نهی معصومین از سوء ظن به خدا
پرسش :
معصومین چگونه مردم را از سوء ظن به خداوند نهی نموده‌اند؟
پاسخ :
پاسخ اجمالی:
معصومین(ع)، در روایات بسیاری از سوء ظن به خداوند نکوهش کرده اند. امام باقر(ع) می فرماید: «به خدا سوگند، خدا مؤمنى را بعد از استغفار و توبه، عذاب نمى کند مگر به خاطر سوء ظن به خدا و نا امیدی از او و بد اخلاقی و غیبت». امام علی(ع) می فرماید: «کسی که خدا را بشناسد و به او حسن ظن نداشته باشد به او ایمان نیاورده». و نیز می فرماید: «ترس، حرص و بخل، غریزه هایى هستند که تمام آنها در سوء ظن به خداوند جمعند». به یقین کسى که به خدا ایمان داشته باشد ترسى از دشمنان خدا ندارد، و دلیلی برای حرص و بخل نمی یابد.
پاسخ تفصیلی:
در نکوهش از سوء ظن به خدا و عدم ایمان به وعده هاى پروردگار، روایات بسیاری وارد شده که حکایت از اثرات مخرب آن در زندگى معنوى و مادى انسان دارد، از جمله:
1ـ امام باقر(علیه السلام) در نقل حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله)، چنین می فرمایند: «وَ اللّهِ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ لا یُعَذِّبُ اللّهُ مُؤمِناً بَعْدَ التُوبَةِ وَ الاْسْتِغْفارِ اِلاّ بِسُوءِ ظَنِّهِ بِاللّهِ وَ تَقْصِیر مِنْ رَجائِهِ بِاللّهِ وَ سُوءُ خُلْقِهِ وَ اِغْتِیابِهِ لِلْمُؤمِنینَ»(1)؛ (به خدایى که معبودى جز او نیست سوگند، که خداوند هیچ مؤمنى را بعد از توبه و استغفار عذاب نمى کند مگر به خاطر سوء ظن به خداوند و کوتاهى در امیدوارى به ذات پاک او و بداخلاقى و غیبت مؤمنین).
2ـ حضرت على(علیه السلام) در حدیثى از حضرت داود(علیه السلام) چنین نقل مى کنند: «یا رَبِّ ما آمَنَ بِکَ مَنْ عَرَفَکَ فَلَمْ یُحْسِنِ الظَنَّ بِکَ»(2)؛ (پروردگارا! کسى که تو را بشناسد و حسن ظن به تو نداشته باشد به تو ایمان نیاورده است).
3ـ امیرمؤمنان على(علیه السلام) می فرمایند: «اَلْجُبْنُ وَ الْحِرْصُ وَ الْبُخْلُ غَرائِزُ سُوء یَجْمَعُها سُوءُ الظَّنِّ بِاللّهِ سُبحانَهُ»(3)؛ (ترس و حرص و بخل، غریزه هاى مختلفى هستند که تمام آنها در سوء ظن به خداوند جمعند).
به یقین کسى که به امدادها و نصرت الهى ایمان داشته باشد ترسى از دشمنان خدا به خود راه نمى دهد، و کسى که به وعده هاى پروردگار در زمینه روزى مطمئن باشد حرص نمى زند و از بخل بیزار است بنابراین صفات سه گانه مزبور در واقع از سوء ظن به خداوند سرچشمه مى گیرد.
پی نوشت:
(1). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 ق، چاپ چهارم، ج 2، ص 72، باب (حسن الظن بالله عز و جل)؛ الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا(علیه السلام)، على بن موسى، امام هشتم(علیه السلام)، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، مشهد، 1406 ق، چاپ اول، ص 360، باب (التوکل على الله و الرجاء من الله و التفویض إلى الله و أن کل ما صنعه الله للمؤمن فهو خیر له و أنه من أعطی الدین فقد أعطی الدنیا)؛ وسائل الشیعة، عاملى، شیخ حر، محمد بن حسن، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، قم، 1409 ق، چاپ اول، ج 15، ص 230، باب (وجوب حسن الظن بالله و تحریم سوء الظن به)؛ بحار الأنوار، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، محقق / مصحح: جمعى از محققان، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403 ق، چاپ دوم، ج 67، ص 394، باب 59 (الخوف و الرجاء و حسن الظن بالله تعالى).
(2). الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا(علیه السلام)، همان؛ جامع الأخبار، شعیری، محمد بن محمد، مطبعة حیدریة، نجف، بى تا، چاپ اول، ص 99، (الفصل الخامس و الخمسون فی حسن الظن بالله)؛ مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، طبرسى، على بن حسن، المکتبة الحیدریة، نجف، 1385 ق / 1965 م / 1344 ش، چاپ دوم، ص 36، (الفصل الثامن فی حسن الظن بالله)؛ بحار الأنوار،همان.
(3). غرر الحکم و درر الکلم، تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، محقق / مصحح: رجائى، سید مهدى، دار الکتاب الإسلامی، قم، 1410 ق، چاپ دوم، ص 98، قصار 1845.
منبع: اخلاق در قرآن، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، مدرسة الامام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم، 1377 ش، چاپ اول، ج 3، ص 331.
پرسش های مرتبط:
معصومین(ع)، در روایات بسیاری از سوء ظن به خداوند نکوهش کرده اند. امام باقر(ع) می فرماید: «به خدا سوگند، خدا مؤمنى را بعد از استغفار و توبه، عذاب نمى کند مگر به خاطر سوء ظن به خدا و نا امیدی از او و بد اخلاقی و غیبت». امام علی(ع) می فرماید: «کسی که خدا را بشناسد و به او حسن ظن نداشته باشد به او ایمان نیاورده». و نیز می فرماید: «ترس، حرص و بخل، غریزه هایى هستند که تمام آنها در سوء ظن به خداوند جمعند». به یقین کسى که به خدا ایمان داشته باشد ترسى از دشمنان خدا ندارد، و دلیلی برای حرص و بخل نمی یابد.
پاسخ تفصیلی:
در نکوهش از سوء ظن به خدا و عدم ایمان به وعده هاى پروردگار، روایات بسیاری وارد شده که حکایت از اثرات مخرب آن در زندگى معنوى و مادى انسان دارد، از جمله:
1ـ امام باقر(علیه السلام) در نقل حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله)، چنین می فرمایند: «وَ اللّهِ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ لا یُعَذِّبُ اللّهُ مُؤمِناً بَعْدَ التُوبَةِ وَ الاْسْتِغْفارِ اِلاّ بِسُوءِ ظَنِّهِ بِاللّهِ وَ تَقْصِیر مِنْ رَجائِهِ بِاللّهِ وَ سُوءُ خُلْقِهِ وَ اِغْتِیابِهِ لِلْمُؤمِنینَ»(1)؛ (به خدایى که معبودى جز او نیست سوگند، که خداوند هیچ مؤمنى را بعد از توبه و استغفار عذاب نمى کند مگر به خاطر سوء ظن به خداوند و کوتاهى در امیدوارى به ذات پاک او و بداخلاقى و غیبت مؤمنین).
2ـ حضرت على(علیه السلام) در حدیثى از حضرت داود(علیه السلام) چنین نقل مى کنند: «یا رَبِّ ما آمَنَ بِکَ مَنْ عَرَفَکَ فَلَمْ یُحْسِنِ الظَنَّ بِکَ»(2)؛ (پروردگارا! کسى که تو را بشناسد و حسن ظن به تو نداشته باشد به تو ایمان نیاورده است).
3ـ امیرمؤمنان على(علیه السلام) می فرمایند: «اَلْجُبْنُ وَ الْحِرْصُ وَ الْبُخْلُ غَرائِزُ سُوء یَجْمَعُها سُوءُ الظَّنِّ بِاللّهِ سُبحانَهُ»(3)؛ (ترس و حرص و بخل، غریزه هاى مختلفى هستند که تمام آنها در سوء ظن به خداوند جمعند).
به یقین کسى که به امدادها و نصرت الهى ایمان داشته باشد ترسى از دشمنان خدا به خود راه نمى دهد، و کسى که به وعده هاى پروردگار در زمینه روزى مطمئن باشد حرص نمى زند و از بخل بیزار است بنابراین صفات سه گانه مزبور در واقع از سوء ظن به خداوند سرچشمه مى گیرد.
پی نوشت:
(1). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 ق، چاپ چهارم، ج 2، ص 72، باب (حسن الظن بالله عز و جل)؛ الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا(علیه السلام)، على بن موسى، امام هشتم(علیه السلام)، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، مشهد، 1406 ق، چاپ اول، ص 360، باب (التوکل على الله و الرجاء من الله و التفویض إلى الله و أن کل ما صنعه الله للمؤمن فهو خیر له و أنه من أعطی الدین فقد أعطی الدنیا)؛ وسائل الشیعة، عاملى، شیخ حر، محمد بن حسن، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، قم، 1409 ق، چاپ اول، ج 15، ص 230، باب (وجوب حسن الظن بالله و تحریم سوء الظن به)؛ بحار الأنوار، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، محقق / مصحح: جمعى از محققان، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403 ق، چاپ دوم، ج 67، ص 394، باب 59 (الخوف و الرجاء و حسن الظن بالله تعالى).
(2). الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا(علیه السلام)، همان؛ جامع الأخبار، شعیری، محمد بن محمد، مطبعة حیدریة، نجف، بى تا، چاپ اول، ص 99، (الفصل الخامس و الخمسون فی حسن الظن بالله)؛ مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، طبرسى، على بن حسن، المکتبة الحیدریة، نجف، 1385 ق / 1965 م / 1344 ش، چاپ دوم، ص 36، (الفصل الثامن فی حسن الظن بالله)؛ بحار الأنوار،همان.
(3). غرر الحکم و درر الکلم، تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، محقق / مصحح: رجائى، سید مهدى، دار الکتاب الإسلامی، قم، 1410 ق، چاپ دوم، ص 98، قصار 1845.
منبع: اخلاق در قرآن، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، مدرسة الامام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم، 1377 ش، چاپ اول، ج 3، ص 331.
پرسش های مرتبط:
