احکام وقف/ اجاره وقف: سوال پنجاه و شش

پرسش :

پدرم در سال 1340 به رحمت ایزدی پیوست. مغازه ای داشت که خودم‏‎ ‎‏روی آن بقالی داشتم. ماهی 90 تومان اجاره می دادم و او هم خرج خانواده می کرد.‏‎ ‎‏پدرم وصیت کتبی نداشت و بارها شفاهاً وصیت متعدد می کرد. از جمله، همیشه‏‎ ‎‏می گفت: این مغازه وقف امام حسین علیه السلام است، ولی صیغ‏‏ۀ‏‏ وقف نامه نخوانده بود و‏‎ ‎‏می گفت: بعد از من، اجاره آن را بدهید برای کسر خرج فقرای طایفه، و اگر در اقوام‏‎ ‎‏فقیر نبود، کسی را بگیرید تا در دهات یا مسجد، مسأل‏‏ۀ‏‏ دینی بگوید. بعد از پدرم پانزده‏‎ ‎‏سال روی مغازه بودم، که دولت مغازه را برای خیابان خراب کرد و پانزده هزار تومان‏‎ ‎‏پول ملک مغازه را به من داد. جایی نبود که با این پول بتوانم خریداری کنم و وقف‏‎ ‎‏کنم، و در این مدت هم چون کاسبی من ضعیف بود و بدهکار بودم، اجار‏‏ۀ‏‏ مغازه را‏‎ ‎‏ندادم و خودم را مستحق می دانستم. آیا اجاره را مدیونم یا نه؟ در صورتی که بعد از‏‎ ‎‏خراب شدن مغازه ـ که سنه 1355 بود ـ تا به حال بیکارم، و ملکی داشتم که چند ماه‏‎ ‎‏قبل فروختم، که اگر بخواهم مغازه بگیرم، فقط سرقفلی می شود. در دست سرمایه‏‎ ‎‏ندارم. اگر مغازه نگیرم، باید از این پول خرج کنم، تا تمام شود. ولی گاهی یک‏‎ ‎‏معاملات جزئی می کنم و به قناعت مخارج منزلم اداره می شود. این است مسأله‏‎ ‎‏زندگیم، تا ببینم پانزده سال اجاره را مدیونم یا نه؟ ‏ ‏‏اگر طبق وصیتی که پدرم شفاهاً می گفت: ثلث از مال برای خودم، و درآمدش طبق‏‎ ‎‏همان وصیت بالا ـ که عرض کردم ـ مصرف شود. منزلی داشت که محل زندگی تمام‏‎ ‎‏خانوادۀ ما و خودش بود. آن را ثلث پدر کردیم، که تا سنه 1355 ـ یعنی پانزده سال بعد‏‎ ‎‏از پدرم ـ در آن زندگی می کردیم و هیچ اجاره ندادیم و قادر هم نبودیم. بعد از این که‏‎ ‎‏منزلی خریدیم، منزل پدری را اجاره دادیم و درآمدش هم در دست من و خواهرانم‏‎ ‎‏خرج شد. از این اجاره، فقط بیست سال نماز و روزه که وصیت کرده بود، خریدیم، و‏ ‏دیگر کاری انجام ندادیم. و این منزل قدری تعمیر لازم دارد، که ما نه پول داریم، نه‏‎ ‎‏می توانیم. درآمد هم دارد، ولی دست ما جمع نمی شود. واین مسأله شب و روز مرا‏‎ ‎‏رنج می دهد و می ترسم بمیرم و مدیون پدر باشم. نتیجه از مزاحمت این که:‏ ‏‏1. با این شرایطی که از زندگی خود عرض کردم، آیا اجارۀ مغازه و منزل را مدیونم‏‎ ‎‏یا نه؟ (ضمناً از این اجاره ها، فقط شش هزار تومان برای جبهۀ جنگ پول دادم، گاهی‏‎ ‎‏هم خودم چیزی دادم).‏ ‏‏2. پانزده هزار تومان پول مغازه را چه کنم؟ به هر کس یا هر جا دستور فرمایید‏‎ ‎‏بدهم.‏ ‏‏3. منزل را که ثلث پدر قرار دادیم، در سند به نام خودمان است. هر کار، یا به هر‏‎ ‎‏کس دستور فرمایید، یا برای طلاب یا مدرسه علوم دینی، در محضر انتقال دهم، که به‏‎ ‎‏دست من نباشد، که درآمدش خرج شود و موفق به انجام وظیفه ام نشوم. ‏

پاسخ :

پاسخ سوال 1:

بسمه تعالی، با فرض محرز بودن وقف مغازه، وجه اجارۀ آن را در مدتی که‏‎ ‎‏متصرف بودید، ضامن هستید. باید آن را در جهت مقرّره صرف نمایید.‏
‏‏وجه اجارۀ ثلث را متصرفین ضامن هستند. باید به دست وصی، در جهتی‏‎ ‎‏که میت تعیین کرده، مصرف نمایید.‏

پاسخ سوال 2:

‏‏بسمه تعالی، اگر با وجه مزبور نمی توانید ملکی تهیه کنید، تا به جای مغازه‏‎ ‎‏وقف باشد، باید عین پول را در جهتی که واقف تعیین کرده صرف نمایید.‏

 

پاسخ سوال 3:

‏‏بسمه تعالی، ثلث باید تحت اختیار وصی باقی بماند، و عواید آن را طبق‏‎ ‎‏وصیت میت، در جهت تعیین شده صرف کند. ‏

منبع: استفتائات امام خمینی(ره)، جلد 7، ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، تهران، 1392 ش.