بخش پرسش و پاسخ سایت راسخون

ارتباط آیه عذاب واقع با حدیث غدیر

پرسش :

ارتباط آیه عذاب واقع با حدیث غدیر چیست؟

پاسخ :

پاسخ اجمالی:
شیعیان شأن نزول سه آیه اول سوره معارج را درباره مردی می داند که به حضرت رسول بابت برگزیدن حضرت علی به جانشینی خود اعتراض کرد و همان جا دچار عذاب الهی شد. این مطلب در کتاب هاى تفسیر و حدیث براى گروه زیادى از اهل سنّت نیز اثبات شده است.
مرحوم علاّمه(ره) در الغدیر 29 نفر از علماى اهل سنّت را برشمرده است؛ مثل: حافظ ابو عُبید هروى، متوفّاى (223، 224) در کتاب تفسیر خود «غریب القرآن».

پاسخ تفصیلی:
از جمله آیاتى که پس از نصّ غدیر نازل شده، این آیه از سوره معارج است:
«سَأَلَ سَآئِلُ بِعَذَاب وَاقِع * لِلْکافِرِینَ لَیْسَ لَهُ دَافِعٌ * مِّنَ اللَّهِ ذِى الْمَعَارِجِ»(1)؛ (تقاضا کننده اى تقاضاى عذابى کرد که واقع شد! * این عذاب مخصوص کافران است، و هیچ کس نمى تواند آن را دفع کند * از سوى خداوند صاحب فضائل و مواهب است).
شیعه به نزول این آیه درباره امیر مؤمنان(علیه السلام) باور دارد، و در کتاب هاى تفسیر و حدیث براى گروه زیادى از اهل سنّت نیز اثبات شده است.

مرحوم علاّمه(رحمه الله) در الغدیر(2) 29 نفر از علماى اهل سنّت را برشمرده است؛ از آن جمله است:
1ـ حافظ ابو عُبید هروى، متوفّاى (223، 224) در مکّه.
وى در کتاب تفسیر خود «غریب القرآن» روایت کرده است: «آنگاه که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آنچه را مى باید، تبلیغ کرد و خبر آن در مناطق گوناگون پیچید، جابر(3) بن نضر بن حارث بن کلده عبدرى نزد حضرت آمد و گفت: از جانب خداوند ما را به شهادت بر وحدانیّتِ خداوند و رسالتِ خود و نماز و روزه و حجّ و زکات، فرمان دادى، و ما پذیرفتیم، ولى به این مقدار بسنده نکردى تا اینکه بازوى پسر عمویت را گرفتى و وى را بر ما برترى بخشیدى و گفتى: «من کنت مولاه فعلىٌ مولاه»، آیا این گفته از تو است یا از جانب خداوند؟ پیامبر فرمود: «والّذی لا إله إلاّ هو إنّ هذا من الله»؛ (سوگند به خداوند یگانه که این سخن از جانب اوست).
آنگاه جابر به سوى مرکب خود رفت و با خود مى گفت: خدایا اگر آنچه محمّد مى گوید، حقّ است، پس بر ما از آسمان سنگ ببار یا ما را به عذابى سخت گرفتار کن!
هنوز به مرکب خود نرسیده بود که خداوند سنگى از آسمان بر سرش فرو آورده و از دُبُرش خارج شد و وى را به هلاکت رساند و این آیه را نازل کرد: «سَأَلَ سَآئِلٌ بِعَذَاب وَاقِع»(4)؛ (تقاضاکننده اى تقاضاى عذابى کرد که واقع شد).
2ـ ابوبکر یحیى قرطبى(5)، متوفّاى (567)

پی نوشت:
(1). سوره معارج، آیات 1 ـ 3.
(2). الغدیر، ج 1، ص 460 ـ 471.
(3). در روایت ثعلبى که علما بر نقل آن اجماع دارند نام او «حارث بن نعمان فِهْرى» نقل شده است. و بعید نیست که نام جابر بن نضر که در این روایت آمده، درست باشد؛ زیرا در روز جنگ بدر، امیر المؤمنین(علیه السلام) به فرمان رسول خدا، «نضر» پدر جابر را که اسیر شده بود به قتل صبر کشت (با قطع دست و پا زجرکش کرد)، و مردم در آن روزگار تازه از کفر خارج شده بودند (و هنوز رسوبات آداب جاهلیّت و کفر در میان آنها رایج بود) از این رو براساس انتقام هاى مرسوم جاهلى، آتش کینه ها میان آنها بر افروخته بود.
(4). سوره معارج، آیه 1.
(5). الجامع لأحکام القرآن، ج 18، ص 181.

منبع: گزیده ای جامع از الغدیر، علامه شیخ عبدالحسین امینی، ترجمه محمد حسین شفیعی شاهرودی، موسسه میراث نبوت، چاپ سوم، ص 70.

مطالب مرتبط: