حضرت خدیجه؛ برترین همسر پیامبر (صلّی الله علیه و آله)
پرسش :
از بین همسران پیامبر (صلّی الله علیه و آله) چه کسی برترین همسر ایشان بود؟
پاسخ :
برترین همسر پیامبر (صلی الله علیه و آله) خدیجه کبرى (سلام الله علیها) مادر حضرت زهرا (سلام الله علیها) می باشد؛ چرا که حضرت خدیجه نخستین زنى بود که به پیامبر (صلی الله علیه و آله) ایمان آورد و نماز خواند و در اسلام از راویان اخبار و احادیث وحى و نبوت بود؛ خدیجه بهترین انیس پیغمبر (صلى اللَّه علیه و آله) و قویترین مددکار روز سختى بود؛ او در شدائد و دشواری هاى اسلام موجب تسلى خاطر پیغمبر گردید و از بذل مال خود دریغ نمى داشت و با آن قدرت مالى و شهرت مقامى که داشت با زجر و تهدید و تبعید اطرافیان نسبت به شوهر ساخت و لذا رسول خدا بسیار او را دوست مى داشت. خدیجه با این صفات عالى در آسمان ستاره درخشانى شد و چشم همه زنان به وجود او روشن بود و به اعتراف تمام فرق اسلامى یک رکن پیشرفت اسلام بر دوش خدیجه قرارداشت و به همین جهت به حق لقب «ام المؤمنین» به خود گرفت.
براى خدیجه مانند مریم مائده آسمانى نازل مى شد؛ چنان که بخارى در صحیح خود از ابو هریره روایت کرده است که جبرئیل بر پیامبر نازل شد و ظرفى از بهشت آورد که در آن طعام و شراب بهشتى بود؛ و گفت: اى رسول خدا این مائده مال خدیجه است از طرف پروردگارش و من، به او سلام برسان و به او مژده بده به یک قصرى در بهشت که در آنجا سر و صدا و مشقت نیست.(1)
برتری خدیجه در بین همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله) به حدی بوده است که حتی عایشه به آن تصریح کرده است:
بخارى نقل کرده است که: عایشه مى گوید من نسبت به هیچ زنى به اندازه خدیجه (علیها السلام) رشک نبرده‌ام زیرا پیامبر (صلى الله علیه و آله) بسیار او را یاد مى کرد و بر او درود مى فرستاد. به آن حضرت عرض کردم: چرا این قدر از یک پیرزن از پیرزن هاى قریش یاد مى کنى در حالى که او مرده و اثرى از او نمانده است، و خدا زنى بهتر از او به تو عطا فرموده است. این حرف را که زدم آنچنان چهره رسول خدا (صلى الله علیه وآله) تغییر کرد که جز هنگام نزول وحى، ندیدم آنطور تغییر کند. سرانجام فرمود:
«نه! هرگز خداوند بهتر از او به من نداده است. وقتى که مردم به من کافر شدند، او ایمان آورد و وقتى که مردم مرا تکذیب کردند، او تصدیقم نمود. و وقتى که مردم مرا از خود راندند او با اموالش یاریم کرد، و خداى عزّوجلّ از او به من فرزند داد در حالى که از دیگر زنان محرومم کرد». (2)
همچنین در روایات زیادی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمده است که خدیجه از برترین زنان بهشت و سرور بانوان زمان خود بوده است:
1- «مناوی» از «ابن عباس» روایت می کند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «افضل نساء اهل الجنة خدیجة بنت خویلد، و فاطمة بنت محمد، و مریم بنت عمران، و آسیة بنت مزاحم»؛ (برترین زنان بهشت چهار نفرند: خدیجه دختر خویلد، و فاطمه دختر محمد(صلی الله علیه و آله)، و مریم دختر عمران، و آسیه دختر مزاحم).(3)
2- همچنین «حاکم» در «مستدرک الصحیحین» به نقل از «ابن عباس» آورده است: پیامبر گرامى (صلى اللّه علیه و آله) چهار خط کشید، سپس فرمود: «مى دانید این خطوط چیست؟» اصحاب گفتند: خدا و رسولش داناترند. فرمود: «همانا برترین زنان اهل بهشت، خدیجه دختر خویلد، فاطمه دختر محمد(صلى اللّه علیه و آله)، مریم دختر عمران، و آسیه دختر مزاحم مى باشند). حاکم اضافه مى کند که سند این حدیث صحیح مى باشد.(4)
3- «ابن جریر طبرى»، در تفسیرش، به سند خود از «قتادة»، نقل کرده است که: به اطلاع ما رسید، پیغمبر اکرم (صلّى اللّه علیه و آله) فرمود: «در عظمت و عزّت زنان چهار نفر کافى هستند: 1- مریم دختر «عمران»؛ 2- آسیه زن «فرعون»؛ 3- خدیجه دختر «خویلد»؛ 4- فاطمه دختر محمد (صلّى اللّه علیه و آله)».(5)
4- و نیز «طبرى»، به نقل از «ابو موسى اشعرى» مى نویسد: رسول خدا(صلى اللّه علیه و آله) فرمود: «از میان مردان، بسیارى کامل شدند، اما از زنان فقط چهار تن به کمال رسیدند: مریم، آسیه همسر فرعون، خدیجه دختر خویلد، و فاطمه دختر محمد (صلى اللّه علیه و آله)».(6)
حدیث فوق را زمخشرى در کشاف(7) و همچنین عسقلانى در فتح البارى(8) به نقل از طبرانى و ثعلبى، روایت کرده اند.
5- و نیز «سیوطى»، در تفسیر خود به نقل از «ابن مردویه» از «انس» روایت مى کند که رسول اکرم (صلى اللّه علیه و آله) فرمود: «خداوند چهار تن را بر زنان دو عالم برترى بخشید: آسیه دختر مزاحم، مریم دختر عمران، خدیجه دختر خویلد و فاطمه دختر محمد (صلى اللّه علیه و آله)».(9)
6- و «ابونعیم» به نقل از «ابن عباس» روایت کرده: رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «چهار زن، سرور بانوان روزگار خود هستند: مریم دختر عمران، آسیه دختر مزاحم، خدیجه دختر خویلد، و فاطمه دختر محمد(صلى اللّه علیه و آله)، و برترین ایشان در علم، فاطمه است».(10)
از این روایات نتیجه می گیریم خدیجه (سلام الله علیها) نه تنها بهترین همسر پیامبر (صلی الله علیه و آله) بلکه نسبت به تمامی زنهای عالم دارای برتری بوده است.
پی‌نوشت‌ها:
(1). صحیح مسلم، باب «فَضَائِلِ خَدِیجَةَ أُمِّ الْمُؤْمِنِینَ».
(2). صحیح بخاری، حدیث 3821.
(3). اتحاف السائل بما لفاطمة من الفضائل، مناوی، ص 10.
(4). مستدرک الصحیحین، ج 2، ص 497. حاکم در موارد دیگرى از کتاب خود این حدیث را با سندهاى صحیح از ابن عباس نقل کرده است، همچنین بسیارى از بزرگان حدیث این روایت را در کتابهاى خود آورده اند، از جمله: احمد بن حنبل (مسند احمد بن حنبل، ج 1، ص 293 و 316 و 322). با چند سند ؛ابن عبدالبر (الاستیعاب، ج 2، ص 720). با دو سند؛ سیوطى (الدرالمنثور، ذیل آیه ى 11 سوره ى تحریم). به نقل از طبرانى، ابن اثیر (اسدالغابة، ج 5، ص 437). محب طبرانى، (ذخائرالعقبى، ص 42). به نقل از احمد و ابوحاتم.
(5). تفسیر طبرى، ج 3، ص 180.
(6). تفسیر طبرى، ج 3، ص 180.
(7). الکشاف،زمخشری، ذیل آیه ى 12 سوره ى تحریم.
(8). فتح البارى، ج 7، ص 258.
(9). الدرالمنثور، ذیل آیه ى 42 سوره ى آل عمران.
(10). ذخائرالعقبى، ص 44.
برترین همسر پیامبر (صلی الله علیه و آله) خدیجه کبرى (سلام الله علیها) مادر حضرت زهرا (سلام الله علیها) می باشد؛ چرا که حضرت خدیجه نخستین زنى بود که به پیامبر (صلی الله علیه و آله) ایمان آورد و نماز خواند و در اسلام از راویان اخبار و احادیث وحى و نبوت بود؛ خدیجه بهترین انیس پیغمبر (صلى اللَّه علیه و آله) و قویترین مددکار روز سختى بود؛ او در شدائد و دشواری هاى اسلام موجب تسلى خاطر پیغمبر گردید و از بذل مال خود دریغ نمى داشت و با آن قدرت مالى و شهرت مقامى که داشت با زجر و تهدید و تبعید اطرافیان نسبت به شوهر ساخت و لذا رسول خدا بسیار او را دوست مى داشت. خدیجه با این صفات عالى در آسمان ستاره درخشانى شد و چشم همه زنان به وجود او روشن بود و به اعتراف تمام فرق اسلامى یک رکن پیشرفت اسلام بر دوش خدیجه قرارداشت و به همین جهت به حق لقب «ام المؤمنین» به خود گرفت.
براى خدیجه مانند مریم مائده آسمانى نازل مى شد؛ چنان که بخارى در صحیح خود از ابو هریره روایت کرده است که جبرئیل بر پیامبر نازل شد و ظرفى از بهشت آورد که در آن طعام و شراب بهشتى بود؛ و گفت: اى رسول خدا این مائده مال خدیجه است از طرف پروردگارش و من، به او سلام برسان و به او مژده بده به یک قصرى در بهشت که در آنجا سر و صدا و مشقت نیست.(1)
برتری خدیجه در بین همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله) به حدی بوده است که حتی عایشه به آن تصریح کرده است:
بخارى نقل کرده است که: عایشه مى گوید من نسبت به هیچ زنى به اندازه خدیجه (علیها السلام) رشک نبرده‌ام زیرا پیامبر (صلى الله علیه و آله) بسیار او را یاد مى کرد و بر او درود مى فرستاد. به آن حضرت عرض کردم: چرا این قدر از یک پیرزن از پیرزن هاى قریش یاد مى کنى در حالى که او مرده و اثرى از او نمانده است، و خدا زنى بهتر از او به تو عطا فرموده است. این حرف را که زدم آنچنان چهره رسول خدا (صلى الله علیه وآله) تغییر کرد که جز هنگام نزول وحى، ندیدم آنطور تغییر کند. سرانجام فرمود:
«نه! هرگز خداوند بهتر از او به من نداده است. وقتى که مردم به من کافر شدند، او ایمان آورد و وقتى که مردم مرا تکذیب کردند، او تصدیقم نمود. و وقتى که مردم مرا از خود راندند او با اموالش یاریم کرد، و خداى عزّوجلّ از او به من فرزند داد در حالى که از دیگر زنان محرومم کرد». (2)
همچنین در روایات زیادی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمده است که خدیجه از برترین زنان بهشت و سرور بانوان زمان خود بوده است:
1- «مناوی» از «ابن عباس» روایت می کند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «افضل نساء اهل الجنة خدیجة بنت خویلد، و فاطمة بنت محمد، و مریم بنت عمران، و آسیة بنت مزاحم»؛ (برترین زنان بهشت چهار نفرند: خدیجه دختر خویلد، و فاطمه دختر محمد(صلی الله علیه و آله)، و مریم دختر عمران، و آسیه دختر مزاحم).(3)
2- همچنین «حاکم» در «مستدرک الصحیحین» به نقل از «ابن عباس» آورده است: پیامبر گرامى (صلى اللّه علیه و آله) چهار خط کشید، سپس فرمود: «مى دانید این خطوط چیست؟» اصحاب گفتند: خدا و رسولش داناترند. فرمود: «همانا برترین زنان اهل بهشت، خدیجه دختر خویلد، فاطمه دختر محمد(صلى اللّه علیه و آله)، مریم دختر عمران، و آسیه دختر مزاحم مى باشند). حاکم اضافه مى کند که سند این حدیث صحیح مى باشد.(4)
3- «ابن جریر طبرى»، در تفسیرش، به سند خود از «قتادة»، نقل کرده است که: به اطلاع ما رسید، پیغمبر اکرم (صلّى اللّه علیه و آله) فرمود: «در عظمت و عزّت زنان چهار نفر کافى هستند: 1- مریم دختر «عمران»؛ 2- آسیه زن «فرعون»؛ 3- خدیجه دختر «خویلد»؛ 4- فاطمه دختر محمد (صلّى اللّه علیه و آله)».(5)
4- و نیز «طبرى»، به نقل از «ابو موسى اشعرى» مى نویسد: رسول خدا(صلى اللّه علیه و آله) فرمود: «از میان مردان، بسیارى کامل شدند، اما از زنان فقط چهار تن به کمال رسیدند: مریم، آسیه همسر فرعون، خدیجه دختر خویلد، و فاطمه دختر محمد (صلى اللّه علیه و آله)».(6)
حدیث فوق را زمخشرى در کشاف(7) و همچنین عسقلانى در فتح البارى(8) به نقل از طبرانى و ثعلبى، روایت کرده اند.
5- و نیز «سیوطى»، در تفسیر خود به نقل از «ابن مردویه» از «انس» روایت مى کند که رسول اکرم (صلى اللّه علیه و آله) فرمود: «خداوند چهار تن را بر زنان دو عالم برترى بخشید: آسیه دختر مزاحم، مریم دختر عمران، خدیجه دختر خویلد و فاطمه دختر محمد (صلى اللّه علیه و آله)».(9)
6- و «ابونعیم» به نقل از «ابن عباس» روایت کرده: رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «چهار زن، سرور بانوان روزگار خود هستند: مریم دختر عمران، آسیه دختر مزاحم، خدیجه دختر خویلد، و فاطمه دختر محمد(صلى اللّه علیه و آله)، و برترین ایشان در علم، فاطمه است».(10)
از این روایات نتیجه می گیریم خدیجه (سلام الله علیها) نه تنها بهترین همسر پیامبر (صلی الله علیه و آله) بلکه نسبت به تمامی زنهای عالم دارای برتری بوده است.
پی‌نوشت‌ها:
(1). صحیح مسلم، باب «فَضَائِلِ خَدِیجَةَ أُمِّ الْمُؤْمِنِینَ».
(2). صحیح بخاری، حدیث 3821.
(3). اتحاف السائل بما لفاطمة من الفضائل، مناوی، ص 10.
(4). مستدرک الصحیحین، ج 2، ص 497. حاکم در موارد دیگرى از کتاب خود این حدیث را با سندهاى صحیح از ابن عباس نقل کرده است، همچنین بسیارى از بزرگان حدیث این روایت را در کتابهاى خود آورده اند، از جمله: احمد بن حنبل (مسند احمد بن حنبل، ج 1، ص 293 و 316 و 322). با چند سند ؛ابن عبدالبر (الاستیعاب، ج 2، ص 720). با دو سند؛ سیوطى (الدرالمنثور، ذیل آیه ى 11 سوره ى تحریم). به نقل از طبرانى، ابن اثیر (اسدالغابة، ج 5، ص 437). محب طبرانى، (ذخائرالعقبى، ص 42). به نقل از احمد و ابوحاتم.
(5). تفسیر طبرى، ج 3، ص 180.
(6). تفسیر طبرى، ج 3، ص 180.
(7). الکشاف،زمخشری، ذیل آیه ى 12 سوره ى تحریم.
(8). فتح البارى، ج 7، ص 258.
(9). الدرالمنثور، ذیل آیه ى 42 سوره ى آل عمران.
(10). ذخائرالعقبى، ص 44.
