زندگي علمي پل ساموئلسون

 ( Paul A.Samuelson ( 1915- 2009

ساموئلسون يکي از مشهورترين اقتصاددانان آمريکا و برنده جايزه نوبل اقتصاد سال 1970، مي باشد. وي اين جايزه را به خاطر " مطالعات با ارزشي که موجب گسترش نظريّه اقتصادي ايستا و پويا و بهبود سطوح تحليلي علم اقتصاد گرديد "، دريافت کرد.
ساموئلسون در سال 1915 در شهر گاري در ايالت اينديانا، آمريکا متولّد شد. دوران تحصيلات ابتدايي را در شيکاگو گذراند و در همان شهر نيز تحصيلات عالي را آغاز کرد. وي در سن 16 سالگي وارد دانشگاه شد. در سال 1935 از دانشگاه شيکاگو ليسانس و در سال 1936 فوق ليسانس گرفت. پس از دريافت مدرک دکتري فلسفه از دانشگاه هاروارد در سال 1941 در انستيتوي فني ماساچوست به تدريس پرداخت. ( Lindbeck, p.57 )
ساموئلسون از بسياري جهات اقتصاددان اقتصاددانان است، زيرا آثار وي در تمامي زمينه هاي اصلي از اقتصاد بين المللي گرفته تا نظريّه توليد، نظريّه سرمايه، ماليّه، نظريّه رشد، اقتصاد کلان و تاريخ اقتصاد گسترده است. ( بلاگ، ص 207 ) ساموئلسون نظريّه هاي اقتصاد کلان بعد از جنگ را که توسط جان مينارد کينز (1) مطرح شده بود با نظريّه بازار کلاسيک ها تلفيق کرد و تحوّلات اقتصادي را به طريقي نوين به نمايش گذارد. ( هوفمان، ص 75 )
به نظر ساموئلسون، زماني که در يک نظام اقتصادي رقابت حکمفرما باشد، سود بيشتر از آن نظامي است که در آن تجارت خارجي انجام مي شود، علاوه بر اين فعّاليت هاي آزاد تجاري موجب ايجاد يکساني در قيمت هاي نسبي و قيمت هاي مطلق عوامل توليد مي شود.
تلاش ساموئلسون روي انتخاب مصرف کننده باعث ايجاد فرضيّات تجربي و قابل آزمايش در اقتصاد کلان شد. وي هم چنين مي خواست نظريّه تقاضا را از حالت وابستگي دروني به عرضه جدا و از يک فرضيّه غيرقابل آزمايش که مصرف کنندگان، سودمندي را افزايش مي دهند، دور کند علاوه بر اين او متوجّه شد که نظريّه قديمي رفتار مصرف کننده بيهوده تکرار شده است. مصرف کنندگان با اين توضيح که خريدار هستند، بيشترين را مي خواهند، بنابراين هر چيزي که مصرف کنندگان مي خرند، سود آنها را افزايش مي دهند. ( Pressman,P.163 )
ساموئلسون از پايه گزاران نظريّه کالاهاي عمومي مي باشد. تلاش وي براي تشريح تأثيرات ضريب تکاثر و اصل شتاب موجب طرح چهار ترکيب مختلف از نرخ مصرف و ضريب تکاثر شده است. ( هوفمان، ص 75 ) مقاله ي " نظريه ي محض هزينه هاي عمومي " ساموئلسون که در سال 1954 منتشر شد به تعريف خصوصيات کالاهاي عمومي اختصاص دارد. ( بلاگ، ص 207 )
پل ساموئلسون با ارائه ي نظريّه رجحان مؤکد به اثبات نزولي بودن شيب منحني تقاضا پرداخت. در اين نظريه وي نشان مي دهد که با مشاهده ي رفتار مصرف کننده در انتخاب کالاهاي مختلف مي توان بدون در نظر گرفتن فروض نظريه هاي مطلوبيت اصلي و مطلوبيت ترتيبي، فرضيات مهمي درباره رفتار مزبور بيان داشت. انتخاب هاي مصرف کننده اِشل رجحان او را با توجّه به اثر جانشيني نشان مي دهد. ( تفضّلي، ص 282 و 314 )
درباره نسبت مؤثر سياست هاي مالي و پولي مباحثات زيادي در دوره حاکميّت اقتصاد کلان جريان داشت. طرفداران نظريّه هاي پولي به رهبري ميلتون فريدمن (2) معتقد بودند که فقط سياست پولي مي تواند بر عملکرد اقتصادي تأثير بگذارد. نگرش آنها به سياست هاي مالي به عنوان مسير چرخشي بود براي داشتن بانک هايي که پول بيشتري توليد کنند، امّا طرفداران نظريّه کينز (3) نظير جان کنث گالبرايت، (4) سياست مالي را به عنوان ريسماني فرض کردند که فرقي نمي کند با چه ميزان سختي کشيده شود، آنها معتقد بودند که ما نمي توانيم شغل بيشتري ايجاد کنيم. ( Pressman, P.163 ) ساموئلسون با انتخاب يک حدّ ميانه تأکيد کرد که هم سياست هاي مالي و هم سياست هاي پولي مي تواند در توسعه اقتصاد آمريکا مؤثر باشد و اعتقاد داشت که از هر دوي اين سياست ها بايد براي تثبيت هدف استفاده شود. ( Ibid,p.156 )
بهره گيري ساموئلسون از ابزارهاي قديمي علم اقتصاد براي حلّ مسائل موجود باعث شده تا وي را اقتصادداني ميانه رو لقب دهند. ساموئلسون در اوّلين مقاله خود با نام " يادداشتي درباره نظريّه محض رفتار مصرف کننده " در سال 1938 نشان داد که منحني تقاضا در اقتصاد نوين را مي توان با استفاده از رجحان آشکار شده به وسيله مقادير خريداري شده در بازار و بدون مراجعه به نظريّه ي مطلوبيّت نهايي يا منحني هاي بي تفاوتي به دست آورد. ( بلاگ، ص 207 )
ساموئلسون در زماني که گالبرايت، جان کندي- رييس جمهور وقت- را تحت فشار قرار داد که هزينه هاي دولت را افزايش دهد و طرفداران محافظه کار کينز خواهان کاهش ماليات بودند، در تلاش براي گسترش برنامه هاي دولت و تجديدنظر در ماليات بود. ( Pressman, P.165 )
ساموئلسون در کتاب خود با عنوان " تجارت بين المللي و برابري قيمت عوامل توليد " شرايط لازم براي دفاع از تجارت آزاد را مطرح کرده است. در پايان نامه ي دکتراي خود با عنوان " مباني تجزيه و تحليل اقتصادي " نظر اقتصاددانان را به اين موضوع جلب کرد که کليه ي رفتارهاي اقتصادي را مي توان پاسخ مستقيم يا غيرمستقيم در مقابل مسأله ي حدّاکثر کردن دانست و براي اين کار از حساب انتگرال و ديفرانسيل استفاده کرد. ( بلاگ، صص 208- 207 )
فرضيه ي ساموئلسون- استولپر، (5) به آزمايش تأثير قابل توجّه، نرخ بندي روي برخي کالاهاي وارداتي مي پردازد. آنها در سال 1941 نشان دادند که تعرفه ي گمرکي، باعث افزايش درآمدهاي محصولات استفاده شده اي مي شود که به مقدار زياد در صنايع داخلي با محصولات خارجي نرخ بندي شده رقابت مي کنند. ( Pressman,P.164 )
پل ساموئلسون آثار بسياري در زمينه هاي مختلف اقتصادي تأليف کرده است. سبک نگارش وي حاوي طنز و در عين حال بها ندادن به افکار مختلف است. ( بلاگ، ص 208 ) مجموعه 5 کتاب از مقالات علمي ساموئلسون در طول سال هاي 1966 تا 1977 شامل 388 مقاله اي است که طي 50 سال نوشته است و تقريباً همه موضوعات در اقتصاد را پوشش مي دهد. مقاله هاي موجود در هر جلد شامل پيشرفت هاي قابل توجّه در اقتصاد است. ( Pressman,P.163 )
کتاب " برنامه ريزي خطّي و فعاليّت اقتصادي " که در سال 1958 با همکاري رابرت دورفمان (6) و رابرت سولو (7) تأليف کرد، نقش مهمّي در اشاعه روش هاي رياضي در به حدّ مطلوب رساندن که با اقتصاد کينز (8) رشد و نموّ مي کرد، ايفاء نمود. هواداران ساموئلسون وي را معمار مهمّ اقتصاد جديد مي دانند و از اين که دوران او را عصر ساموئلسون بنامند، ترديدي به خود راه نمي دهند. ( بلاگ، صص 209-208 )
کتاب درسي معروف وي به نام " اقتصاد " بارها تجديد چاپ و به زبانهاي مختلف جهان ترجمه شده و هيچ کتابي در تاريخ علم اقتصاد به اين اندازه فروش نداشته است. وي در رساله دکتراي خود با عنوان " بنيان مباني تجزيه و تحليل اقتصادي " که در سال 1947 به صورت کتاب منتشر شد، سعي داشت مفاهيم اساسي نظريه هاي خرد و کلان را به صورت رياضي بيان کند. ( تفضلي، ص 407 )
ساموئلسون با عرضه نظريه اي در باب " نظريه هاي جهاني " به آنچه ذاتاً در نوشته هاي اقتصاددانان کلاسيکي چون آدام اسميت (9)، ديويد ريکاردو (10) و کارل مارکس (11) وجود داشت، مظهري جامع و رسمي بخشيد. وي در تحليل هاي خود همواره هدف خاص هر بررسي را درنظر مي گرفت. ( همايون پور، ص 410 )
ساموئلسون از شاگردان شومپيتر (12) مي باشد. وي صاحب مدارج افتخاري و جوايز متعدّدي مي باشد که علاوه بر جايزه نوبل اقتصاد بايد به جايزه جان بَيتس کلارک (13) از انجمن اقتصاددانان آمريکا، دريافت مدال آلبرت اينشتن 1970، رياست انجمن اقتصادسنجي، رياست انجمن اقتصاددانان آمريکا اشاره کرد. وي به عنوان مشاور براي بعضي از مؤسسات از جمله شوراي توليد در زمان جنگ، خزانه داري آمريکا، شوراي مشاوران اقتصادي، دفتر بودجه و بانک مرکزي آمريکا کار کرده است هم چنين به جان کندي رييس جمهور آمريکا، مشاوره اقتصادي مي داد و مسئول تهيه گزارش وضعيت اقتصاد آمريکا به کندي بود. ( بلاگ، ص 208 )
وي براي استفاده بيشتر از افکار و انديشه هاي پل ساموئلسون مي توان به برخي از کتابها و مقالات وي به شرح زير مراجعه نمود:

A. Books :

1. Foundations of Economic Analysis. Harvard University Press 1947.
2. Economics: An Introductory Analysis. McGraw Hill, 1948.
3. Economic Change: Selected essays in business cycles, national income and economic growth, 1953.
4. Linear Programming and Economic Analysis (with Robert Dorfman and Robert Solow). McGraw Hill, 1958.
5. Collected Scientific Papers of Paul A. Samuelson 1,2, ed. J.E. Stiglitz, 3, ed. R.C.Merton, 4, eds.H.Nagatani and K.Gowley. MIP Press, 1966.
6. Population, Capital and Growth: Selected essays, 1979.

B. Articles:

1. "Some Aspects of the Pure Theory of Capital", 1937, QJE.
2. "A Note on the Pure Theory of Consumer s Behavior, 1938,Economica.
3. 'Interaction Between the Multiplier Analysis and the Principle of Acceleration", 1939, RES.
4. "A Synthesis of the Principle of Acceleration and the Multiplier," 1939, Journal of Political Economy.
5. 'Protection and Real Wages," (with Wolfgang Stolper). Review of 1941, Economic Studies.
6. 'Foundations of Economic Analysis", 1947.
7. 'Harvard University Trade and Equalisation of Factor Prices," 1948, Economic Journal.
8. 'Evaluation of Real National Income", 1950, Oxford EP.
9. "Economic Theory and Mathematics: An appraisal", 1952, AER.
10. 'Prices of Factors and Goods in General Equilibrium", 1953, RES.
11. "Utility, Preference and Probability", 1953, Econometrie.
12. "Wages and Interest": A Modern Dissection of Marxian Economic Models" , 1957, AER.
13. "Analytical Aspects of Anti - Inflation Policy." (with Robert Solow), 1960, American Economic Review.
14. 'Problems of Methodology - Discussion", 1963, American Economic Review.
15. 'Rational Theory of Warrant Pricing", 1965, Industrial Monagement Review.
16. "What Classical and Neoclassical Monetary Theory Really was", 1968, Canadian JE.
17. 'Maximum Principles in Analytical Economics", 1972, AER.
18. 'The Canonical Classical Model of Political Economy", 1978, JEL.

پي‌نوشت‌ها:

1. John Maynard Keynes ( 1883-1946 )
2. Milton Friedman ( 1912- 2006 )
3. John Maynard Keynes ( 1883- 1946 )
4. John Kennth Galbraith ( 1908- 2006 )
5. Wolfgang Freidrich Stolper ( 1912 -2002 )
6. Robert Dorfman ( 1916-2002 )
7. Robert Marlor Solow ( متولد 1924 )
8. John Maynard Keynes ( 1883-1946 )
9. Adam Smith ( 1723- 1790 )
10. David Ricardo ( 1772-1823 )
11. Karl Marx ( 1818-1883 )
12. Joseph Alois Schumpeter ( 1883-1950 )
13. John Bates Clark ( 1847-1938 )

منبع مقاله :
قنادان، محمود؛ (1391)، جوايز نوبل اقتصاد، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول