زندگي علمي رابرت مرتون

 Robert Merton ( متولّد 1944 )

مرتون در سال 1977 به همراه شولز (1) به خاطر " ارائه ي يک روش جديد در محاسبه ارزش کالاها و خدمات دوباره توليدشده "، جايزه نوبل اقتصاد را دريافت کرد.
وي در نيويورک متولد شد. در سال 1966 در رشته رياضيات مهندسي از دانشگاه کلمبيا ليسانس گرفت. در سال 1967 در رشته رياضيات کاربردي از مؤسسه تکنولوژي کاليفرنيا فوق ليسانس و در سال 1970 از انستيتوي فني ماساچوست دکتراي خود را دريافت کرد. سپس در طول سال هاي 1988-1970 به تدريس در دانشکده اسلوان پرداخت و در نهايت به جمع اساتيد مدرسه بازرگاني هاروارد پيوست.
علت شهرت وي بيشتر به خاطر فعّاليت در زمينه نظريه ي مالي و مديريت ريسک مي باشد، علاوه بر اين مرتون مطالعاتي در زمينه قيمت گذاري اختيار معاملات سهام داشته است.
رابرت مرتون در سال 1968 براي گسترش نظريه قيمت تضميني ( که در سال 1965 توسط ساموئلسون (2) ارائه شده بود ) فعاليت هاي مشترکي را آغاز کرد. وي در سال 1969 مقاله اي با عنوان مساله پورتوفوليو ( سبد سرمايه گذاري ) منتشر نمود که در آن فرمولي را ارائه داد که به وسيله آن افراد مي توانستند تصميم گيري نمايند که در حال حاضر چه ميزان از درآمد خود را مي توانند مصرف نموده و چه ميزان از آن را بايد صرف سرمايه گذاري کنند. او در سال 1970، مدل مرتون را معرفي کرد که در آن حقوق صاحبان سهام، نوعي اختيار معامله در دارايي شرکت تلقي مي شد. بعدها اين مدل معروف به مدل جَرو- ترنبال (3) به وسيله استوارت ترنبال (4) و رابرت ا. جَرو (5) ( از دانشجويان مرتون ) بسط و توسعه يافت. مرتون در سال 1973، مدل قيمت گذاري دارايي هاي سرمايه اي را معرفي کرد که در آن به نحوي صريح، تمهيداتي براي مصونيت سرمايه گذاران از کمبود منابع مورد نياز مطرح شده بود.
قبل از سال 1973 يعني زماني که فيشر بلک (6) و شولز فرمول مهم خود را منتشر نمودند، قيمت گذاري اختيار معاملات سهام ( با توجه به ماهيت آنها که اساساً قراردادهايي مي باشند که به سرمايه گذاران اختيار خريد يا فروش دارايي در يک زمان مشخص در آينده را مي دهند ) به شدت خطرپذير و دشوار بود. مسئله اي که به هنگام اختيار معاملات درگير آن مي شويم اين است که بخواهيم قيمت آنها را در آينده پيش بيني کنيم. قبل از آنکه فرمول بلک- شولز معرفي شود، براي پوشش زيان هاي مالي احتمالي حاصل از سرمايه گذاري در اختيار معاملات، در اين نوع معاملات همواره پاداشي به ازاي تحمل ريسک در نظر گرفته مي شد.
فرمول بلک- شولز نشان داد که وجود اين صرف ريسک ( پاداش تحمل ريسک ) براي سرمايه گذاري در اختيار معاملات سهام، ضرورتي ندارد به دليل آنکه صرف ريسک قبلاً در قيمت سهام لحاظ شده است. مرتون از دانش رياضي خود استفاده نمود و با کاهش محدوديت ها و فرض هاي پيشنهادي بلک و شولز نظير اين فرض که سود تقسيم شده به سهام تعلق نمي گيرد، اين فرمول را تعميم داد. با تغيير فرمول، مرتون توانست آن را در خصوص موارد مالي ديگر از جمله وام هاي دانشجويي و وثيقه ها نيز به کار ببرد. (7)
وي با وارد نمودن محاسبات تصادفي به اقتصاد مالي، رفتار قيمت ها را در قالب زبان دقيق احتمالات بيان نمود هم چنين با استفاده از نظريه کنترل بهينه، قوانين مصرف و تخصيص پورتوفوليو را استخراج نمود. پژوهش وي راه را براي رشد مباحث مهندسي مالي هموار کرد.
مرتون در سال 2002 به بحث درباره اين موضوع پرداخت، چگونه شرکت ها بايد اختيار معاملات سهامي را که اغلب اوقات به صورت جبران دريافت مي کنند، به حساب آورند؟ مقررات فعلي معطوف به آن نيستند که اين اختيار معاملات صادر شده را در حکم هزينه تلقي نمايند و برخي اقتصاددانان بر اين باورند که اصرار بر نگهداري اين شکل خاص از جبران در خارج از ترازنامه مالي، در سال 1990 حباب قيمت ها را در بخش ارتباطات ايجاد کرد. مرتون از طرفداران ملحوظ نمودن اختيار معامله سهام در هزينه ها بود. اندکي پس از آن، انجمن استانداردهاي حسابداري مالي، قوانين خود را تغيير داد و طبقه بندي نمودن اختيار معاملات سهام را در هزينه هاي شرکت ضروري دانست.
از درگيري هاي فکري او، امکان ترکيب نظريه ايستاي انتخاب پورتفوليو با نحوه بهينه سازي مصرف روزانه، تحت همان شرايطي است که در ادبيات مدل رشد وجود دارد.
مقاله اي که مرتون پيرامون " مصرف روزانه و انتخاب پورتوفوليو در شرايط عدم اطمينان " براي اولين بار در سمينار فارغ التحصيلات انستيتوي فني ماساچوست ارائه داد، در واقع مکمل مقاله ساموئلسون (8) با موضوع " بررسي اثر سن بر قدرت تحمل ريسک پورتوفوليو " بود، هم چنين 1/4 از مقاله " قوانين پرتوفوليو و مصرف بهينه در مدل سري زماني " در کنفرانس انجمن اقتصادسنجي در سال 1970 مطرح و در سال 1971 به چاپ رسيد.
در سال 2005، کتابخانه بکر (9) دانشگاه هاروارد، نمايشگاه مرتون را به سپاس از تلاش هاي وي افتتاح نمود. رابرت مرتون
به عنوان يکي از بهترين اساتيد کنوني اقتصاد، امروزه نقش تعيين کننده اي در شکل گيري سيستم هاي مالي دنيا دارد. روش هاي وي در رياضيات مالي پيوسته براي حل مسائل قيمت گذاري اختيار معامله در طول سي سال گذشته، راه را براي کشف روش هاي جديدي در مبحث ارزش گذاري هاي اقتصادي هموار ساخته است. اين موضوع قبلاً به نحوي غيرمنسجم در دل موضوعاتي ديگر از بازارهاي مالي گرفته تا مديريت ريسک مطرح مي شد. تلاش هاي مرتون در اين راه منجر به اعطاي جايزه نوبل مشترکاً به او و مايرون شولز شد که بعدها نيز فيشر بلک به مشارکتي کليدي پيرامون اين نظريه پرداخت. بدون شک همکاري اين سه اقتصاددان، موجبات ايجاد تحول در سيستم هاي مالي دنيا را فراهم ساخت. بدون شک همکاري اين سه اقتصاددان، موجبات ايجاد تحول در سيستم هاي مالي دنيا را فراهم ساخت. علاوه بر اين، آنها به طرح و بسط ديدگاه اوليه مرتون پرداختند. در اتوبيوگرافي که مرتون در کميته نوبل ارائه نمود چنين اظهار داشت: « در جايگاه يک دانشجوي دکترا، به اين دليل رياضيات را ترک گفته و به سمت اقتصاد گرايش داده است که معتقد است علم اقتصاد کلان مي تواند به ما کمک کند تا از تورم و بيکاري جلوگيري شود ». به عبارت ديگر او فکر مي کرد با فعاليت در حوزه اقتصاد و ورود به مباحث يادشده، به طور بالقوه مي تواند بر سرنوشت ميليونها فرد در جامعه اثرگذار باشد. نتايج تلاش هاي او، بدون شک بيانگر چنين واقعيتي است. هم اکنون توجه وي معطوف به ارائه مدلي جديد براي سيستم هاي مالي مي باشد تا به وسيله آن علل عدم کارايي آنها را کشف و راه حلي عملي در اين راه پيشنهاد نمايد.
مهم ترين افتخارات علمي وي عبارتست از:
- مدير دفتر تحقيقات اجتماعي در دانشگاه کلمبيا؛
- مديرمالي مرکز مطالعات عالي علوم رفتاري در دانشگاه استانفورد ( 1975-1952 )؛
- رييس انجمن جامعه شناسي آمريکا ( 1957 )؛
- دريافت جايزه افتخاري از " شوراي آمريکايي فرهيخته گان " ( 1962 )؛
- دريافت جايزه کشورهاي مشترک المنافع براي خدمات برجسته در زمينه جامعه شناسي ( 1970 )؛
- دريافت جايزه وابستگي در " مک آرتور " ( 1983 )؛
- دريافت اولين جايزه بزرگ Who 's Who در آمريکا در بخش علوم اجتماعي و سياست اجتماعي (1984)؛
- دريافت دکتراي افتخاري ادبيات از دانشگاه کلمبيا (1985).
براي استفاده بيشتر از افکار و انديشه هاي مرتون مي توان به برخي از کتاب ها و مقالات نامبرده به شرح زير مراجعه نمود:

A.Books:

1. Merton, Robert C, 1973. "An Intertmporal Capital Asset Pricing Model," Econometrica, Ecnometric Society, vol 41(5), September.
2.Merton,RobertC.& Samuelson, Paul A., 1974. "Fallacy of the log-normal
approximation to potima protfolio decision-making over many periods, "Journal of Financial Economics, Elsevier, vol 1(1) May.
3. Merton, Robert C., 1976. "Option pricing wshen underlying stock returns are discontinuous, "Journal of Financial Ecnomics, Elsevier, vol. 3(1-2)

b. Articles:

1.Merton,RobertC.,1973."An asymptotic theory of growth under uncertainty,"
workingpapers673- 73.,Massachusetts Institute of Technology (MIT), Sloan
School of Management.
2.Merton,RobertC.,1975."Option procing when underlying stock returns are
discontinuous, "Working papers 787-75., Massachusetts Institute of Technology (MIT), Sloan School of Managment.

پي‌نوشت‌ها:

1. Myron S. Scholes ( متولّد 1941 )
2. Paul Samuelson ( 1915-2009 )
3. Jarrow- Turnbull model
4. Stuart Turnbull
5. Robert A.Jarrow
6. Fisher Black ( 1938-1995 )
7. Ibid
8. Paul Samuelson ( 1915-2009 )
9. کتابخانه بکر Baker Library يکي از کتابخانه هاي دانشگاه هاروارد.

منبع مقاله :
قنادان، محمود؛ (1391)، جوايز نوبل اقتصاد، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول