعت، صبر بر معصیت. این نوشتار در پی بیان ارزشمندی رفتار والدینی است که بر مصیبت فرزندشان صبر جمیل می کنند.

مقام و منزلت والدینی که فرزندشان از دنیا رفته است

پیامبراکرم(ص) فرمود: چنانچه فرزندی از من -اگرچه نوزاد سقط شده ای باشد -از دنیا برود، برای من بهتر از آن است که صد فرزند رزمنده داشته باشم که -پس از من-در راه خدا جهاد نمایند. (1)
پیامبراکرم(ص)فرمود: شخصی که فرزند نوزادی را - در زمان حیات خود-از دست بدهد، برای او بهتر خواهد بود از این که صد فرزند داشته باشد -که پس از او-همه آنها در راه خدا جهاد نمایند و تا روز قیامت -قلبشان-در جهاد نمودن آرام نگیرد. (2)
امام صادق(ع)فرمود: شخصی که -در زمان حیات خود-فرزندش از دنیا برود. برای او بهتر خواهد بود از این که هفتاد فرزند -بعد از خود-به یادگار بگذارد که آنها در راه خدا جهاد نمایند. (3)
امام صادق(ع)فرمود: شخصی که یک فرزند او -در زمان حیات-از دنیا برود برای او بهتر خواهد بود از این که هفتاد فرزند بعد از خود داشته باشد. که آن فرزندان حضرت مهدی(ع)را درک نمایند و در رکاب او باشند. (4)

آثار و ثمرات إسترجاع نمودن _ و حمد الهی را بر زبان جاری کردن در مصیبت مرگ فرزند

آمرزش گناهان

امام باقر(ع)فرمود: هرگاه به مؤمن -در دنیا-مصیبتی برسد و او در وقت مصیبت. کلمه استرجاع بر زبان جاری نماید. خدای عز و جل گناهان گذشته او را مورد آمرزش و مغفرت قرار می دهد. (5)
امام باقر(ع)به این مضمون فرمود: شخصی که مصیبتی به او روی می آورد و او در مقابل آن مصیبت. کلمه استرجاع را بر زبان جاری می نماید. و صبر و بردباری از خود نشان می دهد، خدای متعال گناهان گذشته او را مورد آمرزش و مغفرت قرار می دهد و هرگاه که این بنده به یاد مصیبتی -که در گذشته به او رسیده است-بیفتد و جمله استرجاع را بر زبان جاری کند. خدای متعال گناهان او را -در زمان وقوع مصیبت تا زمان گفتن استرجاع -خواهد بخشید. (6)
امام باقر(ع)فرمود: هنگامی که بنده ای با مصیبتی روبرو می گردد. و در برابر آن صبر و بردباری می نماید و در آغاز رویاروئی اش با مصیبت. ذکر استرجاع را بر زبان جاری می کند خدای عز و جل گناهان گذشته او را مورد آمرزش و مغفرت قرار می دهد. (7)
امام باقر(ع)فرمود: شخص مؤمنی که در دنیا مصیبتی به او روی می آورد. و او هنگام مصیبت. صبر می نماید. و استرجاع می کند، خدای متعال گناهان گذشته او را -بجز گناهان کبیره-مورد آمرزش قرار می دهد. و هرگاه که او مصیبت خود را به یاد می آورد و پس از به یاد آوردن آن مصیبت. استرجاع می نماید و حمد الهی را بجای می آورد. خدای متعال گناهان او را -از هنگام وقوع مصیبت تا زمان بیادآوری آن-مورد آمرزش و مغفرت قرار می دهد -اگر آن گناهان کبیره نباشند(8).

اجر و ثواب

امام صادق(ع)به این مضمون فرمود: شخصی که در هنگام مصیبت استرجاع نماید و این جمله را بعد از مصیبت نیز تکرار کند، خدای متعال نیز اجر او را تجدید خواهد نمود. و آن ثواب را تکرار خواهد کرد. (9)
پیامبراکرم(ص)فرمود: شخصی که به یاد مصیبتی که در گذشته به او رسیده است بیفتد و در وقت یادآوری آن بگوید: إنا لله و إنا إلیه راجعون؛ خدای متعال مجدداً اجر و ثوابی را به او می دهد مانند اجر و ثوابی که در روز رسیدن مصیبت به او داده است. (10)
امام باقر(ع)فرمود: شخصی که در برابر مصیبتی که به او روی آورده است صبر نماید و استرجاع کند و حمد الهی را بجای آورد بدرستیکه او راضی به رضای الهی شده است. و اجر چنین شخصی با خدای متعال خواهد بودو اگر او چنین نکند. مقدرات بر او خواهد گذشت. در حالی که او مورد ملامت و مذمت قرار خواهد گرفت و اجر و ثواب او ضایع خواهد شد. (11)
حضرت امیرالمؤمنین(ع)فرمود: شخصی که به یاد مصیبتی که به او روی آورده است بیفتد. و او پس از یادآوری آن مصیبت. استرجاع نماید خدای متعال برای او اجر و ثوابی را -مانند روزی که مصیبت به او روی آورده است-می نویسد. (12)
امام صادق(ع)فرمود: شخصی که مصیبتی را که در گذشته به او روی آورده است. به یاد بیاورد و هنگام یادآوری آن بگوید: ‌"إنا لله و إنا إلیه راجعون و الحمد لله رب العالمین اللهم آجرنی علی مصیبتی و اخلف علی أفضل منها " ؛ خدای متعال به او اجر و ثوابی کرامت خواهد فرمود مانند اجر و ثوابی که در آغاز مصیبت به او داده است. (13)
امام باقر(ع)به این مضمون فرمود: هنگامی که بنده ای با مصیبتی روبرو می گردد. و صبر و بردباری می نماید. و ذکر استرجاع را بر زبان جاری می کند خدای عز و جل گناهان گذشته او را مورد آمرزش و مغفرت قرار می دهد و هنگامی که زمانی از وقوع آن مصیبت بگذرد و او در هنگام یادآوری آن استرجاع نماید و حمد الهی را بر زبان جاری سازد. خدای متعال اجر و ثوابی را مانند روز اول روبرو شدن او با مصیبت به او کرامت خواهد فرمود. (14)

ایمنی از گزند روز قیامت

پیامبراکرم(ص)فرمود: چهار چیز است که هر شخصی دارای آن ها باشد از گزند روز قیامت ایمن خواهد بود:
اگر به او نعمتی داده شود. بگوید: «‌الحمد لله»،
و اگر مرتکب گناه و لغزشی گردد بگوید: «استغفرالله»،
و اگر مصیبتی به او روی آورد. بگوید: «إن لله و إنا إلیه راجعون»،
و اگر حاجتی بخواهد، آن را از خدای متعال طلب نماید، و اگر از چیزی بترسد. به خدای متعال پناه ببرد. (15)

ایمنی از آتش جهنم

پیامبراکرم(ص)فرمود: خداوند متعال بزرگوارتر از آن است که جگرگوشه شخصی را از او بگیرد -و او در مقابل این امر صبر نماید. و از خدا اجر و ثواب طلب کند و حمد الهی را بجای آورد-سپس چنین شخصی را به عذاب آتش گرفتار نماید. (16)

بهشتی شدن - سکونت در بهشت

امام صادق(ع)فرمود: شخصی که در هنگام مصیبت. استرجاع نماید. بهشت بر او واجب می گردد. (17)
پیامبراکرم(ص)فرمود: چهار چیز است که اگر شخصی دارای آن ها باشد. خدای متعال بهشت را برای او واجب خواهد فرمود:
1)گفتن: لا إله إلا الله -در هنگام گرفتاری و مشکلات-.
2)گفتن: الحمد لله -در هنگامی که خدای متعال نعمتی به او ارزانی می فرماید-.
3)گفتن: استغفرالله -در هنگامی که مرتکب لغزش و گناه می گردد-.
4)گفتن: إنا لله و إنا إلیه راجعون -در هنگامی که مصیبتی به او روی می آورد-. (18)
-و در حدیث دیگری آمده است که خدای متعال نام چنین شخصی را جزء اهل بهشت قرار می دهد. (19)
پیامبراکرم(ص)فرمود: شخصی که دارای این چهار خصلت باشد. خدای متعال خانه ای را در بهشت برای او بنا می فرماید:
1)در گرفتاری و مشکلات به ذکر: ‌ لا إله إلا الله تمسک بجوید،
2)هنگامی که نعمتی به او روی می آورد. بگوید: الحمد لله،
3)هنگامی که مرتکب خطا و لغزشی گردد. بگوید: ‌ استغفرالله،
4)هنگامی که مصیبتی به او برسد. بگوید: إنا لله و إنا إلیه راجعون(20).
پیامبراکرم(ص)فرمود: شخصی که با مصیبتی روبرو گردد. و عزیزی را از دست بدهد و در برابر آن مصیبت صبر و بردباری نماید و راضی به رضای الهی باشد و در مقابل این مصیبت از خدای متعال اجر و ثواب طلب نماید و هنگام رویارویی با آن مصیبت بگوید: "إنا لله و إنا إلیه راجعون"؛ بر خداوند متعال است که او را وارد بهشت نماید. (21)
پیامبراکرم(ص)فرمود: هنگامی که فرزند شخص با ایمانی فوت می کند، خدای متعال به ملائکه می فرماید: ‌ فرزند آن شخص مؤمن را قبض روح نمودید؟
آنها می گویند: بله.
در این هنگام خدای متعال به آنها می گوید: او پس از این مصیبت چه گفت؟
ملائکه در جواب می گویند: او حمد تو را بجای آورد و استرجاع نمود.
در این هنگام خدای متعال به ملائکه می فرماید: برای این بنده -در بهشت-مسکنی بنا نمائید. و آن را بیت الحمد بنامید. (22)

ترفیع درجه و منزلت

پیامبراکرم(ص)فرمود: شخص مسلمانی که مصیبتی بر او وارد می گردد و او در مقابل آن مصیبت -اگرچه زمان آن گذشته باشد -بگوید: ‌ : « إنا لله و إنا إلیه راجعون»؛ خدای متعال به او منزلت و مقام والایی کرامت خواهد فرمود. (23)

تمجید و مباهات الهی

امام صادق(ع)فرمود: هنگامی که بنده ای از بندگان خدا در مقابل مصیبت از دست دادن فرزند خود. حمد الهی را بجای آورد. خدای متعال از این بنده تمجید می نماید و به ملائکه خود مباهات کرده و به آنها می گوید:
ای ملائکه! بنده مرا می بینید که با وجودی که فرزندش را از گرفتم، او باز حمد مرا بجای می آورد. (24)

حسن عاقبت

حضرت امیرالمؤمنین(ع)فرمود: شخصی که در هنگام مصیبت صبر و بردباری نماید و بگوید: « إنا لله و إنا إلیه راجعون»؛ خدای متعال مصیبت او را جبران خواهد نمود. و عاقبت او را نیکو خواهد ساخت. و در ازای شخصی که از دست داده است جانشین شایسته ای -که موجب رضای اوست -به او کرامت خواهد فرمود. (25)

درود الهی -رحمت الهی -هدایت الهی

الذین إذا أصابتهم مصیبة قالوا إنا لله و إنا إلیه راجعون «156».
أولئک علیهم صلوات من ربهم و رحمة و اولئک هم المهتدون «157»_(البقرة).
این آیه مبارکه درباره کسانی است که هنگام وارد شدن مصیبتی بر آنها می گویند:
إنا لله و إنا إلیه راجعون.
این آیه مبارکه در توصیف شأن و منزلت آنها می فرماید: بر این گونه افراد صلوات و درود الهی فرستاده می شود و این افراد مورد رحمت الهی قرار می گیرند و هدایت الهی شامل آنان می شود.
پیامبراکرم(ص)فرمود: شخصی که مصیبتی بر او وارد می گردد و او بر آن مصیبت صبر و بردباری نماید، خدای متعال در قبال این مصیبت سه چیز را به او عنایت می فرماید:
درود و رحمت و هدایت. (26)
ابن عباس می گوید: هنگامی که شخص مؤمن در برابر امر الهی تسلیم گردد و در مقابل مصیبتی که به او وارد می شود بگوید: « إنا لله و إنا إلیه راجعون»؛ خدای متعال سه خصلت خیر را به او کرامت می فرماید:
درود، مغفرت، رحمت و هدایت الهی. (27)

نور الهی

پیامبراکرم(ص)به این مضمون فرمود: چهار چیز است که هر شخص دارای آنها باشد. او در پرتو نور اعظم الهی خواهد بود:
1)شخصی که در کارها و امور خود اقرار به شهادت أن لا إله إلا الله أنّ محمداً رسول الله داشته باشد، و به این دو شهادت تمسک جسته و به آنها پناه ببرد
2)شخصی که هنگام وارد شدن مصیبتی به او بگوید: «إنا لله و إنا إلیه راجعون»،
3)و شخصی که پس از انجام دادن کار نیک بگوید: «الحمد لله رب العالمین»،
4)و شخصی که پس از دچار شدن به لغزش و گناه بگوید: «استغفرالله و أتوب إلیه». (28)

مستجاب شدن دعا

پیامبراکرم(ص)فرمود: شخص مسلمانی که مصیبتی بر او وارد می گردد. و او در برابر آن مصیبت -همان گونه که خدای عز و جل به او امر فرموده است -بگوید: « إنا لله و إنا إلیه راجعون اللّهمّ آجرنی فی مصیبتی و اخلف لی خیراً منها» ؛ خدای متعال دعای او را مستجاب می فرماید و چیزی بهتر از آنچه از دست داده است به او کرامت می کند. (29)

آثار و ثمرات اشک ریختن و گریه کردن در مصیبت مرگ فرزند

آرامش

امام صادق(ع)به این مضمون فرمود: هرگاه شخصی از شما بخاطر مصیبتی که به او روی آورده است احساس سنگینی و ناراحتی شدید نمود؛ بر او لازم است که گریه کند و اشک از دیدگان جاری سازد. در این صورت است که او آرام می گیرد. (30)
پیامبراکرم (ص)گریه کردن در مصیبت مرگ فرزند را مورد تأیید قرار داد. پیامبراکرم(ص)فرمود: در هنگام مصیبت نفس آدمی اندوهناک و چشم انسان اشک آلود می گردد. زیرا داغ تازه است و سخنی را بر زبان جاری کنید که رضای الهی را در پی دارد و سخن ناسزا و بی ربط نگویید. (31)

تسکین خاطر

منصور صیقل می گوید: به نزد امام صادق(ع)رفتم و از اندوه خود در مرگ فرزندم به حضرت شِکوِه نمودم. زیرا از فرط ناراحتی فقدان فرزندم نزدیک بود که عقل خود را از دست بدهم.
در این هنگام امام صادق(ع)به من فرمود: هنگامی که چنین حالتی به تو روی می دهد. سعی کن تا گریه کنی. زیرا این گریه. موجب تسکین تو خواهد شد. (32)
روزی شخصی از دوستان امام صادق(ع)به نزد ایشان آمد. امام صادق(ع)به او فرمود: ‌ چرا اندوهگین هستی؟
آن مرد گفت: ناراحتی و اندوه من به خاطر از دست دادن فرزند عزیزم می باشد.
امام صادق(ع)به او فرمود: هرگاه چنین ناراحتی و اندوهی به تو رسید، گریه کن. در این صورت آرام خواهی شد و تسکین خاطر خواهی یافت. (33)

رحمت

پیامبراکرم(ص)در روزی که فرزندش ابراهیم از دنیا رفت فرمود: غم و اندوهی که -بخاطر مصیبت مرگ فرزند -در قلب و در چشم وجود دارد نشانه رحمت است و غم او اندوهی که بوسیله دست ظهور می یابد و بر زبان جاری می گردد از شیطان است. (34)
هنگامی که ابراهیم فرزند پیامبر(ص)از دنیا رفت، آن حضرت فرمود: ای ابراهیم! ما برای فقدان تو محزون و اندوهگین هستیم و در برابر این مصیبت صبر و بردباری می نمائیم. زیرا در این مصیبت قلب اندوهگین می گردد و چشم اشک آلود می شود و ما سخنی را که موجب خشم الهی است بر زبان جاری نمی سازیم. (35)
حضرت امیرالمؤمنین(ع)فرمود: پیامبراکرم(ص)در مرگ فرزند خود گریستند و اشک ریختند.
مردم به پیامبر(ص)گفتند: شما هم گریه می کنید؟
پیامبراکرم(ص)فرمود: آری! این نشانه رقت قلب و رحمت است و خدای متعال آن را در دل بندگان خالص خود قرار می دهد و خدای متعال بوسیله این اشک مردم را مورد رحمت قرار می دهد و خدای متعال بندگانی را مورد رحمت قرار می دهد که رحیم و مهربان هستند. (36)
هنگامی که پیامبراکرم(ص)در مرگ فرزند خود ابراهیم گریستند،
مردم به ایشان گفتند: ‌ آیا شما هم گریه می کنید؟
پیامبراکرم(ص)فرمود: این گریه نشانه رحمت است و شخصی که به دیگران رحم نمی کند، خود نیز مورد رحم دیگرن قرار نمی گیرد و خدای متعال بندگانی را مورد رحمت قرار می دهد که رحیم و مهربان هستند. (37)
امام صادق(ع)فرمود: هنگامی که ابراهیم فرزند پیامبر(ص)از دنیا رفت، چشمان پیامبر اکرم(ص)پر از اشک شد و پیامبر(ص)فرمود: چشم اشک آلود می گردد و قلب اندوهگین می شود و سخنی را که موجب ناخشنودی الهی است بر زبان جاری نمی کنیم. و ای ابراهیم! ما در فراق تو محزون و اندوهگین هستیم. (38)
عائشه می گوید: هنگامی ابراهیم -فرزند پیامبر(ص)-از دنیا رفت، پیامبراکرم(ص)به حدی گریستند که اشک ایشان بر محاسن مبارک جاری شد. به پبامبر(ص)گفته شد: یا رسول الله! شما هم اینگونه گریه می کنید؟!
پیامبراکرم(ص)فرمود: این گریه نشانه رحمت است و شخصی که دیگران را مورد مهر و رحمت خود قرار نمی دهد، خود نیز مورد مهر و رحمت دیگران قرار نمی گیرد. (39)
هنگامی که ابراهیم کودک خردسال پیامبر(ص)از دنیا رفت، پیامبر اکرم(ص)در سوگ او گریستند و به همین خاطر از دیدگان حضرت(ص)اشک جاری گشت. در این هنگام مردی به پیامبر(ص)- به خاطر گریه نمودن در مصیبت این کودک- اعتراض کرده و به آن حضرت گفت: برای مرگ این کودک خردسال گریه می کنی؟
من تا کنون دوازده فرزند از دست داده ام و آنها را زیر خاک دفن نموده ام و برای هیچ کدام از آنها گریه نکرده ام.
دراین هنگام پیامبراکرم(ص)به این مرد نامرد فرمود: اگر در قلب تو رحمت و شفقت وجود ندارد، گناه من چیست؟!
در هنگام مصیبت مرگ فرزند، قلب اندوهناک می گردد و چشم اشک آلود می شود و ما در این مصیبت راضی و رضای الهی هستیم و سخنی که خدا را به خشم می آورد بر زبان جاری نمی سازیم. (40)

پی نوشت ها :

1- قال رسول الله(ص): لئن اقدم سقطاً أحب إلی من أن أخلف مأة فارس -کلهم-یقاتل فی سبیل الله (مسکن الفؤاد ص 33 و تنبیه الخواطر ج 1 ص 287).
عن أیوب بن موسی: ‌إن النبی(ص)قال للزبیر: -یا زبیر-إنک إن تقدم سقطاً. خیر من أن تدع بعدک -من ولدک-مأة. کل منهم علی فرس یجاهد فی سبیل الله (مسکن الفؤاد ص 33).
2- قال رسول الله(ص): ‌من قدم من صلبه ولداً -لم یبلغ الحنث-کان أفضل من أن یخلف-من بعده -مأة. کلهم یجاهدون فی سبیل الله. لا تسکن روعتهم إلی یوم القیامة (مسکن الفؤاد ص 33).
3- قال الإمام الصادق(ع): ‌ولد یقدمه الرجل أفضل من سبعین ولداً یخلفهم -بعده-.
کلهم قد رکبوا الخیل و جاهدوا فی سبیل الله (الکافی ج 3 ص 218 و مشکاة الانوار ج 1 ص 50 الفصل 5).
قال الإمام الصادق(ع): من قدم ولداً کان خیراً له من سبعین. یخلفهم -بعده-.
کلهم قد رکب الخیل.
و قاتل فی سبیل الله عز و جل (من لا یحضره الفقیه ج 1 ص 112).
قال الإمام الصادق(ع): ولد واحد یقدمه الرجل. أفضل من سبعین. یخلفونه -من بعده-.
کلهم قد رکب الخیل.
و قاتل فی سبیل الله عز و جل (مسکن الفؤاد ص 30).
4- قال الإمام الصادق(ع): ولد واحد یقدمه الرجل. أفضل من سبعین ولد _ یبقون -بعده-یدرکون القائم(ع)(ثواب الأعمال ص 233 و جامع الأخبار ص 285 و مسکن الفؤاد ص 22 و ص 30).
_فی مسکن الفؤاد: ولداً.
قال الإمام الصادق(ع): ولد واحد یقدمه الرجل. أفضل من ولد یبقون -بعده-.
شاکین فی السلاح. مع القائم(ع)(مستدرک الوسائل ج 2 ص 388).
قال الأمام الصادق(ع): ولد واحد یقدمه الرجل. أفضل من سبعین ولداً یبقون -بعده-.
شاکین فی السلاح مع القائم(ع)(الدعوات للشیخ الرواندی -علیه الرحمة-ص 285 و بحار الأنوار ج 79 ص 123).
_-یعنی گفتن جمله: إنا لله و إنا إلیه راجعون.
5- قال الإمام الباقر(ع): ‌ما من مؤمن یصاب بمصیبة -فی الدنیا-فیسترجع-عند مصیبة-إلا غفر الله ما مضی من ذنوبه (الدعوات للشیخ الرواندی -علیه الرحمة-ص 286).
6- قال الإمام لاباقر(ع): ما من عبد یصاب بمصیبة فیسرتجع عند ذکره المصیبة.
و یصبر -حین تفجأه -إلا غفر الله له ما تقدم من ذنبه.
و کلما ذکر مصیبته _ فإسترجع -عند ذکر المصیبة -غفر (الله)_له کل ذنب اکتسب _ فیما بینهما (الکافی ج 3 ص 224 و مشکاة الأنوار ج 2 ص 216).
_فی المشکاة: مصیبة.
_ما بین القوسین لم یذکر فی المشکاة.
_فی المشکاة: ‌اکتسبه.
7- قال الإمام الباقر(ع): ‌إذا أصاب العبد مصیبة. فصبر. و استرجع -عند الصدمة الاولی-غفرالله له بها ما مضی من ذنوبه. . . (مستدرک الوسائل ج 2 ص 408).
8- قال الإمام الباقر(ع): ما من مؤمن یصاب بمصیبة -فی الدنیا-فیسترجع عند مصیبته _(و یصبر)_حین تفجأه المصیبة. إلا غفرالله له ما مضی من ذنوبه -إلا الکبائر التی أوجب الله عز و جل علیها النار-.
و کلما ذکر مصیبته _ -فیما یستقبل من عمر -فإسترجع عندها و حمد الله عزو جل (عندها)_ غفر-الله له کل ذنب اکتسبه فیما بین الاسترجاع الأول إلی الاسترجاع الأخیر -إلا الکبائر من الذنوب (من لا یحضره الفقیه ج 1 ص 111 ثواب الأعمال ص 234 و مسکن الفؤاد ص 101).
_فی مسکن الفؤاد: المصیبة
_ما بین القوسین لم یذکر فی ثواب الأعمال. و الظاهر أنه سقط.
_فی مسکن الفؤاد: ‌مصیبة.
_فی بین القوسین لم یذکر فی ثواب الأعمال و مسکن الفؤاد.
_فی مسکن الفؤاد: ‌إلا غفرالله.
_فی ثواب الأعمال هکذا: الإسترجاع الثانی.
9- قال الإمام الصادق(ع): من استرجع بعد المصیبة جدد الله له أجرها. کـ‌ یوم اصیب بها (مسکن الفؤآد ص 53).
10- قال رسول الله(ص): من أصابته مصیبة فقال -إذا ذکرها-. إنا لله و إنا إلیه راجعون.
جدد الله عز و جل له أجرها مثل ما کان له یوم اصابته (مسکن الفؤاد ص 54).
11- قال الإمام الباقر(ع): . . . من صبر و استرجع و حمد الله عزو جل (عند المصیبة)_فقد رضی بما صنع الله.
و من لم یفعل ذلک جری علیه القضاء و هو ذمیم.
و احبط الله تعالی أجره (مشکاة الأنوار ج 1 ص 49 و الکافی ج 3 ص 223 و مسکن الفؤاد ص 57 و ص 99).
_ما بین القوسین لم یذکر فی الکافی و مسکن الفؤاد.
12- قال أمیرالمؤمنین(ع)من اصیب بمصیبة فأحدث استرجاعاً -و إن تقادم عهدها -کتب الله من الأجر یوم اصیب (بحارالأنوار ج 2 ص 126 و مستدرک الوسائل ج 2 ص 407).
13- (قال الإمام الصادق(ع)): من ذکر مصیبته -ولو بعد حین-فقال: إنا لله و إنا إلیه راجعون. والحمد لله رب العالمین. اللهم آجرنی علی مصیبتی و اخلف علی أفضل منها.
کان له من الأجر مثل ما کان عند أول صدمة (الکافی ج 3 ص 224 و مسکن الفؤاد ص 102).
14- قال الإمام الباقر(ع): إذا أصاب العبد مصیبة. فصبر. و استرجع -عند الصدمة الأولی-غفر الله له بها ما مضی من ذنوبه.
ثم لم یذکر المصیبة -فی ما بقی من الدهر -إلا أعطاه الله من الأجر مثل ما کان یوم الصدمة الأولی -إذا استرجع حین یذکرها و حمد الله عز و جل -(مستدرک الوسائل ج 2 ص 408).
15- قال رسول الله(ص): أربع من کن فیه أمن یوم الفزع الأکبر:
إذا أعطی شیئاً. قال: الحمد لله.
و إذا أذنب ذنباً. قال: استغفرالله.
و إذا اصابته مصیبة قال: إنا لله و إنا إلیه راجعون.
و إذا کانت له حاجة. سأل ربه.
و إذا خاف شیئاً. لجأ إلی ربه عز و جل (تنبیه الخواطر ج 2 ص 237).
16- قال رسول الله(ص): الله أعز و أکرم من أن یسلب عبداً ثمرة فؤاده. فیصبر. و یحتسب و یحمدالله. ثم یعذبه (الکافی ج 3 ص 219 و مشکاة الأنوار ج 1 ص 50).
17- قال الإمام الصادق(ع): من الهم الاسترجاع -عند المصیبة-وجبت له الجنة (ثواب الأعمال ص 235).
18- قال رسول الله(ص): قال: أربع من کن فیه أوجب الله له الجنة:
من کانت عصمته: شهادة‌ أن لا أله إلا الله.
و من إذا أنعم الله علیه بنعمة قال: الحمد لله.
و من إذا أصاب ذنباً قال: ‌استغفرالله.
و من إذا أصابته مصیبة. قال: إنا لله و إنا إلیه راجعون (دعائم الإسلام ج 1 ص 223).
19- قال رسول الله(ص): قال: أربع من کن کتبه الله من أهل الجنة.
من کانت _ عصمته شهادة أن لا إله إلا الله_.
و من إذا أنعم الله علیه النعمة _قال: الحمد لله.
و من إذا أصاب ذنباً قال: استغفرالله.
و من إذا أصابته مصیبة. قال: إنا لله و إنا إلیه راجعون (الأمالی للشیخ المفید -علیه الرحمة-ص 76 المجلس 9 و مجمع البیان ج 1 ص 437 وتفسیر العیاشی -علیه الرحمه -ج 1ص 169وجامع الأخبار ص 134 الفصل 24 و مکارم الأخلاق ج 2 ص 76). _فی المکارم: ‌کان.
_فی الأمالی هکذا: ‌شهادة أن لا إله إلا الله و أنی رسول الله. _فی الأمالی: ‌بنعمة.
20- قال رسول الله(ص): ‌من کانت فیه أربع خصال بنی الله له بیتاً فی الجنة.
من کانت عصمة أمره شهادة أن لا إله إلا الله.
و إذا أصابته نعمة. حمد الله.
و إذا إذنب ذنباً. أستغفر الله.
و إذا أصاب مصیبة. استرجع (تنبیه الخواطر ج 2 ص 78).
فی الجعفریات ص 373 هکذا: ‌من کان فیه أربع. دخل الجنة. . .
21- قال رسول الله(ص): من اصیب بمصیبة -أو حبیبة-ثم صبر. و احتسب.
و قال -کما أمره الله -: ‌إنا لله و إنا إلیه راجعون.
کان حقاً علی الله أن یدخله الجنة (مستدرک الوسائل ج 2 ص 408).
22- قال رسول الله(ص): إذا قبض ولد المؤمن -و الله أعلم بما قال العبد-. فیسأل الملائکة: قبضتم ولد فلان المؤمن؟!
فیقولون: ‌نعم -ربنا-.
فیقول: فماذا قال عبدی المؤمن؟
فیقولون: حمدک -ربنا-و استرجع.
فیقول الله عزو جل: ابنوا له بیتاً -فی الجنة-و سموه بیت الحمد (الفقیه ج 1 ص 112).
قال رسول الله(ص): إذا قبض ولد المؤمن -والله أعلم بما قال العبد-.
قال الله تبارک و تعالی لملائکته: ‌قبضتم ولد فلان؟!
فیقولون: نعم -ربنا-.
فیقول: فما قال عبدی؟
قالوا: حمدک و استرجع.
فیقول الله تبارک و تعالی: أخذتم ثمرة قلبه و قرة عینه. فحمدنی و استرجع.
ابنوا له بیتاً -فی الجنة-و سموه بیت الحمد (الکافی ج 3 ص 218-219).
قال رسول الله(ص): إذا مات ولد العبد. قال الله تعالی لملائکته: ‌قبضتم ولد عبدی؟!
فیقولون: ‌نعم.
فیقول: قبضتم ثمرة فؤاده؟!
فیقولون: نعم.
فیقول: ماذا قال عبدی؟!
فیقولون: حمدک و استرجع.
فیقول الله تعالی: ابنوا لعبدی بیتاً -فی الجنة -و سموه بیت الحمد (مسکن الفؤاد ص 102).
23- قال رسول الله(ص): ما من مسلم یصاب بمصیبة -و إن قدم عهدها -فأحدث لها استرجاعاً. إلا أحدث الله له منزلة. و أعطاه مثل ما أعطاه یوم اصیب بها. . . (الدعوات ص 286).
24- (قال الإمام الصادق(ع)): إن الله عز و جل لیعجب من الرجل یموت ولده و هو یحمد الله.
فیقول عز و جل: -یا ملائکتی-عبدی. أخذت نفسه و هو یحمدنی (الکافی ج 3 ص 220).
25- برای اطلاع از متن این حدیث شریف به صفحه 125 مراجعه فرمائید.
_-و للتعرف و الإطلاع علی تفسیر هذه الآیة المبارکة راجع ص 116.
26- برای اطلاع از متن این حدیث شریف به صفحه 118 مراجعه فرمائید.
27- برای اطلاع از متن این حدیث شریف به صفحه 118 مراجعه فرمائید.
28- قال رسول الله(ص): أربع من کن فیه کان فی نورالله الأعظم.
(من کان _عصمة أمره)_: شهاده أن لا إله إلا الله. و أن محمداً رسول الله_.
و من إذا أصابته مصیبة قال: إنا لله و إنا إلیه راجعون.
و من إذا أصاب خیراً قال: الحمد لله (رب العالمین)_
و من إذا أصاب خطیئة قال: استغفرالله و أتوب إلیه _ (الخصال ص 222 و من لا یحضره الفقیه ج 1 ص 111 و ثواب الأعمال ص 199 و المحاسن ج1 ص 69 و مسکن الفواد ص 101 و مشکاه الانوارج1 ص333 و تحف العقول ص 40 و تفسیر العیاشی -علیه الرحمة-ج 1 ص 169).
_فی الخصال: کانت.
_ما بین القوسین لم یذکر فی مشکاة الأنوار.
_هکذا فی التفسیر.
و فی باقی المصادر هکذا: ‌شهادة أن لا إله إلا الله. و أنی رسول الله.
_ما بین القوسین لم یذکر فی ثواب الأعمال و مسکن الفؤاد و تحف العقول و التفسیر.
_فی مسکن الفؤاد هکذا: ‌استغفرالله ربی و أتوب إلیه.
_-خدایا در برابر این مصیبت به من اجر و ثواب عطا فرما.
و بهتر از آن چیزی که از دست داده ام به من کرامت فرما.
29- قال رسول الله(ص): ما من مسلم تصیبه مصیبة فیقول: ما أمره الله به: إنا لله و إنا إلیه راجعون. اللهم آجرنی فی مصیبتی و اخلف لی خیراً منها.
إلا أخلف الله له خیراً منها (مسکن الفؤاد ص 102).
قال رسول الله(ص): ما من عبد تصیبه مصیبة فیقول: ‌إنا لله و إنا إلیه راجعون.
اللهم آجرنی فی مصیبتی و اخلف لی خیراً منها.
إلا آجره الله تعالی فی مصیبته. و أخلف له خیراً منها (مسکن الفؤاد ص 53).
قال رسول الله(ص): من اصیب بمصیبة فقال -کما أمره الله-: ‌إنا لله و إنا إلیه راجعون.
اللهم آجرنی فی مصیبتی. و أعقبنی خیراً منه.
فعل الله ذلک به (الدعوات للشیخ الراوندی -علیه الرحمة-ص 285).
قال رسول الله(ص): لا یصیب أحداً من المسلمین مصیبة فیسترجع عند مصیبته.
ثم یقول: اللهم آجرنی فی مصیبتی. و أخلف لی خیراً منها.
إلا فعل الله ذلک به (مسکن الفؤاد ص 54).
30-قال الإمام الصادق(ع): من خاف علی نفسه -من وجود بمصیبة-فلیفض من دموعه.
فإنه یسکن عنه (من لا یحضره الفقیه ج 1 ص 119).
31- قال أمیرالمؤمنین(ع): رخص رسول الله(ص)فی البکاء عند المصیبة.
قال (ص): النفس مصابة.
و العین دامعة.
و العهد قریب.
فقولوا ما أرضی الله.
و لاتقولوا الهجر (دعائم الإسلام ج 1 ص 225).
32-عن محمد بن منصور الصیقل عن أبیه قال: شکوت إلی أبی عبدالله(ع)وجداً وجدته. -علی ابن لی هلک-حتی خفت علی عقلی.
فقال (ع): إذا أصابک من هذا -شیء-فأفض من دموعک. فإنه یسکن عنک (الکافی ج 3 ص 250).
33- جاء رجل من موالی أبی عبدالله(ع)إلیه. فنظر إلیه. فقال (ع): ما لی أراک حزیناً؟
فقال: کان لی ابن. -قرة عین-. فمات.
فتمثل (ع):
عطیة إذا أعطی سرور
و إن أخذ الذی أعطانا أثابا
فأی النعمتین أعم شکراً
و أجزل فی عواقبها ایابا
أنعمته التی أبدت سروراً
أم التی ادخرت ثوابا
و قال (ع): إذا أصابک من هذا -شیء-فأفض من دموعک.
فإنها تسکن (الدعوات للشیخ الراوندی -علیه الرحمة-ص 285).
34- قال رسول الله(ص): یوم مات إبراهیم: ما کان من حزن فی القلب -أو فی العین-فإنما هو رحمة و ما کان من حزن باللسان و بالید. فهو من الشیطان (مسکن الفؤاد ص 94).
35- لما مات إبراهیم ابن رسول الله(ص). قال النبی(ص)حزنا علیک -یا إبراهیم-و إنا لصابرون. یحزن القلب. و تدمع العین. و لا نقول ما یسخط الرب(الفقیه ج1ص113).
قال رسول الله (ص): العین تدمع. والقلب یحزن و لا نقول إلا ما یرضی ربنا.
و إنا لفراقک -یا إبراهیم-لمحزنون (مسکن الفؤاد ص 93).
(و فی روایة اخری هکذا): تدمع العین و یوجع القلب و لا نقول ما یسخط الرب عز و جل (مسکن الفؤاد ص 94).
(و فی روایة اخری هکذا): . . . تدمع العین و یحزن القلب و لانقول ما یسخط الرب. . . (مسکن الفؤاد ص 93 و عوالی اللئالی ج 1 ص 89).
(و فی روایة اخری هکذا): . . . تبکی العین و یحزن القلب و لا نقول ما یسخط الرب عز و جل (مسکن الفؤاد ص 93).
(و فی روایة اخری هکذا): تدمع العین و یفجع القلب و لا نقول ما یسخط الرب.
و الله -یا إبراهیم-إنا بک لمحزنون (مسکن الفؤاد ص 94).
36- قال أمیرالمؤمنین(ع): بکی رسول الله(ص)عند موت بعض ولده.
فقیل له: -یا رسول الله-تبکی. و أنت تنهانا عن البکاء؟!
فقال (ص): له أنهکم عن البکاء.
و إنما نهیتکم عن النوح و العویل.
و إنما هذه رقه و رحمة. یجعلها الله تبارک و تعالی فی قلب من شاء من خلقه.
و یرحم الله من یشاء. و إنما یرحم الله -من عباده-الرحماء (دعائم الإسلام ج 1 ص 225).
لما بکی رسول الله(ص)لموت ابنه. قیل له: تبکی؟
فقال رسول الله(ص): إنما هی_رحمة. یجعلها الله فی قلوب عباده.
و إنما یرحم الله -من عباده-الرحماء (مسکن الفؤاد ص 96).
37- (لما بکی رسول الله(ص)علی ابنه إبراهیم. قیل لرسول الله(ص)و أنت -یا رسول الله-تبکی؟!)
فقال (ص): أنها رحمة. . . (مسکن الفؤاد ص 93).
_(و فی روایة اخری): إنما هذه رحمة. و من لا یَرحم. و لا یُرحم. . . (مسکن الفؤاد ص 93).
38- (قال الإمام الصادق(ع)): . . . لما مات إبراهیم ابن رسول الله(ص)هملت _عین رسول الله(ص)با لدموع. ثم قال النبی(ص): تدمع العین . و یحزن القلب. و لا نقول ما یسخط الرب. و إنا بک -یا إبراهیم-لمحزنون (الکافی ج 3 ص 262).
و فی دعائم الإسلام هکذا: . . . و إنا بک لمصبون. و إنا علیک لمحزنون -یا إبراهیم-(دعائم الإسلام ج 1 ص 224). _هملت عینه أی: فاضت بالدموع (نقلاً عن هامش الکافی).
عن السائب بن یزید: ‌إن النبی(ص)لما مات ابنه الطاهر ذرفت عیناه.
فقیل: - یا رسول الله-بکیت؟ فقال (ص): إن العین تذرف. و إن الدمع یغلب. و إن القلب یحزن. و لا نعصی الله عز و جل (مسکن الفؤاد ص 95).
عن أنس بن مالک قال: ‌رأیت إبراهیم -ابن رسول الله-و هو یجود بنفسه. فدمعت عینا رسول الله. فقال (ص): تدمع العین. و یحزن القلب. و لا أقول إلا ما یرضی ربنا.
و إنا بک -یا إبراهیم-لمحزنون (مکارم الأخلاق ج 1 ص 59).
39- عن عائشة قالت: لما مات إبراهیم. بکی النبی(ص). حتی جرت دموعه علی لحیته.
فقیل له: -یا رسول الله-تنهی عن البکاء. و أنت تبکی؟
فقال(ص): لیس هذا بکاء. إنما هذه رحمة. و من لا یرحم. لا یرحم (الأمالی للشیخ الطوسی -علیه الرحمة-ص 388 المجلس 13).
40- عن أبی امامة قال: جاء رجل إلی النبی(ص)-حین توفی ابنه (ابراهیم)و عیناه تدمعان.
فقال: -یا نبی الله-تبکی علی هذا السخل؟
و الذی بعثک بالحق. لقد دفنت اثنی عشر ولداً -فی الجاهلیة-کلهم أشب منه. أدسه فی التراب_.
فقال النبی(ص): فماذا إن کانت الرحمة ذهبت منک؟!
یحزن القلب. و تدمع العین.
و لانقول ما یسخط الرب.
و إنا علی إبراهیم لمحزنون (مسکن الفؤاد ص 94).
_هکذا فی المصدر.
و الظاهر سقوط جملة فی البین.
و الصحیح هکذا: ادسه فی التراب. دساً. فما بکیت علی أحد منهم.