آیه تطهیر و عصمت اهل بیت علیهم السلام

سه نکته مهم

علماى شیعه پس از روشن شدن اختصاص این آیه از طریق احادیث متواتر شیعه و اهل تسنّن، به اهل بیت علیهم السلام؛ براى اثبات عصمت اهل بیت علیهم السلام به این آیه استناد مى کنند.
این استدلال به طور مفصل در کتاب هاى ایشان که درباره اعتقادات و موضوع امامت تألیف شده و هم چنین در کتاب هاى تفسیرى ذیل این آیه مبارکه، آمده است. ما این استدلال را به طور خلاصه و در قالب نکات زیر مى آوریم:
1 . کلمه ی «إنّما» در این آیه معناى حصر مى دهد. به این معنا که خداوند اراده کرده که آلودگى و رِجس را فقط از ایشان (نه دیگران) بزداید.
2 . «اراده» در این آیه اراده تکوینى است. مانند آیه مبارکه اى که مى فرماید:
(إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیْئًا أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ)؛(1)
هر گاه او چیزى را اراده کند فرمانش این چنین است که تنها به آن مى گوید: «موجود باش!»، آن نیز بى درنگ موجود مى شود!
این اراده، تشریعى نیست؛ مانند اراده اى که در آیه دیگرى مى فرماید:
(یُریدُ اللهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلا یُریدُ بِکُمُ الْعُسْرَ)؛(2)
خداوند، راحتى شما را مى خواهد، نه زحمت شما را!
چرا که اراده تشریعى با تصریح آیه بر انحصار، منافات دارد؛ چون تشریع احکام هیچ گونه اختصاصى به اهل بیت علیهم السلام ندارد.
هم چنین اراده تشریعى با احادیث نیز منافات دارد؛ چرا که پیامبر خدا صلى الله علیه وآله، اهل بیت علیهم السلام را مصادیق این آیه معرفى کرد، نه فرد دیگرى را.
3 . منظور از رجس و آلودگى در این آیه مطلق «گناه» و «نقص» است.

اراده تکوینى و شبهه جبر

برخى گفته اند: اراده تکوینى دلیل بر عصمت است؛ چرا که تخلّف از اراده خداوند متعال، محال است، اما این امر همان پایبندى به جبر و عدم اختیار است، امرى که شیعه امامیه به آن اعتقاد ندارد.
پاسخ از شبهه:
علماى ما به این شبهه - بر اساس نظریه «لا جبر ولا تفویض بل أمر بین الأمرین» - این گونه پاسخ داده اند:
از آن جایى که خداوند متعال آگاهى دارد از این که اراده اهل بیت با اراده او مطابقت دارد و این که به جز خواست او چیزى نمى خواهند و انجام نمى دهند، زیرا آن ها در مراتب معرفت و عبودیت به جایى رسیده اند که جز اراده خداوند متعال چیزى را اراده نمى کنند.
پس خداوند متعال از اراده تکوینى خود اجبار مى کند که رجس را از آنان دور داشته و این که آن ها کارهایى را که به اختیار خود انجام مى دهند در مسیر اراده خداوند متعال است.
اما دیگر مردم که این حالات را ندارند، اراده خداوند به زدودن پلیدى از آن ها تعلق نگرفته است.
این امر که خداوند متعال به حسن اختیار کسى در آینده ترتیب اثر دهد و قبل از تحقق آن به او تفضلى نماید، در قرآن کریم نمونه هایى دارد، از جمله خداوند متعال در آیه اى مى فرماید:
(وَجَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمّا صَبَرُوا وَکانُوا بِآیاتِنا یُوقِنُونَ)؛(3)
برخى از آنان را به خاطر صبور بودن و یقین به آیات الهى، پیشوایانى قرار دادیم که به فرمان ما مردم را هدایت مى کنند.
در تفسیر این آیه چنین آمده است:
خداوند از آن جایى که مى دانسته آنان در برابر مصایب وارده صبر خواهند کرد، آنان را پیشوا قرار داده است.(4)
از این گذشته، اگر آیه تطهیر بر این جایگاه والا براى اهل بیت علیهم السلام دلالت نداشت، دشمنان آنان از جمله خوارج و ناصبیان، در انکار آن سعى نمى کردند.
به راستى اگر چنین نیست، چرا عدّه اى پا را فراتر مى گذارند و با آن که هیچ کس جز پنج تن آل عبا علیهم السلام ادّعا نکرده که این آیه در شأن خودش نازل شده است، این آیه را به دیگران نسبت مى دهند؟!

پی نوشت ها :

1- سوره یس: آیه 82 .
2- سوره بقره: آیه 185.
3- سوره سجده: آیه 24.
4- تفسیر القمى: 170/2.