پرسش :

شب هنگام، در جادّه‌ای تصادفی رخ می‌دهد و ماشین کامیونی ظاهراً به عابری می‌زند. عابر بر زمین می‌افتد و کامیون در جا چپ می‌کند. (گرچه صاحب کامیون ادّعا کرده است ماشین دیگری به او زده و کامیون به علت این که به عابر نزند چپ کرده است، کارشناس مربوطه صاحب کامیون را مقصّر شناخته و دیه از او گرفته شده است) لکن در همان لحظه‌ی تصادف یا شاید چند دقیقه بعد، ماشین سواری می‌رسد و چون شب بوده، ناگهان از روی جسد عبور می‌کند و پس از آن هم ماشین‌های بعدی، مکرّر از روی جسد وی می‌گذرند و جنازه به کلّی متلاشی می‌شود. اکنون در مورد ماشین سواری مذکور دو مسأله مورد سؤال است: 1) با توجه به اینکه راننده‌ی آن شک دارد جسدی که جلوی ماشین‌ها نقش بر زمین شده بوده است، جان داشته است یا مرده (یا بالفرض طبق قراین ظن به موت آن داشته است)، آیا شرعاً دیه به وی تَعَلُّق می‌گیرد؟ 2) اگر فرضاً یقین به موت او داشته است، آیا عبور با ماشین بر جنازه‌ی میتی سهواً، موجب ضمان است؟ اگر هست، چه قدر است؟ ضمناً اگر دیه بر او لازم شد، آیا باید آن را الزاماً به ورثه‌ی میت بدهد یا اگر به راننده‌ی کامیون که خون بها را پرداخته، بدون آگاه ساختن ورثه بدهند کافی است؟

پاسخ :
استناد موت به هر کدام باشد، با تحقیق و تفحّص لازم، دیه بر عهده اوست و در صورت جهل، به اخیری مستند است و دیه باید به ورثه داده شود و آنچه ورثه اخذ کرده به دهنده بر می‌گرداند و اگر دیه مربوط به صدمه به جسد میت باشد به وارث داده نمی‌شود؛ بلکه در وجوه خیر برای میت صرف می‌شود و مقدار دیه به نسبت کل دیه او که صد دینار است، تعین می‌شود.

منبع: استفتائات از محضر حضرت آیت‌الله العظمی بهجت (دوره 4 جلدی)، ناشر: دفتر حضرت آیت‌الله العظمی محمدتقی بهجت، قم، 1386.