نویسنده: محمد جعفری‌نژاد
امروزه مخاصمه غرب با انقلاب اسلامی ایران بر هیچ کسی پوشیده نیست. انقلابی که از همان ابتدا شعار اصلی اش را «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» اعلام کرد و پس از پیروزی نیز، برای تاسیس نظام حکومتی بر هیچ کدام از قدرت های استکباری تکیه نکرد. این نبرد و تقابل که در حرکات براندازی اول انقلاب، حمله نظامی (۸ سال دفاع مقدس)، تهاجم فرهنگی (شبیخون فرهنگی، ناتوی فرهنگی)، مقابله‌های سیاسی (انرژی هسته‌ای، حقوق بشر، تروریسم، فتنه ۸۸ و …) نمایان شده بود، امروز وارد خاکریز جدید اقتصادی شده است که با تحریم اقتصادی آغاز شد.
با رجوع به بیانات مختلف مقام معظم رهبری در موضوع اقتصاد مقاومتی می‌توان موارد اساسی زیر را به عنوان الزامات اقتصاد مقاومتی برشمرد:
۱- اصلاح الگوی مصرف:
«یک مسئله هم در اقتصاد مقاومتى، مدیریت مصرف است. اسراف و زیاده‌‌روى، قضیه مهمى در کشور است. خب، حالا چگونه باید جلوى اسراف را گرفت؟ فرهنگ‌‌سازى هم لازم است، اقدام عملى هم لازم است.»[۱]«مسئله مدیریت مصرف، یکى از ارکان اقتصاد مقاومتى است؛ یعنى مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر. هم دستگاه‌هاى دولتى، هم دستگاه‌هاى غیر دولتى، هم آحاد مردم و خانواده‌ها باید به این مسئله توجه کنند؛ که این واقعاً جهاد است.»[۲]
۲- حمایت از تولید ملی:
«یک رکن دیگر اقتصاد مقاومتى، حمایت از تولید ملى است»[۳]«من تأکید می کنم، اصرار می کنم، از همه ملت ایران درخواست می کنم، بروید به سمت مصرف تولیدات داخلى؛ این کار کوچکى نیست، این کار کم‌اهمیتى نیست؛ این یک کار بزرگ است. البته دستگاه‌هاى حکومتى … در این جهت وظیفه مضاعف دارند. … فلان اداره وقتى می خواهد جنس داخلىِ خودش را تأمین کند، مطلقاً باید از جنس خارجى استفاده نکند؛ بروند سراغ تولیدات داخلى.»[۴]
۳- استفاده حداکثری از منابع و امکانات و افزایش بهره وری
«استفاده حداکثرى از زمان و منابع و امکانات. از زمان باید حداکثر استفاده بشود. طرح هائى که سال هاى متمادى طول می کشید، امروز خوشبختانه با فاصله کمترى انسان مىبیند که فلان کارخانه در ظرف دو سال، در ظرف ۱۸ ماه به بهره‌بردارى رسید. باید این را در کشور تقویت کرد.»[۵]«صاحبان سرمایه و نیروی کار که تولیدگر هستند، آن ها هم بایستی به تولید ملی اهمیت بدهند؛ به چه معنا؟ به این معنا که بهرهوری را افزایش بدهند. بهرهوری، یعنی از امکاناتی که وجود دارد حداکثر استفاده بهینه بشود؛ کارگر که کار می کند، کار را با دقّت انجام بدهد؛ رحم الله امرء عمل عملاً فأتقنه، این معنای بهرهوری است؛ از قول پیغمبر نقل شده است: رحمت خدا بر آن کسی است که کاری را که انجام می دهد، محکم انجام بدهد، متقن انجام بدهد. آن کسی که سرمایه‌گذاری می کند، سعی کند حداکثر استفاده از آن سرمایه انجام بگیرد؛ یعنی هزینه‌های تولید را کاهش بدهند؛ بعضی از بی‌تدبیری‌ها، بی‌سیاستی‌ها موجب می شود هزینه تولید برود بالا، بهرهوری سرمایه و کار کم بشود.»[۶]
۴- فرهنگ کار و تولید
«صاحبان سرمایه در کشور، فعالیت تولیدی را ترجیح بدهند بر فعالیت های دیگر. ما دیدیم کسانی را که سرمایه‌ای داشتند ــ کم یا زیاد ــ و می توانستند این را در یک راه‌هایی به کار بیندازند و درآمدهای زیادی کسب کنند، نکردند؛ رفتند سراغ تولید؛ گفتند می خواهیم تولید کشور تقویت بشود؛ این حسنه است، این صدقه است، این جزو بهترین کارها است؛ کسانی که دارای سرمایه هستند ــ چه سرمایه‌های کم، چه سرمایه‌های افزون ــ آن را بیشتر در خدمت تولید کشور بگذارند.»[۷]۵- اقتصاد دانش بنیان
«به نظر من یکى از بخش هاى مهمى که می تواند این اقتصاد مقاومتى را پایدار کند، همین کار شماست؛ همین شرکت هاى دانشبنیان است؛ این یکى از بهترین مظاهر و یکى از مؤثرترین مؤلفه‌‌‌هاى اقتصاد مقاومتى است؛ این را باید دنبال کرد.»[۸]«یک مسئله دیگر در سرفصل اقتصاد مقاومتى، اقتصاد دانشبنیان است. بعضى از کسانى که در باب شرکت هاى دانشبنیان فعال بودند، ماه رمضان اینجا آمدند و صحبت هائى کردند. خب، خوشبختانه انسان مىبیند کارهاى خوبى انجام داده‌‌اند. این بخش شرکت هاى دانشبنیان و فعالیت هاى اقتصادى دانشبنیان خیلى جاده‌‌ى باز و امیدبخشى است. البته آن ها گلایه‌‌هائى هم داشتند. به نظر من دوستان مسئول در دولت که کارشان به این بخش ارتباط پیدا می کند – چه وزارت صنعت و معدن و تجارت، چه وزات علوم – به این مسئله شرکت هاى دانشبنیان بپردازند و گلایه‌‌هاشان را بشنوند و آن ها را برطرف کنند. زمینه بسیار خوبى است. ما استعدادهاى برجسته‌‌اى داریم که می توانند در این مورد کمک کنند.»[۹]
۶- اقتصاد بدون نفت
«کاهش وابستگى به نفت یکى دیگر از الزامات اقتصاد مقاومتى است. این وابستگى، میراث شوم صد ساله ماست. ما اگر بتوانیم از همین فرصت که امروز وجود دارد، استفاده کنیم و تلاش کنیم نفت را با فعالیت هاى اقتصادىِ درآمدزاى دیگرى جایگزین کنیم، بزرگترین حرکت مهم را در زمینه اقتصاد انجام داده‌ایم. امروز صنایع دانشبنیان از جمله کارهائى است که می تواند این خلأ را تا میزان زیادى پر کند. ظرفیت هاى گوناگونى در کشور وجود دارد که می تواند این خلأ را پر کند. همت را بر این بگماریم؛ برویم به سمت این که هرچه ممکن است، وابستگى خودمان را کم کنیم.»[۱۰]«نکته هفتم [از مؤلفه‌های سیاست های مقاومتی]، کاهش وابستگی به نفت است؛ یکی از سخت‌ترین آسیب های اقتصادی ما همین وابستگی به نفت است. این نعمت بزرگ خدادادی برای کشور ما در طول ده‌ها سال مایه فروریختگی‌های اقتصادی و فروریختگی‌های سیاسی و اجتماعی شد؛ باید ما یک فکر اساسی بکنیم. ما نمی گوییم از نفت استفاده نشود، [بلکه] تکیه ما بر استفاده حداقلی از فروش نفت خام است؛ نفت را می توان به‌صورت فرآورده در اختیار گذاشت؛ که در این سیاست ها دیده شده. یک کار اساسی و مهمی که باید انجام بگیرد این است؛ این همت بلندی لازم دارد که ما در بند ۱۳ این سیاست ها به این پرداختیم و جداً باید این بند عملیاتی بشود.»[۱۱]
۷- حرکت براساس برنامه
«حرکت بر اساس برنامه، یکى از کارهاى اساسى است. تصمیم هاى خلق‌الساعه و تغییر مقررات، جزو ضربه‌هائى است که به «اقتصاد مقاومتى» وارد می شود و به مقاومت ملت ضربه می زند. این را، هم دولت محترم، هم مجلس محترم باید توجه داشته باشند؛ نگذارند سیاست هاى اقتصادى کشور در هر زمانى دچار تذبذب و تغییرهاى بى‌مورد شود.»[۱۲]«روزمرّه فکر کردن در مسائل اقتصادى، مضر است؛ تغییر سیاست هاى اقتصادى به طور دائم، مضر است – در همه بخش ها، به خصوص در اقتصاد – تکیه کردن بر نظرات غیرکارشناسى، مضر است؛ اعتماد کردن به شیوه‌هاى تزریقىِ اقتصادهاى تحمیلى شرق و غرب، مضر است.»[۱۳]
۸- مردمی کردن اقتصاد
«این اقتصادی که به عنوان اقتصاد مقاومتی مطرح می شود، مردم‌بنیاد است؛ یعنی بر محور دولت نیست و اقتصاد دولتی نیست، اقتصاد مردمی است؛ با اراده مردم، سرمایه مردم، حضور مردم تحقّق پیدا می کند. امّا «دولتی نیست» به این معنا نیست که دولت در قبال آن مسئولیتی ندارد؛ چرا، دولت مسئولیت برنامه‌ریزی، زمینه‌سازی، ظرفیت‌سازی، هدایت و کمک دارد. کار اقتصادی و فعالیت اقتصادی دستِ مردم است، مال مردم است؛»[۱۴]«مردمى کردن اقتصاد، جزو الزامات اقتصاد مقاومتى است. این سیاست هاى اصل ۴۴ که اعلام شد، می تواند یک تحول به وجود بیاورد؛ و این کار باید انجام بگیرد. البته کارهائى انجام گرفته و تلاش هاى بیشترى باید بشود. بخش خصوصى را باید توانمند کرد؛ هم به فعالیت اقتصادى تشویق بشوند، هم سیستم بانکى کشور، دستگاه‌هاى دولتى کشور و دستگاه‌هائى که می توانند کمک کنند – مثل قوه مقننه و قوه قضائیه – کمک کنند که مردم وارد میدان اقتصاد شوند.»[۱۵]
۹- مبارزه با مفاسد اقتصادی
«نکته نهم [از مؤلفه‌های سیاستهای مقاومتی]، فسادستیزی است؛ ما اگر می خواهیم مردم در صحنه اقتصاد باشند، باید صحنه اقتصادی امنیت داشته باشد؛ اگر امنیت را می خواهیم، بایستی دست مفسد و سوءاستفاده‌چی و دورزننده قانون و شکننده قانون بسته بشود؛ مبارزه با فساد این است؛ این باید جدی گرفته بشود؛ امروز خوشبختانه مسئولین این را می گویند، لکن گفتن کافی نیست. همه مسئولین – چه مسئولین اجرائی، چه مسئولین قضائی و چه مسئولین قوه مقننه – در این جهت مسئولند. اگر چنانچه وضع اجتماع، وضع اقتصادی کشور مثل یک خانه بی درودروازه‌ای بود که هرکه خواست آمد، هرجور خواست عمل کرد، هرچه خواست برد، خورد، خب معلوم است، انسان نجیبِ شایسته متینی که می خواهد از راه حلال ارتزاق کند، طبعاً جلو نمی‌آید. شفاف‌سازی، شرط اصلی این فسادستیزی است؛ باید شفاف‌سازی بشود، باید فضای رقابتی به‌وجود بیاید، باید فضای با ثبات به‌وجود بیاید؛ فعالِ اقتصادی در این شرایط خواهد آمد و احساس امنیت خواهد کرد. آن وقت در یک چنین فضایی آن کسی که با ابتکار خود یا سرمایه خود یا کارآفرینی خود ثروتی به‌دست می‌آورد، نظام اسلامی از او حمایت می کند و تأیید می کند. اگر چنانچه فضا فضای سالمی شد، [آن‌وقت] کسب ثروت و کسب درآمد یک چیز مباح و مورد تأیید و مورد حمایت نظام است.»[۱۶]پی‌نوشت‌ها:
[۱] – بیانات در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضاى هیئت دولت۱۳۹۱/۰۶/۰۲
[۲] – بیانات در دیدار کارگزاران نظام۱۳۹۱/۰۵/۰۳
[۳]- بیانات در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضاى هیئت دولت۱۳۹۱/۰۶/۰۲
[۴] – بیانات در دیدار کارگران و فعالان بخش تولید کشور به مناسبت هفته کارگر۱۳۹۲/۰۲/۰۷
[۵] – بیانات در دیدار کارگزاران نظام۱۳۹۱/۰۵/۰۳
[۶] – بیانات در حرم مطهر رضوی۱۳۹۳/۰۱/۰۱
[۷] – بیانات در حرم مطهر رضوی۱۳۹۳/۰۱/۰۱
[۸] – بیانات در دیدار جمعی از پژوهشگران و مسئولان شرکت‌های دانشبنیان۱۳۹۱/۰۵/۰۸
[۹] – بیانات در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضاى هیئت دولت۱۳۹۱/۰۶/۰۲
[۱۰] – بیانات در دیدار کارگزاران نظام۱۳۹۱/۰۵/۰۳
[۱۱] -بیانات در جلسه تبیین سیاستهای اقتصاد مقاومتی۱۳۹۲/۱۲/۲۰
[۱۲] – بیانات در دیدار کارگزاران نظام۱۳۹۱/۰۵/۰۳
[۱۳] – بیانات در دیدار کارگران و فعالان بخش تولید کشور۱۳۹۲/۰۲/۰۷
[۱۴] – بیانات در حرم مطهر رضوی۱۳۹۳/۰۱/۰۱
[۱۵] – بیانات در دیدار کارگزاران نظام۱۳۹۱/۰۵/۰۳
[۱۶] – بیانات در جلسه تبیین سیاستهای اقتصاد مقاومتی۱۳۹۲/۱۲/۲۰
/ج
