فرق «تجسس» با «تحسس»

پرسش :

«تجسس» چه فرقی با «تحسس» دارد؟

پاسخ :
«تجسّس» بار منفى دارد و معمولا در مواردى گفته مى شود که یک کار غیر اخلاقى صورت مى گیرد. ولى «تحسّس» در جایى به کار مى رود که انسان در جستجوى شىء مطلوبى باشد. چنانکه در داستان حضرت یوسف(علیه السلام) مى خوانیم که حضرت یعقوب(علیه السلام) به فرزندانش دستور داد: 
«یا بُنَىَّ اِذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ یُوسُفَ وَ اَخِیْهِ وَ لا تَیْئَسُوا مِنْ رَوْحِ اللّهِ»(1)؛ (اى فرزندان من بروید و از یوسف و برادرش جستجو کنید و از رحمت الهى مأیوس نشوید).

بعضى نیز گفته اند: تحسّس به معنى گوش دادن مخفیانه یا استراق سمع نسبت به سخنان دیگران است در حالى که تجسّس، جستجوى عملى از اسرار و عیوب دیگران مى باشد.

این نکته قابل توجه است که نهى از تجسّس در آیه سوره حجرات، هیچ قید و شرطى ندارد، و این نشان مى دهد اصل بر حرمت تجسّس به عنوان یک قاعده کلى است، و اگر در شرایط خاصى به خاطر اهداف مهمترى مجاز شمرده شود، عنوان استثناء خواهد داشت.

پی نوشت:
(1). قرآن کریم، سوره یوسف، آیه 87.

منبع: اخلاق در قرآن‏، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، مدرسه الامام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم‏، 1377 ش،‏ چاپ اول‏، ج 3، ص 348.

پرسش‌های مرتبط:
شیوه های درمان صفت رذیله «تجسس» چیست؟
در چه مواقعی «تجسس» در امور دیگران مجاز است؟
«تجسس» از چه عواملی نشأت می گیرد؟
معصومین(علیهم السلام) با چه تعابیری مردم را از «تجسس» در امور یکدیگر نهی کرده اند؟
«تجسس» چه پیامدهای سویی به همراه دارد؟