احکام حج | فیش حج متوفى: سوال چهار

پرسش :

شخصى چندین سال قبل براى حج نام نویسى کرد ولى به شدّت مریض شد به طورى که قدرت بر حج نداشت لذا فیش حج خود را در محضر به نام برادر زاده خود نمود تا به نیابت از او حج انجام دهد ولى برادر زاده از آنجا که خود مستطیع بود به عمو گفت من چون خودم مستطیع هستم هنگامى که نامش در اداره حج در آمد نوبت شما رسید آیا اجازه مى‌دهى من از فیش شما براى حج خودم استفاده کنم و براى شما عالمى را به نیابت از شما استیجار کنم تا حج شما را انجام دهد؟ عمو در جواب گفت راضى هستم اکنون عمو مرده است و در دو سه سال آینده نوبت حج او مى‌رسد در سال گذشته پس از فوت عمو برادر زاده، عالمى را اجرت حج نیابتى داده و به نیابت از عمویش حج صحیح و کامل انجام شده است. امسال برادر زاده مى‌خواهد حج استطاعت خود را از طریق دیگرى (غیر فیش حج عمو) انجام دهد. سؤال این است که آیا برادر زاده مى‌تواند فیش عموى خود را که در محضر به نام او شده است بطور آزاد بفروشد و پول آن را تملک کند مشکل این است که عموى مرحوم از طرف، حج نیابتى خواسته بود که انجام شد حتى چندین سال زودتر از وقت درآمدن نام او در حج و قبل از فرا رسیدن نوبت فیش آن، و خود عمو هم که فوت شده بود برادر زاده عالمى را به عنوان حج نیابتى او اجیر کند عمو هم به این امر راضى شده بود که برادر زاده‌اش از فیش حج او برود و هیچ صحبتى از فروش فیش حج در میان نبود. با توجه به خصوصیات یاد شده: ١- آیا برادر زاده حق دارد فیش حج عمو را که در محضر بنام او شده به طور آزاد بفروشد با اینکه قیمت آن چندین برابر حج نیابتى است که پرداخته یا اینکه باید فیش حج عمو در طریق استطاعتى برادر زاده بکار رود و یا اگر برادر زاده حج خود را از طریق دیگر انجام داده حج مستحبى انجام دهد. ٢- اگر فروش فیش حج عمو جایز است آیا ورّاث عمو حقّى دارند. ٣- اگر فروش جایز نیست آیا برادر زاده مى‌تواند از طریق همان حج نیابتى دیگرى براى عمو انجام دهد.

پاسخ :
در فرض سؤال که فیش خود را به برادر زاده، واگذار کرده که برادرزاده‌اش نایب بگیرد. بنابر این با اینکه برادر زاده حج براى عمو گرفته فیش متعلق به برادر زاده است و مختار است که آن را بفروشد یا خودش با آن به حج برود ولى بهتر این است که اگر فروخت نسبت به زائد بر مبلغى که جهت حج نیابتى براى عمو پرداخت کرده با ورثه او مصالحه نماید و مخصوصاً اگر در ورثه عمو صغیر باشد اگر سهم او را از مازاد بدهد مطابق با احتیاط است.

​​​​​​​​​​​​​​منبع: استفتائات حج، آیت الله العظمی لطف ‌الله صافی، قم، انتشارات حضرت معصومه (علیها السلام)، 1380.