حکم موقوفه به هنگام انتفای هدف یا موقوف علیهم

پرسش :

شخصی‌ یکی‌ از املاک مهمش را بر او لاد خود وقف کرده است و سال‌ها به وقف عمل شده است. در حادثه زلزله همه موقوف علیهم از بین می‌روند، مال موقوفه و خود‌ واقف‌ باقی هستند. آیا مال موقوفه از وقفیت‌ خارج می‌شود؟

پاسخ :

پاسخ از آقای دکتر نادر پور ارشد، عضو هیأت علمی‌ دانشگاه آزاد اسلامی‌ شهر‌کرد‌:

به‌ طور کلی در این که بعد از انقطاع و انتفای هدف یا انقراض موقوف علیهم تکلیف موقوفه چیست و آیا مورد وقف‌ به‌ ملکیت‌ واقف یا ورثه او بازمی‌گردد‌ یا‌ در‌ موردی که وقف بر اشخاص باشد به ورثه موقوف علیهم می‌رسد یا نه، یا این که باید هم‌چنان موقوفه دانست و مانند‌ موقوفات‌ مجهول‌ المصرف یا متعذر المصرف با آنها رفتار کرد‌، اتفاق‌ نظر وجود ندارد و قانون مدنی هم ساکت است.

اما با توجه به ماده 19 قانون مدنی مصوب 1307 و ماده‌ 5 قانون‌ وظایف‌ اوقاف مصوب 1328ق و بند 5 ماده‌ قانون اداره معاف و اوقاف مصوب‌ سال 1328ق و ماده 8 قانون اوقاف سال 1363ش و ماده 1 آیین‌نامه اجرایی‌ آن مصوب سـال 1365ش، هم‌عقیده با دکتر حسن‌ امامی‌، باید‌ قابل به این نظر بود که در صور مذکور منافع مال‌ وقف‌‌ باید هم‌چنان در امور خیریه صرف شود. امور خیریه نیز در ماه 19 قانون مدنی آمده‌ است‌، ولی‌ ماده 8 مصادیق آن را در راه معارف اسلامی و عمران موقوفات تجویز نموده‌ است‌. به‌ نظر می‌رسد که این امر نزدیک‌ترین وسیله برای اجرای قصد واقف است؛ به علاوه‌، چون‌ عین‌ موقوفه از ملکیت او(واقف) خارج شده است، امکان‌ برگشت نیست. از سوی دیگر‌ موقوفه‌ دارای شخصیت حقوقی است و ترتیب اداره آن در قانون مدنی و قانون اوقاف، مصوب‌ سال‌ 1363ش، و نیز در فقه آمده است.

منبع: فصلنامه میراث جاویدان، شماره 59، پاییز 1386.