علت ازدواج نکردن حضرت معصومه علیها السلام
پرسش :
چرا دختران حضرت موسی بن جعفر علیه السلام به ویژه حضرت معصومه علیها السلام ازدواج نکرده اند؟
پاسخ :
اغلب منابع تاریخی که در مورد زندگانی حضرت معصومه سلام الله علیها و دختران موسی بن جعفر علیه السلام می‌باشند به این نکته اذعان دارند که اکثر دختران امام هفتم علیه السلام ازدواج نکرده‌اند. مؤلف تاریخ قدیم قم می‌گوید: «به من رسیده است که رضائیه، دختران خود را به شوهر نمی‌دادند ؛ چون برای آنها هم‌کفوی پیدا نمی کردند».[1] و همچنین آقای اشتهاردی می‌گوید: «تقریباً قطعی است که حضرت معصومه ازدواج نکرده است»[2].
جامعه‌ای که آنها زندگی می کردند، اختناق و دشمنی با آل ابی طالب توسط دستگاه حاکمه به اوج خود رسیده بود تا جایی که کسی جرأت نمی‌کرد خودش را به علویان نزدیک کند و یا به آنها منسوب کند. در این وضع خفقان خانم فاطمه معصومه سلام الله علیها سنین کودکی را سپری می‌کرد و از طرفی پدر بزرگوارش را از وطن دور کرده و در بغداد زندانی نمودند و مدت طولانی را آن حضرت در زندان سپری کردند و نهایت در زندان شهید شدند با این وجود عدم ازدواج دختران امام هفتم علیه السلام را می‌توان به عللی بیان کرد.
1- به خاطر نامساعد بودن وضع آن زمان و خفقان حاکم بر جامعه که بر ضد علویان بود و کسی را جرأت نبود خود را به این خاندان نزدیک کند چه رسد به اینکه با آنها وصلت و ازدواج نماید زیرا داماد حضرت موسی بن جعفر بودن از نظر دستگاه طاغوتی هارون موجب خطر شدید برای آن داماد می‌شد.
2- چنانکه نویسنده تاریخ قم می نویسد: «همچنین بمن رسیده است که رضائیه (خاندان منسوب به امام رضا علیه السلام) دختران خود را به شوهر نمی دادند زیرا که کسى که همسر و هم‌کفو ایشان بوده باشد نمى یافتند و موسى بن جعفر علیه السلام را بیست و یک دختر بوده است و از این جهت هیچ یکى را از ایشان به شوهر نداده است تا غایتى که این معنى در میان دختران ایشان عادت شده است و محمّد بن على الرضا به شهر مدینه ده دیه وقف کرده است بر دختران و خواهران خود که شوهر نکرده اند و از ارتفاعات آن دیه ها نصیب و قسط رضائیه که به قم ساکن بوده اند از مدینه جهت ایشان آورده،[3]
از این روی شاید به خاطر عدم کفو و نبودن همسری شایسته غیر از آل ابی طالب برای همسری دختران موسی بن جعفر علیه السلام بود. چرا که در امر ازدواج کفو و برابر هم بودن زوجین اهمیت فراوان دارد اگر دختران موسی بن جعفر علیه السلام این مسئله را مورد مداقه قرار نمی‌دادند احتمال داشت که در دست عده ای مسلمان منافق گرفتار شوند. چنانچه امام موسی بن جعفر علیه السلام به دختران و فرزندان خود سفارش کرده بودند که به رأی و مشورت برادرشان، امام رضا علیه السلام ازدواج کنند.[4] و این سفارش بیانگر آن است که باید برای آنها همسر مناسبی باشد با توجه به اینکه امام صادق علیه السلام در مورد حضرت زهرا سلام الله علیها فرمودند: اگر خداوند متعال علی علیه السلام را برای فاطمه سلام الله علیها نمی‌آفرید در سراسر زمین از حضرت آدم گرفته تا هر انسانی بعد از او همسر و همتا و مناسبی برای فاطمه سلام الله علیها پیدا نمی‌شد.[5]
3- یعقوبی دراین باره می نویسد: موسى [بن] جعفر وصیت کرد که دخترانش شوهر نکنند و هیچ یک از آنان شوهر نکرد مگر ام سلمه که در مصر به ازدواج قاسم بن محمد بن جعفر بن محمد در آمد و در این باره میان قاسم و خویشانش جریان سختى پیش آمد تا آنجا که قاسم قسم خورد که جامه از وى دور نکرده و جز آنکه او را به حج برد منظورى نداشته است.[6]
4- حدیثی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمودند: دختران ما برای پسران ما هستند،[7].
از این روی حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها و برخی از خواهران ازدواج نکرده بودند مسلم است و این هم به خاطر وضع نامساعد و خفقان موجود در عصر آن بزرگواران بود و دیگر اینکه کفو و همسر مناسبی که لایق کمالات و در شأن حضرت فاطمه معصومه باشد نبوده ؛ ازطرفی وصیت امام کاظم علیه السلام نیز از دلایل مهم به شمار می آید.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- حضرت معصومه، فاطمه دوم، محمدی اشتهاردی.
2- فاطمه معصومه و تاریخ وفرهنگ قم، صدرایی خویی .
3- حضرت معصومه و شهر قم، سید محمد حکیمی.
پی نوشت ها:
[1]. قمی، حسن بن محمد بن حسن، تاریخ قدیم قم، ترجمه حسن بن علی، تصحیح سیدجلال تهرانی، مطبعه مجلسی، ص 211.
[2]. محمدی اشتهاردی، محمد،حضرت معصومه فاطمه دوم، ص 116، انتشارات علامه، چاپ دانش، اول، 75.
[3]. تاریخقم همان، سادات حسینیه .....، ص 211
[4]. کلینی، اصول کافی، ج 1، ص 317.
[5]. اصول کافی، ج 1، ص 261.
[6. تاریخ یعقوبى/ترجمه آیتی، چاپ ششم، تهران: علمی و فرهنگی 1371، ج 2 ص 421-419.
[7]. شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 3، باب الاکفاء، ص 393.
منبع: اندیشه قم
اغلب منابع تاریخی که در مورد زندگانی حضرت معصومه سلام الله علیها و دختران موسی بن جعفر علیه السلام می‌باشند به این نکته اذعان دارند که اکثر دختران امام هفتم علیه السلام ازدواج نکرده‌اند. مؤلف تاریخ قدیم قم می‌گوید: «به من رسیده است که رضائیه، دختران خود را به شوهر نمی‌دادند ؛ چون برای آنها هم‌کفوی پیدا نمی کردند».[1] و همچنین آقای اشتهاردی می‌گوید: «تقریباً قطعی است که حضرت معصومه ازدواج نکرده است»[2].
جامعه‌ای که آنها زندگی می کردند، اختناق و دشمنی با آل ابی طالب توسط دستگاه حاکمه به اوج خود رسیده بود تا جایی که کسی جرأت نمی‌کرد خودش را به علویان نزدیک کند و یا به آنها منسوب کند. در این وضع خفقان خانم فاطمه معصومه سلام الله علیها سنین کودکی را سپری می‌کرد و از طرفی پدر بزرگوارش را از وطن دور کرده و در بغداد زندانی نمودند و مدت طولانی را آن حضرت در زندان سپری کردند و نهایت در زندان شهید شدند با این وجود عدم ازدواج دختران امام هفتم علیه السلام را می‌توان به عللی بیان کرد.
1- به خاطر نامساعد بودن وضع آن زمان و خفقان حاکم بر جامعه که بر ضد علویان بود و کسی را جرأت نبود خود را به این خاندان نزدیک کند چه رسد به اینکه با آنها وصلت و ازدواج نماید زیرا داماد حضرت موسی بن جعفر بودن از نظر دستگاه طاغوتی هارون موجب خطر شدید برای آن داماد می‌شد.
2- چنانکه نویسنده تاریخ قم می نویسد: «همچنین بمن رسیده است که رضائیه (خاندان منسوب به امام رضا علیه السلام) دختران خود را به شوهر نمی دادند زیرا که کسى که همسر و هم‌کفو ایشان بوده باشد نمى یافتند و موسى بن جعفر علیه السلام را بیست و یک دختر بوده است و از این جهت هیچ یکى را از ایشان به شوهر نداده است تا غایتى که این معنى در میان دختران ایشان عادت شده است و محمّد بن على الرضا به شهر مدینه ده دیه وقف کرده است بر دختران و خواهران خود که شوهر نکرده اند و از ارتفاعات آن دیه ها نصیب و قسط رضائیه که به قم ساکن بوده اند از مدینه جهت ایشان آورده،[3]
از این روی شاید به خاطر عدم کفو و نبودن همسری شایسته غیر از آل ابی طالب برای همسری دختران موسی بن جعفر علیه السلام بود. چرا که در امر ازدواج کفو و برابر هم بودن زوجین اهمیت فراوان دارد اگر دختران موسی بن جعفر علیه السلام این مسئله را مورد مداقه قرار نمی‌دادند احتمال داشت که در دست عده ای مسلمان منافق گرفتار شوند. چنانچه امام موسی بن جعفر علیه السلام به دختران و فرزندان خود سفارش کرده بودند که به رأی و مشورت برادرشان، امام رضا علیه السلام ازدواج کنند.[4] و این سفارش بیانگر آن است که باید برای آنها همسر مناسبی باشد با توجه به اینکه امام صادق علیه السلام در مورد حضرت زهرا سلام الله علیها فرمودند: اگر خداوند متعال علی علیه السلام را برای فاطمه سلام الله علیها نمی‌آفرید در سراسر زمین از حضرت آدم گرفته تا هر انسانی بعد از او همسر و همتا و مناسبی برای فاطمه سلام الله علیها پیدا نمی‌شد.[5]
3- یعقوبی دراین باره می نویسد: موسى [بن] جعفر وصیت کرد که دخترانش شوهر نکنند و هیچ یک از آنان شوهر نکرد مگر ام سلمه که در مصر به ازدواج قاسم بن محمد بن جعفر بن محمد در آمد و در این باره میان قاسم و خویشانش جریان سختى پیش آمد تا آنجا که قاسم قسم خورد که جامه از وى دور نکرده و جز آنکه او را به حج برد منظورى نداشته است.[6]
4- حدیثی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمودند: دختران ما برای پسران ما هستند،[7].
از این روی حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها و برخی از خواهران ازدواج نکرده بودند مسلم است و این هم به خاطر وضع نامساعد و خفقان موجود در عصر آن بزرگواران بود و دیگر اینکه کفو و همسر مناسبی که لایق کمالات و در شأن حضرت فاطمه معصومه باشد نبوده ؛ ازطرفی وصیت امام کاظم علیه السلام نیز از دلایل مهم به شمار می آید.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- حضرت معصومه، فاطمه دوم، محمدی اشتهاردی.
2- فاطمه معصومه و تاریخ وفرهنگ قم، صدرایی خویی .
3- حضرت معصومه و شهر قم، سید محمد حکیمی.
پی نوشت ها:
[1]. قمی، حسن بن محمد بن حسن، تاریخ قدیم قم، ترجمه حسن بن علی، تصحیح سیدجلال تهرانی، مطبعه مجلسی، ص 211.
[2]. محمدی اشتهاردی، محمد،حضرت معصومه فاطمه دوم، ص 116، انتشارات علامه، چاپ دانش، اول، 75.
[3]. تاریخقم همان، سادات حسینیه .....، ص 211
[4]. کلینی، اصول کافی، ج 1، ص 317.
[5]. اصول کافی، ج 1، ص 261.
[6. تاریخ یعقوبى/ترجمه آیتی، چاپ ششم، تهران: علمی و فرهنگی 1371، ج 2 ص 421-419.
[7]. شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 3، باب الاکفاء، ص 393.
منبع: اندیشه قم
