چرا در نماز دو سجده داریم‌؟

پرسش :

با توجه به دستور سجده در قرآن چرا در نماز دو سجده داریم‌؟

پاسخ :
در قرآن کریم دستور به سجده آمده است؛ ولى این که در هر رکعت نماز چند سجده باید انجام داد و علت آن چیست قرآن مطرح نکرده است. در روایات آمده که در
هر رکعت نماز یک رکوع و دو سجده واجب است. روایات اسلامى به نکاتى در همین زمینه اشاره کرده‌اند:

1. از امام صادق علیه السلام در پاسخ به همین پرسش، نقل شده است که فرمودند: نماز عبارت است از رکوع و سجود و تفاوتى میان این دو نیست؛ لکن چون رکوع عمل شخص ایستاده و سجده عمل شخص نشسته مى‌باشد و نماز نشسته نصف نماز ایستاده است؛ از این رو مى‌بایست عمل نشسته دو چندان شود تا با عمل ایستاده برابر گردد؛ لذا سجده تکرار مى‌شود تا با تعداد رکوع برابر شود.1

2. فردى از امیرالمؤمنین على علیه السلام پرسید: معناى دو سجده چیست‌؟ حضرت فرمودند:
سجده اوّلى تأویلش این است که وقتى سر برخاک مى‌گذارى یعنى خدایا! از همین خاک مرا خلق کردى و چنانچه سربرداشتى یعنى از همین خاک مرا بیرون آوردى، وقتى براى بار دوم سر بر خاک نهادى معنایش این است که خداوندا! مرا به همین خاک دوباره باز خواهى گرداند و چون سر بر آوردى یعنى از همین خاک دوباره خارج خواهى ساخت.2

قرآن نیز به همین مطلب اشاره دارد:«مِنها خَلَقناکُم و فیها نُعیدُکُم و مِنها نُخرِجُکُم تارَةً‌ اخرىٰ‌؛3 از این زمین شما را آفریده‌ایم و در آن شما را باز مى‌گردانیم و بار دیگر شما را از آن بیرون مى‌آوریم»

3. در روایات مى‌خوانیم؛ هنگامى که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم به معراج تشریف بردند، با دیدن عظمت پروردگار، به سجده رفتند. هنگامى که سر از سجده برداشتند بار دیگر عظمت پروردگار را دیدند و به سجده رفتند، از این جهت دو سجده در نماز واجب شد.4

پی‌نوشت‌ها:
(1).ر.ک: علل ‌الشرایع، شیخ صدوق، ج 1، ص 262
(2). ر.ک: همان، ج 2، ص 336
(3). طه/ 55
(4). ر.ک: وسایل‌ الشیعه، شیخ حرّ عاملى، ج 5، ص 466

منبع: پرسمان قرآنی فلسفه احکام، سید علی هاشمی نشلجی، نشر جمال، 1390.