نویسنده: سید هاشم ناجی جزایری

صبر و بردباری در آموزه های دینی به منزله رأس ایمان شمرده شده است و در منزلت صابرین همین بس که لیاقت معیت و یاری خداوند را پیدا می کنند. صبر مراتبی دارد؛ صبر بر مصیبت، صبر بر طاعت، صبر بر معصیت. در پی آنیم که گوشه از برکات و آثار دنیوی والدین صابر بر غم فراق و دوری فرزند را از نگاه روایات اهل بیت علیهم السلام بررسی کنیم.

استحقاق و ستایش و مدح و ثناء

حضرت امیرالمؤمنین (ع) به شخصی که عزیزی را از دست داده بود فرمود: اگر تو در این مصیبت صبر نمایی.مقدرات الهی بر تو خواهد گذشت.در حالی که تو سزاوار مدح و ستایش خواهی بود.
و چنانچه تو در این مصیبت بی تابی و ناشکیبایی و جزع نمایی.مقدرات الهی بر تو خواهد گذشت در حالی که تو سزاوار ملامت و سرزنش خواهی بود. (1)

استجابت دعاء

خدای متعال به حضرت عیسی (ع) فرمود:-ای عیسی-هنگامی که بنده من صبر نماید.ثواب او بر من خواهد بود و هنگامی که او در این حین مرا دعا کند.من در نزد او هستم. (2)
پیامبراکرم (ص) فرمود:شخص مسلمانی که مصیبتی بر او وارد می گردد و او در برابر آن مصیبت -همانگونه که خدای عز و جل به او امر فرموده است-بگوید: «إنا لله و إنا إلیه راجعون، اللهم آجرنی فی مصیبتی و اخلف لی خیراً منها» ؛ خدای متعال دعای او را مستجاب می فرماید و چیزی بهتر از آنچه از دست داده است به او کرامت می کند (3)

درود الهی -رحمت الهی -هدایت الهی

الذین إذا اصابتهم مصیبة قالوا إنا لله و إنا إلیه راجعون «156».
اولئک (4) علیهم صلوات من ربهم (5) و رحمة (6) _ و اولئک هم المهتدون (7) _ «157» (سوره بقره) .
این آیه مبارکه درباره کسانی است که هنگام روبرو شدن به مصیبت می گویند:
« إنا لله و إنا إلیه راجعون»، و این آیه مبارکه درباره برکاتی که بر آنها نازل می گردد می فرماید:
بر این گونه افراد صلوات و درود الهی فرستاده می شود.
و این افراد در مورد ستایش و تزکیه الهی قرار می گیرند.
و برکت و رحمت و نعمت الهی بر آنان نازل می گردد.
و هدایت الهی شامل آنان می شود.
پیامبراکرم (ص) به این مضمون فرمود: شخصی که مصیبتی بر او وارد می گردد و او بر آن مصیبت صبر و بردباری نماید، خدای متعال در قبال این مصیبت سه چیز را به او عنایت می فرماید:
درود و رحمت و هدایت (8) .
پیامبراکرم (ص) به این مضمون فرمود:شخصی که فرزند عزیز او از دنیا برود و او در برابر این مصیبت صبر و بردباری نماید و راضی به رضای الهی باشد؛ خدای عز و جل به او درود و رحمت و مغفرت و رضوان کرامت خواهد فرمود. (9)
ابن عباس می گوید: هنگامیکه شخص مؤمن در برابر امر الهی تسلیم گردد و در مقابل مصیبتی که بر او وارد می شود بگوید: «إنا لله و إنا إلیه راجعون»؛ خدای متعال سه خصلت خیر را به او کرامت می فرماید:
درود و مغفرت و رحمت و هدایت الهی. (10)
هنگامی که فرزند معاذ بن جبل از دنیا رفت، او در مرگ فرزند خود بسیار ناراحت و غمگین بود.
پیامبراکرم (ص) پس از اطلاع از اندوه و ناراحتی معاذ، نامه تسلیتی به او نوشتند. متن این نامه به این مضمون است:
بسم الله الرحمن الرحیم
از محمد -رسول خدا- به معاذ،
سلام بر تو ای معاذ!
پس از حمد و ثنای الهی از خدا می خواهم که اجر و ثواب تو را در مصیبت فرزندت افزون نماید و به تو صبر و بردباری عنایت فرماید و از خدای عز و جل می خواهم تا به ما و تو توفیق شکر و سپاس نعمتهایش را ارزانی فرماید. زیرا جان های ما و خانواده و فرزندان ما و همچنین اموال ما از موهبتها و عطایای الهی است که در دست ما به امانت و به ودیعه گذاشته شده است و این امانتها و ودیعه ها در مدت معینی در دست ما می باشد. که پس از به پایان رسیدن آن مدت.صاحب آن امانات.آنها را از ما مسترد خواهد نمود. فرزند تو نعمتی الهی بود که در نزدت امانت بود. تا وقتی که او زنده بود، تو از این نعمت بهره می بردی و از وجود او خوشحال و مسرور بودی. سپس خدای متعال این امانت را از تو گرفت، در حالی که برای تو در قبال استرداد -و پس دادن این امانت- اجر و ثواب بسیاری را معین فرمود و اگر تو بر این مصیبت صبر نمایی و اجر الهی را در نظر داشته باشی. خدای متعال بر تو درود خواهد فرستاد و رحمتش را بر تو نازل خواهد نمود و هدایتش را بر تو ارزانی خواهد داشت و چنانچه تو بر این مصیبت صبر ننمایی، اجر و ثواب تو ضایع خواهد گشت و ندامت و پشیمانی گریبانگیرت خواهد شد و تو با این کار -افزون بر مصیبت خود- مصیبت دیگری را نیز پذیرا خواهی شد. زیرا از دست دادن اجر و ثواب -در مصیبت فقدان فرزند-مصیبت دیگری است که بر تو وارد خواهد گشت. و بدانکه مصیبت فقدان فرزند تو در مقابل عظمت و اجر و ثواب الهی -که در قبال صبر و بردباری به تو داده می شود -بسیار اندک و ناچیز است. و بدانکه خدای متعال به وعده خود وفا خواهد نمود و به صبرپیشگان اجر و ثواب عنایت خواهد فرمود. پس بر تو لازم است که تأسف و ناراحتی ات بر آن مصیبت از بین برود و بر امر الهی و مقدرات او راضی باشی. (11)

بشارت الهی

و لنبلوکم بشیء من الخوف و الجوع و نقص من الأموال و الأنفس (12) و الثمرات و بشر الصابرین (13) _«155» (البقره) .
این آیه مبارکه بیانگر این واقعیت است که انسانها در برابر امتحانات گوناگون الهی قرار دارند.
و کسانی که در برابر این امتحانات صبر و بردباری می نمایند.مورد بشارت و نوید الهی خواهند بود.
امام صادق (ع) فرمود: شخصی که در برابر مصیبت صبر و بردباری نماید و شکوه و شکایت نکند و جزع و فزع ننماید، نصیب او بشارتی است که خدای متعال به صابران داده است. (14)

برگزیدگی

پیامبراکرم (ص) فرمود: هنگامی که خدای متعال بنده ای را دوست داشته باشد او را مبتلا می سازد. اگر این بنده در برابر این ابتلای الهی صبر نماید.خدای متعال او را بر می گزیند و اگر او به این ابتلاء الهی خشنود بوده و در برابر آن راضی باشد.خدای متعال او را ممتاز می گرداند. (15)

تسلیت و تعزیت الهی

تدارک و جبران الهی

هنگامی که پیامبراکرم (ص) رحلت فرمود.اهل بیت (ع) صدای ملکی را شنیدند که به آنها گفت:در برابر هر مصیبت.تسلیتی از جانب خدای عز و جل خواهد بود.و برای هر چیزی که از دست داده شده جبران و تدارکی در نظر گرفته شده است. (17)
حضرت امیرالمؤمنین (ع) به این مضمون فرمود: شخصی که در هنگام مصیبت صبر و بردباری نماید و بگوید: «إنا لله و إنا إلیه راجعون»؛ خدای متعال مصیبت او را جبران خواهد نمود.و عاقبت او را نیکو خواهد ساخت.و در ازای شخصی که از دست داده است جانشین شایسته ای -که موجب رضای اوست-به او کرامت خواهد فرمود. (18)
پیامبراکرم (ص) فرمود:شخص مسلمانی که مصیبتی بر او وارد می گردد و او در برابر آن مصیبت -همانگونه که خدای عز و جل به او امر فرموده است -بگوید: «إنا لله و إنا إلیه راجعون.اللهم آجرنی فی مصیبتی.و اخلف لی خیراً منها»؛ خدای متعال چیزی بهتر از آنچه از دست داده است به او کرامت می فرماید. (19)
در حدیث آمده است: هنگامی که بنده ای از بندگان خدا در مقابل مصیبتی که به او وارد می گردد صبر نماید.خدای متعال گناهان او را مورد آمرزش قرار می دهد.و خدای متعال بهتر از چیزی که از دست داده است به او کرامت می فرماید. (20)

ترفیع درجه و منزلت

پیامبراکرم (ص) فرمود: شخص مسلمانی که مصیبتی بر او وارد می گردد.و او در مقابل آن مصیبت -اگرچه زمان آن گذشته باشد-بگوید: «إنا لله و إنا إلیه راجعون»؛ خدای متعال به او منزلت و مقام والایی کرامت خواهد فرمود. (21)
پیامبراکرم (ص) فرمود: شخصی که در برابر مصیبتی که بر او وارد می شود به نیکوئی صبر و بردباری نماید.خدای متعال برای هر صبری که می کند.سیصد درجه برای او می نویسد که فاصله بین هر یک از این درجه ها به اندازه فاصله زمین تا آسمان می باشد. (22)
پیامبراکرم (ص) به این مضمون فرمود:بعضی از بندگان الهی -در نزد خدای متعال-دارای مقام و منزلت والایی هستند.که دسترسی آنها به آن مقدم و منزلت هنگامی خواهد بود که در برابر مصیبت و بلایی که بر بدن یا مال یا فرزند آنها وارد می گردد صبر و بردباری نمایند. دراین صورت است که خدای متعال آن مقام و منزلت والا را به آنها کرامت خواهد فرمود. (23)

چشم روشنی

امام صادق (ع) فرمود:شخصی که در برابر مصیبتی که بر او وارد می گردد صبر و بردباری نماید.و اجر و ثواب الهی را در این مصیبت در نظر داشته باشد.از دنیا خارج نمی گردد مگر آنکه خدای عز و جل چشم او را -در برابر دشمنانش-روشن خواهد نمود و در آخرت به او اجر و ثواب، کرامت خواهد فرمود. (24)

حسن عاقبت

حضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمود:شخصی که در هنگام مصیبت صبر و بردباری نماید و بگوید: «إنا لله و إنا إلیه راجعون» ؛ خدای متعال مصیبت او را جبران خواهد نمود.و حسن عاقبت به او کرامت خواهد فرمود.و در ازای شخصی که از دست داده است جانشین شایسته ای -که موجب رضای اوست-به او کرامت خواهد فرمود. (25)

خیر

پیامبراکرم (ص) فرمود: سه چیز است که اگر هر شخصی دارای آنها باشد خیر دنیا و آخرت روزی او خواهد شد:
1) راضی بودن به قضای الهی،
2) صبر نمودن در برابر بلاها،
3) دعا نمودن در وقت راحتی و رفاه. (26)
امام سجاد (ع) فرمود: صبر نمودن در برابر مصیبت و راضی بودن به رضای الهی اساس طاعت خدا محسوب می شود و شخصی که در برابر مصیبت صبر نماید و بر آنچه بر او وارد شده است راضی باشد خدای متعال چیزی جز خیر را نصیب او نخواهد فرمود. (27)
امام صادق (ع) فرمود: عاقبت صبر و بردباری خیر خواهد بود. (28)
حضرت سید الشهدا (ع) به شخصی فرمود:بر تو لازم است که صبر نمایی زیرا خیر در صبر کردن است. (29)
پیامبراکرم (ص) فرمود:صبر و بردباری نیکو مرکبی است، خدای متعال برای بنده خود بهتر از صبر و فراختر از آن چیزی ارزانی نداشته است. (30)
امام صادق (ع) فرمود:دسترسی به چیزی از خیر ممکن نیست مگر بوسیله اطاعت امر خدای عز و جل و صبر نمودن و راضی بودن به رضای او. زیرا صبر و بردباری و راضی به رضای الهی بودن نشان و نمودی از اطاعت الهی بشمار می آید. (31)
پیامبراکرم (ص) به این مضمون فرمود: بدرستیکه در صبر کردن و بردباری نمودن در برابر ناملایمات -و ناگوارایی های روزگار-خیر زیادی وجود دارد. (32)

عزت

خدای متعال به حضرت داود (ع) وحی فرمود:-ای داود-به اخلاق من متخلق باش.و صبر و بردباری نشانه ای از اخلاق من است.زیرا من صبور هستم و شخص بردبار و صبور و اگر بمیرد، بمنزله شهید خواهد بود و اگر زنده بماند، عزیز خواهد گشت. (33)
امام باقر (ع) فرمود: شخصی که در برابر مصیبتی صبر و بردباری نماید، خدای متعال بر عزت.او عزت دیگری را می افزاید و خدای متعال او را در بهشت با محمد و آل محمد (ص) محشور خواهد نمود. (34)

محبوبیت در نزد خدای متعال

امام صادق (ع) فرمود:بدرستیکه خدای عز و جل هر گاه بنده ای را دوست داشته باشد.محبوبترین فرزندش را از او خواهد گرفت. (35)

نور الهی

پیامبراکرم (ص) فرمود:چهار چیز است که هر شخص دارای آنها باشد.او در پرتو نور اعظم الهی قرار خواهد گرفت:
1) شخصی که در کارها و امور خود اقرار به شهادت أن لا إله الا الله و إن محمداً رسول الله داشته باشد.و به این دو شهادت تمسک جسته و به آنها پناه ببرد،
2) شخصی که هنگام وارد شدن مصیبتی بگوید: إنا لله و إنا إلیه راجعون،
3) شخصی که هنگامیکه کار نیکی را انجام می دهد بگوید: الحمد لله رب العالمین،
4) شخصی که پس از دچار شدن به لغزش و گناه بگوید: استغفرالله و أتوب إلیه. (36)
امام صادق (ع) فرمود: صبر و بردباری نور و صفای باطن افراد را آشکار می سازدو جزع کردن و بی تابی نمودن ظلمت و وحشت باطنی افراد را آشکار می سازد. (37)

یاری و معیت الهی

إن الله مع الصابرین (38) «153» (البقره) .
این آیه مبارکه اشاره به این امر دارد که خدای متعال کسانی را که صبر و بردباری می نمایند یاری داده و با آنها خواهد بود و توفیق و تسدید الهی شامل حال آنها خواهد گشت.
امام صادق (ع) به این مضمون فرمود: شخصی که در هنگام روبرو شدن با مصیبت و بلا صبر و بردباری می نماید و آرامش و سکینه و وقار خود را از دست نمی دهد، نصیب او معیت الهی و یاری خدا از او خواهد بود. (39) .

پی نوشت ها :

1-قال أمیرالمؤمنین (ع) :إنک -إن صبرت-جری علیک القضاء و أنت محمود.
و إن جزعت جری علیک القضاء و أنت مذموم (الکافی ج 3 ص 261) .
قال الإمام الکاظم (ع) :...إن تصبر تغبظ... (الکافی ج 2 ص 90) .
_یعنی:دعای او را مستجاب می نمایم.
2- (قال الله تعالی لعیسی بن مریم (ع) ) :-یا عیسی-إذا صبر عبدی فی جنبی.کان ثواب عمله علی.و کنت عنده حین یدعونی... (الکافی ج 8 ص 136 و اعلام الدین ص 231 و تنبیه الخواطر ج 2 ص 140) .
_خدایا در برابر این مصیبت به من اجر و ثواب کرامت فرما.
و بهتر از آن چیزی که از دست داده ام به من عطا فرما.
3-قال رسول الله (ص) :ما من مسلم تصیبه مصیبة فیقول:ما أمره الله به:إنا لله و إنا إلیه راجعون.اللهم آجرنی فی مصیبتی و اخلف لی خیراً منها.
إلا أخلف الله له خیراً منها (مسکن الفؤاد ص 102) .
قال رسول الله (ص) :ما من عبد تصیبه مصیبة فیقول:إنا لله و إنا إلیه راجعون.
اللهم آجرنی فی مصیبتی و اخلف لی خیراً منها.
إلا آجره الله تعالی فی مصیبته.و أخلف له خیراً منها (مسکن الفؤاد ص 53) .
قال رسول الله (ص) :من اصیب بمصیبة فقال -کما أمره الله-إنا لله و إنا إلیه راجعون.
اللهم آجرنی فی مصیبتی.و أعقبنی خیراً منه.
فعل الله ذلک به (الدعوات للشیخ الراوندی -علیه الرحمة-ص 285) .
قال رسول الله (ص) :لا یصیب أحداً من المسلمین مصیبة فیسترجع عند مصیبته.
ثم یقول:اللهم آجرنی فی مصیبتی.و أخلف لی خیراً منها.
إلا فعل الله ذلک به (مسکن الفؤاد ص 54) .
4-اشارة إلی الذین وصفهم من الصابرین.
5-أی:ثناء جمیل من ربهم و تزکیة.
و هو بمعنی الدعاء.
و قیل:برکات من ربهم -عن ابن عباس-.
و قیل:مغفرة من ربهم.
6-أی:نعمة عاجلاً و آجلاً.
فالرحمة:النعمة علی المحتاج.
و کل أحد یحتاج إلی نعمة الله -فی الدنیاه و عقباه-.
7-أی:المصیبون طریق الحق و الإسترجاع.
و قیل:إلی الجنة و الصواب (مجمع البیان ج 1 ص 437) .
_الرحمة:اللطف و الإحسان (بحار الأنوار ج 79 ص 126) .
_للحق و الصواب .حیث استرجعوا و سلموا لقضاءالله تعالی (بحار الأنوار ج 79 ص 126) .
8-قال رسول الله (ص) :إن الله عز و جل اعطی عباده الدنیا قرضاً.فمن أخذ منه شیئاً -منها-قسراً.فصبر.عوضه الله منه ثلاثاً -لو عوض واحدة منها ملائکته.رضوا-:
و الصلاة.الرحمة.و الهدایة.
قال عز و جل‌:الذین إذا أصابتهم مصیبة قالوا إنا لله و إنا إلیه راجعون.
أولئک علیهم صلوات من ربهم و رحمة و أولئک هم المهتدون.
9-قال رسول الله (ص) :من کان له ابن و کان علیه عزیزاً.و به ضنیناً.و مات.
فصبر علیه مصیبته و احتسبه.
أبدل الله المیت داراً خیراً من داره.و قراراً خیراً من قراره.
و أبدل المصاب:الصلاة و الرحمة و المغفرة.و الرضوان (مسکن الفؤاد ص 61) .
10-قال ابن عباس:المؤمن إذا سلم الأمر لله عز و جل و رجع و استرجع -عند المصیبة -کتب له ثلاث خصال من الخیر:‌الصلاة من الله -و هی المغفرة -.و الرحمة.
و تحقیق سبیل الهدی (بحار الأنوار ج 78 ص 126) .
11-روی:أنه توفی لمعاذ ولد.فإشتد وجده علیه.
فبلغ ذلک النبی (ص) .فکتب (ص) إلیه:
بسم الله الرحمن الرحیم
من محمد رسول الله إلی معاذ.
سلام علیک فإنی أحمد الله الذی لا إله إلا هو.
أما بعد:‌أعظم الله لک الأجر.ألهمک الصبر.و رزقنا و إیاک الشکر.
فإن أنفسنا و أهالینا و أموالنا و أولادنا من مواهب الله عز و جل الهنیئة.
و عواریه المستودعة.
نمتع بها إلی أجل معلوم.و تقبض لوقت معدود.
ثم افترض علینا الشکر -إذا أعطانا-.و الصبر -إذا ابتلانا-.
و قد کان ابنک من مواهب الله الهنیئة.و عواریة المستودعة.
متعک الله به فی غبطة و سرور.
و قبضه منک بأجر کثیر:‌الصلاة و الرحمة و الهدی -إن صبرت و احتسبت-.
فلا تجمعن علیک مصیبتین.فیحبط لک أجرک.و تندم علی ما فاتک.
فلو قدمت علی ثواب مصیبتک.علمت أن المصیبة قصرت فی جنب الله عن الثواب.
فتنجز -من الله -موعوده.
و لیذهب أسفک علی ما هو نازل بک.فکأن.قد.
و السلام (مسکن الفؤاد ص 108) . (راجع:بحار الأنوار ج 79 ص 95-96) .
کتب (ص) إلی معاذ یعزیه بإبنه:من محمد رسول الله إلی معاذ بن جبل.
سلام علیک.فإنی احمد الله.الذی لا إله إلا هو.
أما بعد.فقد بلغنی جزعک علی ولدلک الذی قضی الله علیه.
و إنما کان ابنک من مواهب الله الهنیئة.و عواریه المستودعة عندک.
فمتعک الله به إلی أجل.قبضه لوقت معلوم.فإنا لله و إنا إلیه راجعون.
لا یحبطن جزعک أجرک.
و لو قدمت علی ثواب مصیبتک.لعلمت إن المصیبة قد قصرت لعظیم ما أعد الله علیها من الثواب لأهل التسلیم و الصبر.
و اعلم أن الجزع لا یرد میتاً و لا یدفع قدراً.
فأحسن العزاء.و تنجز الموعود.فلا یذهبن أسفک علی ما لازم لک و لجمیع الخلق.نازل بقدره.
و السلام علیک و رحمة الله برکاته (تحف العقول ص 59) .
12-بالموت.
13-أی أخبرهم بما لهم علی الصبر -فی تلک المشاق و المکاره -من المثوبة الجزیلة و العاقبة الجمیلة (مجمع البیان ج 1 ص 436) .
_بعظیم الثواب و حسن الجزاء.و أوجب صلاته و رحمته علیهم (إرشاد القلوب ج 1 ص 249) .
14- (قال الإمام الصادق (ع) ) :من صبر کرهاً و لم یشک إلی الخلق.و لم یجزع بهتک ستره...
نصیبه ما قال الله عز و جل:‌و بشر الصابرین (مصباح الشریعة ص 186) .
15-قال رسول الله (ص) :‌إذا أحب الله عبداً ابتلاه.فإن صبر.اجتباه.
و إن رضی.اصطفاه. (مسکن الفؤاد ص 80) .
16-عن جعفربن محمد (ع) إنه قال:لما قبض رسول الله (ص) أتاهم آت -یسمعون صوته و لا یرون شخصه-فقال:السلام علیکم أهل البیت و رحمة الله و برکاته.
کل نفس ذائقة الموت و إنما توفون اجورکم یوم القیامة.
فمن زحزح عن النار و ادخل الجنة فقد فاز.و ما الحیاة الدنیا إلا متاع الغرور.
إن فی الله عزاء من کل مصیبة.و خلفاً من کل هالک_.
فالله فإرجوا _و أیاه فأعبدوا.
و اعلموا إن المصاب.من حرم الثواب.
و علیکم السلام و رحمة الله و برکاته.
فقیل لأبی عبدالله جعفر بن محمد (ص) :من کنتم ترون المتکلم -یا ابن رسول الله-؟
قال (ع) :کنا نراه جبرئیل (دعائم الإسلام ج 1 ص 222) .
__و فی حدیث آخر هکذا) :إن فی الله خلفاً من کل هالک و عزاءً من کل مصیبة و درکاً مما فات... (الکافی ج 3 ص 221) .
(و فی حدیث آخر هکذا) :إن فی الله عز و جل عزاءً من کل مصیبة و خلفاً من کل هالک و درکاً لمافات (الکافی ج 3 ص 221) .
(و فی حدیث آخر هکذا) :فی الله عز و جل عزاء من کل مصیبة و خلف من کل هالک.و درک لمافات (الکافی ج 3 ص 222) ..
(وفی الحدیث آخر هکذا) :فی الله عز و جل خلف من کل هالک.و عزاء من کل مصیبة.و درک لمافات (الکافی ج 3 ص 222) .
(و فی حدیث آخر هکذا) :إن فی الله عزاء من کل مصیبة.و نجاة من کل هلکة.و درکاً لمافات (الکافی ج 1 ص 445) .
_ (فی حدیث آخر هکذا) :...فبالله فثقوا.و إیاه فإرجوا (الکافی ج 3 ص 221) .
(و فی حدیث آخر هکذا) :فبالله فقثوا.و علیه فتولکوا.و بنصره لکم -عند المصیبة -فإرضوا.
فإنما الصاب من حرم الثواب (الکافی ج 3 ص 222) .
17-عن جابر بن عبدالله (رض) قال:لما توفی رسول الله (ص) عزتهم الملائکة.
یسمعون الحس.و لا یرون الشخص.
فقالوا:السلام علیکم -أهل البیت-و رحمة الله و برکاته.
إن فی الله عز و جل عزاء من کل مصیبة و خلفاً من کل فائت_.
فبالله فثقوا.و إیاه فإرجوا.
فإنما المحروم من حرم الثواب.
و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته (مسکن الفؤاد ص 109) .
_ (و فی حدیث آخر هکذا) :...ألا إن فی الله عز و جل عزاء من کل مصیبة.
و خلفاً من کل هالک.و درکاً لمافات... (مسکن الفؤاد ص 109) .
(و فی حدیث آخر هکذا) :إن الله عزاء من کل مصیبة.و عوضاً من کل فائت.
و خلفاً من کل هالک... (مسکن الفؤاد ص 109) .
(و فی خدیث آخر هکذا) :...إن فی الله خلفاً و عزاء من کل مصیبة.
و درکاً لما فات... (تفسیر العیاشی -علیه الرحمة-ج 1 ص 355) .
(و فی حدیث آخر هکذا) :إن فی الله خلفاً‌ من کل ذاهب و عزاء من کل مصیبة.
و درکاً من کل ما فات... (تفسیر العیاشی -علیه الرحمة-ج 1 ص 355) .
(و فی حدیث آخر هکذا) :إن فی الله عزاء من کل مصیبة.
و درکاً من کل ما فات.و خلفاً من کل هالک (تفسیر العیاشی -علیه الرحمة-ج 1 ص 35) .
قال أمیر المؤمنین (ع) :...فـ فی اله من کل مصیبة.خلف ... (نهج البلاغه) .
عزی أمیرالمؤمنین (ع) الأشعث بن قیس عن ابنه.
فقال:...إن تصبر ففی الله خلف من ابنک.
و إن صبرت جری علیک القدر.-و أنت مأجور-.
و إن جزعت جری علیک القدر و أنت مأثوم (روضة الواعظین ج 2 ص 364) .
18-قال أمیرالمؤمنین (ع) :من استرجع عند المصیبة.جبر الله مصیبته.و أحسن عقباه.
و جعل له خلفاً صالحاً (یرضاه) _ (و مجمع البیان ج 1 ص 437 و مستدرک الوسائل ج 2 ص 402 و ص 406 و بحار الأنوار ج 79 ص 126) ._ما بین القوسین لم یذکر فی المستدرک ج 2 ص 406.
_-خدایا در برابر این مصیبت به من اجر و ثواب عطا فرما.
و بهتر از آن چیزی که از دست داده ام به من کرامت فرما.
19-قال رسول الله (ص) :‌ما من مسلم تصیبه مصیبة فیقول ما أمره الله به:‌إنا لله و إنا إلیه را جعون.اللهم آجرنی فی مصیبتی و اخلف لی خیراً منها.
إلا أخلف الله له خیراً منها (مسکن الفؤاد ص 102) .
قال رسول الله (ص) :ما من عبد تصیبه مصیبة فیقول:إنا لله و إنا إلیه راجعون.
اللهم آجرنی فی مصیبتی و اخلف لی خیراً منها.
إلا آجره الله تعالی فی مصیبة و الخلف لی خیراً منها.
إلا آجره الله تعالی فی مصیبته.و أخلف له خیراً منها. (مسکن الفؤاد ص 53) .
20- (جاء فی الحدیث) :‌من صبر عند الصدمة الاولی.غفر الله له ما مضی من ذنوبه.و اخلف الله ما هو خیر منها (مستدرک الوسائل ج 2 ص 406) .
21-قال رسول الله (ص) :ما من مسلم یصاب بمصیبة -و إن قدم عهدها-فأحدث لها استرجاعاً.إلا أحدث الله له منزلة.و أعطاه مثل ما أعطاه یوم اصیب بها ... (الدعوات ص 286) .
22-قال رسول الله (ص) :من صبر علی المصیبة حتی یردها بحسن عزائها.کتب الله له ثلاثمأة درجة.ما بین الدرجة إلی الدرجة کما بین السماء إلی الأرض (الکافی ج 2 ص 91) .
قال رسول الله (ص) :‌من صبر علی المصیبة حتی یردها بحسن العزاء کتب الله له بکل صبرة ثلاثمأة درجة.ما بین الدرجة إلی الدرجة -کما بین تخوم الأرض إلی علو العرش - (إرشاد القلوب ج 1 ص 252) .
23-قال رسول الله (ص) :‌إن العبد إذا سبقت له من الله تعالی منزلة.و لم یبلغها بعمل.ابتلاه الله فی جسده أو فی ماله أو فی ولده.
-ثم صبر علی ذلک -حتی یبلغه المنزلة التی سبقت له من الله عز و جل (مسکن الفؤاد ص 31) .
قال أمیرالمؤمنین (ع) :من صبر علی المصیبة -حتی یردها یحسن عزائها-کتب الله له ثلاث مأة درجة.ما بین الدرجة إلی الدرجة کما بین تخوم الأرض إلی العرش (تنبیه الخواطر ج 1 ص 40) .
قال رسول الله (ص) :‌من صبر علی المصیبة أعطاه الله تعالی إلی سبعمأة درجة.ما بین الدرجة إلی الدرجة ما بین منتهی العرش إلی الثری -مرتین- (جامع الأخبار ص 316 الفصل 71) .
یقول السید الهاشم الناجی الجزائری:و إطلاق الدرجة و المنزلة -فی هذه الأحادیث الشریفة -یشمل درجات القرب المعنویة فی دار الدنیا -فضلاً عن الآخرة -فلا تغفل.
24-قال الإمام الصادق (ع) :من صبر.و احتسب لم یخرج من الدنیا حتی یقر الله (له) _عینه فی أعدائه.مع ما یدخر -له فی الآخرة (الکافی ج 2 ص 89 و مشکاة الأنوار ج 1 ص 55) .
_ما بین القوسین لم یذکر فی مشکاة الأنوار._فی مشکاة الأنوار:‌إدخر.
25-قال أمیرالمؤنین (ع) :‌من استرجع عند المصیبة:جبر الله مصیبة و أحسن عقباه.
و جعل له خلفاً صالحاً (یرضاه) _ (مستدرک الوسائل ج 2 ص 402 و ص 406 و مجمع البیان ج 1 ص 437 و البحار ج 79 ص 126) ._ (ما بین القوسین لم یذکر فی المستدرک ج 2 ص 406.
26-قال رسول الله (ص) :ثلاثة _من رزقهن فقد رزق خیرالدارین:
الرضا بالقضاء.
و الصبر علی البلاء.
و الدعاء فی الرخاء (مسکن الفؤاد ص 49 و مستدرک الوسائل ج 2 ص 411 و بحار الأنوار ج 79 ص 138) ._فی مسکن الفؤاد:ثلاث.
27-قال الإمام السجاد (ع) :‌الصبر و الرضا عن الله رأس طاعة الله.
و من صبر و رضی عن الله فیما قضی علیه -فیما أحب أو کره -لم یقض الله عز و جل له -فیما أحب و أو کره -إلا ما هو خیر له (الکافی ج 2 ص 60) .
28-قال الإمام الصادق (ع) :الصبر یعقب خیراً (الکافی ج 2 ص 89 و مشکاة الأنوار ج 1 ص 47) .
29-قال الإمام الحسین (ع) :...علیک بالصبر.فإن الخیر فی الصبر... (الکافی ج 8 ص 207) .
30-قال رسول الله (ص) :الصبر خیر مرکب.
ما رزق الله عبداً خیراً له و لا أوسع من الصبر (مستدرک الوسائل ج 2 ص 426 و ص 415) .
قال رسول الله (ص) :ما أعطی عطاء خیر و أوسع من الصبر (مستدرک الوسائل ج 2 ص 430) .
31-قال الإمام الصادق (ع) :لن ینال شیء من الخیر -عند الله-إلا بطاعته و الصبر و الرضا.لأن الصبر و الرضا من طاعة الله (الکافی ج 8 ص 7) .
32-قال رسول الله (ص) :لرجل:إن فی الصبر علی ما تکره خیراً کثیراً (مشکاة الأنوار ج ص 44) .
قال رسول الله (ص) :فی الصبر علی ما نکره خیر کثیر (مستدرک الوسائل ج 2 ص 425) .
قال رسول الله (ص) :‌فی الصبر علی ما یکره خیر کثیر (مسکن الفؤاد ص 48) .
33-أوحی الله إلی داود (ع) :تخلق بأخلاقی.
فإن من أخلاقی
إنی أنا الصبور.
و الصابر إن مات -مع الصبر-مات شهیداً.
و إن عاش عاش عزیزاً (إرشاد القلوب ج1 ص 251) .
34-قال الأمام الباقر (ع) :‌من صبر علی مصیبة زاده الله عزاً إلی عزة.
و أدخله الجنة مع محمد و أهل بیته (ع) (ثواب الأعمال ص 235) .
35-قال الإمام الصادق (ع) :إن الله عز و جل إذا أحب عبداً قبض أحب ولده إلیه (الکافی ج 3 ص 219) .
قال رسول الله (ص) :إذا أحب الله عبدا ابتلاه.و إذا أحبه الحب البالغ افتناه.
فقالوا:و ما معنی افتناه؟
قال (ص) :لا یترک له مالاً و لا ولداً (إرشاد القلوب ج 1 ص 68 الباب 4) .
36-قال رسول الله (ص) :أربع من کن فیه کان فی نورالله الأعظم.
_من کان _ عصمة أمره) _:شهاده إن لا إله إلا الله.و أن محمداً رسول الله_.
و من إذا أصابته مصیبة قال:إنا لله و إنا إلیه راجعون.
و من إذا أصاب خیراً قال:‌الحمد لله (رب العالمین) _.
و من إذا أصاب خطیئة قال:‌استغفر الله و أتوب إلیه _ (الخصال ص 222 و من لا یحضره الفقیه ج 1 ص 111 و ثواب الأعمال ص 199 و المحاسن ج 1 ص 69 و مسکن الفؤاد ص 101 و مشکاة الأنوار ج 1 ص 333 و تحف العقول ص 40 و تفسیر العیاشی -علیه الرحمة-ج 1 ص 169) ._فی الخصال:کانت._ما بین القوسین لم یذکر فی مشکاة الأنوار.
_هکذا فی التفسیر.و فی باقی المصادر هکذا:شهادة أن لا إله إلا الله.و إنی رسول الله.
_ما بین القوسین لم یذکر فی ثواب الأعمال و مسکن الفؤاد و تحف العقول و التفسیر.
_فی مسکن الفؤاد:استغفرالله ربی و أتوب إلیه.
37-قال الإمام الصادق (ع) :الصبر یظهر ما فی بواطن العباد من النور و الصفاء.
و الجزع یظهر ما فی بواطنهم من الظلمة و الوحشة... (مصباح الشریعة ص 185) .
38-فیه و جهان:
أحدهما:إن معناه أنه معهم بالمعیة و النصرة.
کما یقال:السلطان معک.فلا تبال من لقیت.
و الآخر:إن المراد هو معهم بالتوفیق و التسدید.
أی:یسهل علیهم أداء العبادات.و الإجتناب من المقبحات (مجمع البیان ج 1 ص 432) .
قال رسول الله (ص) :إن الصبر مع النصر (مشکاة الأنوار ج 1 ص 44) .
قال أمیرالمؤمنین (ع) :من صبر علی الله وصل إلیه (الدعوت للشیخ الرواندی -علیه الرحمة-ص 292) .
39-قال الإمام الصادق (ع) :من استقبل البلاء بالرحب.
و صبر علی سکینة و وقار...
نصیبه ما قال الله تعالی:إن الله مع الصابرین (مصباح الشریعة ص 186) .