نويسنده: دکتر عباس عطاري
عادت خاک خوري چه اثرات نامطلوبي دارد و چگونه مي توان آن را درمان کرد؟
بهتر است ابتدا خاک خوري ( پيکا ) را تعريف کنيم و سپس به عوارض آن بپردازيم. به طور کلي، پيکا عبارت است از خوردن مواد غير خوراکي نظير خاک، گچ، مُهر، پلاستيک، کاغذ، پارچه، نخ، مو، شن، ماسه و مداد.اغلب، کودک مبتلا از روي عادت هنگامي که احساس ناراحتي مي کند و نياز به آرامش دارد اقدام به خاک خوري مي کند. کودکان مبتلا به پيکا معمولاً رفتارهاي عادتي ديگري نظير انگشت مکيدن و ناخن جويدن هم دارند. اين گونه رفتارها براي رفع تنش و ايجاد آرامش به کار مي روند.
خاک خوري منجر به آنمي ( فقر آهن )، کمبود روي، اسهال و گاهي يبوست، عفونت هاي انگلي، توکسوپلاسموز، مسموميت با سرب و سوء تغذيه مي شود.
خوردن خاک و چيزهاي کثيف موجب اسهال يا عفونت هاي انگلي مي شود و خوردن پلاستيک، سنگ، شن و مو به انسداد روده اي منجر مي گردد. هم چنين خوردن سرِ مداد باعث مسموميت با سرب مي شود.
به طور معمول کودکان در دوره ي شيرخوارگي به خصوص در يک سال اول تولد به صورت ذاتي هر چه به دست بگيرند به دهان مي برند و اين رفتار کاملاً طبيعي است، همان گونه که انگشت مکيدن تا يک سالگي طبيعي است. ولي خوردن مواد غير خوراکي طبيعي نيست.
افراد مبتلا به پيکا به طور انتخابي بعضي از مواد غير خوراکي را برمي دارند و اقدام به خوردن آن ها مي کنند. کودکاني که آنمي ( فقر آهن ) و يا کمبود روي و کلسيم دارند هم، به خاک خوري روي مي آورند، حتي در مادران حامله گاهي اين حالات ديده مي شود. در اين شرايط با درمان کم خوني، مشکل پيکا هم برطرف مي گردد. در کودکان عقب مانده ي ذهني هم اين رفتار شايع است.
فقر، تنبيه فيزيکي، به حال خود رها کردن کودکان، تغذيه ي ناکافي از شير مادر و خانواده هاي آشفته از عوامل زمينه ساز بروز خاک خوري هستند. اگر پيکا درمان نشود ممکن است تا دوره ي بلوغ ادامه پيدا کند. نوجوانان مبتلا به اين اختلال ممکن است دچار افسردگي، تغييرات شخصيتي و رفتارهاي دهاني ديگر ( انگشت مکيدن، ناخن جويدن، سيگار کشيدن، مصرف الکل ) هم بشوند.
در درمان پيکا مانند ساير اختلالات تغذيه اي کودکان، لازم است به رابطه ي مادر - فرزند توجه شود و مشاوره ي روان شناسي و روان پزشکي صورت گيرد. لازم است آزمايش خون از نظر آنمي و کمبود املاح و آزمايش مدفوع از جهت وجود انگل هاي روده اي انجام شود. در صورت وجود کم خوني يا کمبود املاح، درمان دارويي ضرورت دارد. در صورت ابتلا به انگل هاي روده اي بايد آن را درمان نمود. کودکي که سرِ مداد، پارچه، پلاستيک، گچ و يا خاک مي خورد بايد از نظر مسموميت با سرب بررسي شود.
روش هاي متفاوت رفتار درماني وجود دارند که بر حسب مورد و از طريق مشورت با روان پزشک يا روان شناس مي توان آن ها را به کار گرفت. حذف تنبيهات بدني در هر شرايطي از اصول درمان پيکاست. حتي الامکان مواد غير خوراکي مثل گچ و مهر و ... بايد از دسترس کودکان دور نگه داشته شوند. در دوره ي شيرخوارگي تغذيه ي کافي با شير مادر ( هر 2 تا 4 ساعت يک بار ) ضروري است. براي کودکان سنين بالاتر، استفاده از آدامس هاي فاقد مواد قندي، مفيد است. مشاوره ي خانواده، براي خانواده هايي که مشکلات زناشويي و ناسازگاري دارند پيشنهاد مي شود. توجه به تغذيه ي کودک به خصوص در زمان هايي که نياز به آرامش بيش تري دارد ضروري است. بازي با کودکان و سرگرم کردن آن ها در زمان هايي که نياز به آرامش دارند توصيه مي شود.
منبع مقاله :
عطاري، عباس؛ (1387)، اختلالات تغذيه اي (مشکلات رفتاري تغذيه در کودکان)، تهران: نشر قطره، چاپ اول
/ج
