راهکارهای ایجاد خشوع در نماز

پرسش :

قرآن می فرماید: «نماز جز بر خاشعان سنگین است»، چه کنیم خاشع باشیم تا نماز بر ما سنگین نباشد؟

پاسخ :

پاسخ اول:

آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم در ذیل آیات 45 و 46 از سوره بقره می نویسد:
«قرآن کریم در آیه 46 به منشأ خشوع خاشعان اشاره کرده، می فرماید: یاد مرگ و قیامت، همه توان انسان را گرفته، قلب او را می لرزاند و وی را خاشع می سازد؛ زیرا همه غرورها و "من و ما" گفتنها از این روست که مرگ و عذاب قیامت از یادها رفته است وگرنه آنان که به حساب و میزان و بهشت و جهنم یقین دارند، یا دست کم گمانش را می برند و از حال احتضار و احوال قبر غافل نیستند، خاکسار و خاشع و دل شکسته شده، به نماز و استعانت از دعا و بکاء رو می آورند.»(1)
 

پاسخ دوم:

علامه طباطبایی (قدس سره) در تفسیر آیه 45 و 46 سوره بقره می نویسد:
«تعبیر به ظن در آیه 46 به جای یقین، اشاره به این است که برای حصول خشوع در انسان کافی است که متوجه شود خدایی دارد که ممکن است به سوی او بازگردد و او را ملاقات کند.»
 

پاسخ سوم:

در استفتائات عرفانی از حضرت آیت الله العظمی بهجت (رحمه الله) سؤال شده: «برای این که در انجام دادن فرمان الهی خصوصاً نماز، با خشوع باشیم، چه کنیم؟» ایشان پاسخ فرموده اند: «در اول نماز، توسل حقیقی به امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) کردن که عمل را با تمامیت مطلقه انجام بدهید».(2)
 

پاسخ چهارم:

در قرآن کریم راه حصول خشوع در اعراض و ترک اعمال لغو و بیهوده معرفی شده؛ آنجا که می فرماید: «قد أفلح المؤمنون الذین هم فی صلاتهم خاشعون الذین هم عن اللغو معرضون».(3)

نماز سدی در برابر گناهان آینده است؛ چرا که روح ایمان را در انسان تقویت می کند و نهال تقوی را در دل پرورش می دهد. چنان که برخی از بزرگان عرفا از جمله حضرت آیت الله بهجت (رحمه الله) نیز در برخی از نصایحشان به این مطلب تصریح کرده اند که راه به دست آوردن خشوع، کنار گذاشتن کارهای لغو و بی فایده است؛ یعنی ترک آن کارهایی که نه فایده دنیوی دارد و نه فایده اخروی.
 

پاسخ پنجم:

در روایتی به ویژگی های انسان خاشع و راه های به دست آوردن خشوع به خوبی اشاره شده است. رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم در روایتی فرموده اند:
«نشانه خاشع در چهار چیز است: 1ـ مراقبت نفس و حساب بردن از خدا در نهان و آشکار؛ 2ـ انجام دادن کارهای نیک؛ 3ـ اندیشیدن به روز قیامت؛ 4ـ مناجات و راز و نیاز با خداوند.»(4)

پی‌نوشت‌ها:
1- تفسیر تسنیم، ج 4، ص 173.
2- فریادگر توحید، ص 233.
3- سوره مؤمنون (23) آیه 1 و 2 و 3.
4- میزان الحکمة، ج 3، ص 1407.

منبع: حوزه نت