بیش فعالی ذهنی
پرسش :
من یک خانم سی ساله هستم و فکر می کنم که در دوران کودکی بیش فعّال بوده ام و الان هم با این مشکل مواجه هستم؛ مثلاً در سر جلسه ی امتحان خیلی بی دقّتی می کنم یا وقتی مادرم به من می گوید که فلان کار را انجام...
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
معمولاً ده درصد افرادی که بیش فعّال هستند، در دوران کودکی درمان می شوند؛ بعضی ها نیز ممکن است به خاطر شرایط کاری و یا تحصیلی، تمرکز و دقّتشان بالا برود و خود به خود درمان شوند؛ ولی یک بخش از این ها به بزرگسالی کشیده می شود؛ البته ما نمی توانیم قطعاً بگوییم که الان ایشان بیش فعّال هستند.
بیش فعّالی ذهنی
معمولاً بیش فعّالی در دوران بزرگسالی، یک نوع بیش فعّالی ذهنی است؛ یعنی افراد از لحاظ فکری و ذهنی نمی توانند به روی کارها متمرکز شوند؛ مثلاً وقتی در جایی حرفی زده می شود که قرار نیست آن را جای دیگری بیان کنند، به خاطر حواس پرتی آن را بیان می کنند. این ها ممکن است که به مشغله های فکری آسیب برساند و زمینه ی آسیب را فراهم کند.
مشغله های ذهنی
اگر فراموشی این خانم در کار ها مکرر باشد باید دید که آیا مشغله های ذهنی دیگری دارند یا نه؛ مثلاً یک موقع ممکن است که فکر ایشان درگیر درس خواندن و امتحان دادن است و همین امر باعث شده است که ذهن ایشان نتواند کارهای دیگر را به حافظه ی میان مدّت یا بلند مدّت خود بسپارد؛ لذا اطلاعات در حافظه ی کوتاه مدّت وارد و خارج می شود.
انواع حافظه
آدم ها سه نوع حافظه دارند: ۱_ حافطه میان مدّت ۲_ کوتاه مدّت ۳_ بلند مدّت. برای ماندگاری اطلاعات در ذهن، باید هر یک از این سه مسیر طی شود و برای انتقال اطلاعات از یک مرحله به مرحله ی دیگر، راه کارهایی وجود دارد که باید محقق شود تا ماندگاری اطلاعات در ذهن بیشتر شود.
علّت فراموشی
من برای مسئله ی فراموشی افراد یک مثال می زنم؛ مثلاً فرض کنید آقای خانه می خواهد با سرویس به سر کار برود و خیلی عجله دارد؛ در همان لحظه همسر ایشان می گوید: امروز ظهر که آمدی، نان یادت نرود! خب ببینید، درست است که آقا در آن لحظه این جمله را می شنود؛ امّا فکر او آن قدر مشغول رفتن به سرویس است که نمی تواند آن را در حافظه ی میانی خود ثبت کند؛ لذا وقتی ظهر به خانه می آید نانی را تهیّه نکرده است و خانم هم به او اعتراض می کند.
از این موضوع نتیجه می گیریم که خانم زمان مناسبی را برای بیان درخواست خود انتخاب نکرده است.
در مورد افشای راز دیگران نیز همین طور است. گاهی اوقات ممکن است که ذهن این خانم در آن جلسه ی محرمانه مشغول جریاناتی بوده است؛ لذا محرمانه بودن بحث را متوجّه نشده یا در حافظه ی میانی او ثبت نشده است.
مشورت با یک مشاور!
امّا با همه ی این احوال توصیه ی من به این خواهر بزرگوار این است که حتماً از نزدیک با یک مشاور مشورت کنند و ویژگی های خود را به او بگویند.
نکته ی آخر هم این است که ایشان مشکوک به بیش فعّالی هستند؛ لذا با یک جلسه حضور نزد مشاور می توانند به نتیجه ی مطلوب خود برسند. اگر ایشان هنوز بیش فعّال باشند، نمی توانند در سر کلاس، حواس خود را متمرکز کنند، هرچند به درس علاقه داشته باشند؛ چراکه آدم های بیش فعّال نمی توانند به خیلی از کارهای مورد علاقه ی خود تمرکز کنند. امّا ایشان در سوال خود گفتند: چون به درس علاقه دارند، حدود هشتاد درصد از ذهن و حواسشان در کلاس حضور دارد؛ از این مطلب معلوم می شود که ایشان فقط مشکوک به بیش فعّالی هستند و نمی شود عنوان بیش فعّال را به ایشان داد.
معمولاً ده درصد افرادی که بیش فعّال هستند، در دوران کودکی درمان می شوند؛ بعضی ها نیز ممکن است به خاطر شرایط کاری و یا تحصیلی، تمرکز و دقّتشان بالا برود و خود به خود درمان شوند؛ ولی یک بخش از این ها به بزرگسالی کشیده می شود؛ البته ما نمی توانیم قطعاً بگوییم که الان ایشان بیش فعّال هستند.
بیش فعّالی ذهنی
معمولاً بیش فعّالی در دوران بزرگسالی، یک نوع بیش فعّالی ذهنی است؛ یعنی افراد از لحاظ فکری و ذهنی نمی توانند به روی کارها متمرکز شوند؛ مثلاً وقتی در جایی حرفی زده می شود که قرار نیست آن را جای دیگری بیان کنند، به خاطر حواس پرتی آن را بیان می کنند. این ها ممکن است که به مشغله های فکری آسیب برساند و زمینه ی آسیب را فراهم کند.
مشغله های ذهنی
اگر فراموشی این خانم در کار ها مکرر باشد باید دید که آیا مشغله های ذهنی دیگری دارند یا نه؛ مثلاً یک موقع ممکن است که فکر ایشان درگیر درس خواندن و امتحان دادن است و همین امر باعث شده است که ذهن ایشان نتواند کارهای دیگر را به حافظه ی میان مدّت یا بلند مدّت خود بسپارد؛ لذا اطلاعات در حافظه ی کوتاه مدّت وارد و خارج می شود.
انواع حافظه
آدم ها سه نوع حافظه دارند: ۱_ حافطه میان مدّت ۲_ کوتاه مدّت ۳_ بلند مدّت. برای ماندگاری اطلاعات در ذهن، باید هر یک از این سه مسیر طی شود و برای انتقال اطلاعات از یک مرحله به مرحله ی دیگر، راه کارهایی وجود دارد که باید محقق شود تا ماندگاری اطلاعات در ذهن بیشتر شود.
علّت فراموشی
من برای مسئله ی فراموشی افراد یک مثال می زنم؛ مثلاً فرض کنید آقای خانه می خواهد با سرویس به سر کار برود و خیلی عجله دارد؛ در همان لحظه همسر ایشان می گوید: امروز ظهر که آمدی، نان یادت نرود! خب ببینید، درست است که آقا در آن لحظه این جمله را می شنود؛ امّا فکر او آن قدر مشغول رفتن به سرویس است که نمی تواند آن را در حافظه ی میانی خود ثبت کند؛ لذا وقتی ظهر به خانه می آید نانی را تهیّه نکرده است و خانم هم به او اعتراض می کند.
از این موضوع نتیجه می گیریم که خانم زمان مناسبی را برای بیان درخواست خود انتخاب نکرده است.
در مورد افشای راز دیگران نیز همین طور است. گاهی اوقات ممکن است که ذهن این خانم در آن جلسه ی محرمانه مشغول جریاناتی بوده است؛ لذا محرمانه بودن بحث را متوجّه نشده یا در حافظه ی میانی او ثبت نشده است.
مشورت با یک مشاور!
امّا با همه ی این احوال توصیه ی من به این خواهر بزرگوار این است که حتماً از نزدیک با یک مشاور مشورت کنند و ویژگی های خود را به او بگویند.
نکته ی آخر هم این است که ایشان مشکوک به بیش فعّالی هستند؛ لذا با یک جلسه حضور نزد مشاور می توانند به نتیجه ی مطلوب خود برسند. اگر ایشان هنوز بیش فعّال باشند، نمی توانند در سر کلاس، حواس خود را متمرکز کنند، هرچند به درس علاقه داشته باشند؛ چراکه آدم های بیش فعّال نمی توانند به خیلی از کارهای مورد علاقه ی خود تمرکز کنند. امّا ایشان در سوال خود گفتند: چون به درس علاقه دارند، حدود هشتاد درصد از ذهن و حواسشان در کلاس حضور دارد؛ از این مطلب معلوم می شود که ایشان فقط مشکوک به بیش فعّالی هستند و نمی شود عنوان بیش فعّال را به ایشان داد.
