چرا قرآن روابط بین زن و مرد را محدود کرده؟
پرسش :
چرا قرآن روابط بین زن و مرد را محدود و محصور کرده است؟ با توجه به این گفته که «الانسان حریص على ما منع» آیا این ممنوعیت باعث رویکرد زن و مرد به هم نیست؟
پاسخ :
خداوند متعال در آیه 5 سوره مائده مى‌فرماید:«... و لا مُتَّخِذِى اخدان...؛ دوست پنهانى و نامشروع نگیرند....» «اخدان» جمع «خدن» در اصل به معناى دوست و رفیق است؛ ولى معمولاً به افرادى گفته مى‌شود که با جنس مخالف خود، ارتباط پنهانى و نامشروع برقرار مى‌سازند و «خدن» در قرآن کریم هم بر مرد و هم بر زن اطلاق شده است.
این آیه انسان‌ها از رابطه پنهانى با جنس مخالف به‌طور غیر شرعى منع مى‌کند، و کلمه «لا متخذى» یعنى مردان نباید دوست پنهانى و نامشروع از بین زنان بگیرند. در سوره نساء آیه 25، نیز به همین مطلب اشاره دارد.1
قرآن کریم برخى علت‌هاى محدویت و وضع چنین قوانینى را در ادامه آیات بعدى بیان کرده، مى‌فرماید:«یُریدُ اللّٰهُ لِیُبَیِّنَ لَکُم ویَهدِیَکُم سُنَنَ الَّذِینَ مِن قَبلِکُم ویَتوبَ عَلَیکُم واللّٰهُ عَلیمٌ حَکیم واللّٰهُ یُریدُ ان یَتوبَ عَلَیکُم و یُریدُ الَّذینَ یَتَّبِعونَ الشَّهَواتِ ان تَمیلوا مَیلًا عَظیماً یُریدُ اللّٰهُ ان یُخَفِّفَ عَنکُم و خُلِقَ الاِنسانُ ضَعیفاً؛2
خداوند مى‌خواهد [با این دستورها راه‌هاى خوشبختى و سعادت را] براى شما آشکار سازد، و به سنت‌هاى [صحیح] پیشینیان رهبرى کند و شما را از گناه پاک سازد و خداوند داناى حکیم است و خدا مى‌خواهد تا بر شما ببخشد [و از آلودگى پاک نماید] ولى آنان که پیرو شهواتند، مى‌خواهند شما به کلى منحرف شوید، خدا مى‌خواهد [با دستورهاى مربوط به ازدواج با کنیزان و مانند آن] کار را بر شما سبک کند و انسان، ضعیف آفریده شده [و در برابر توفان غرائز و شهوات نیازمند به پاسخ گویى مثبت و مشروع است.]»
محدود کردن روابط زن و مرد به روابط مشروع و قانونى، براى حفظ نظام خانواده و پاکى جامعه از آلودگى‌هاى اخلاقى است. درست است که انسان را از هر چه منع کنند به آن حریص مى‌شود، این حرص فایدۀ دیگر دارد و آن، ایجاد محبت شدید به همسر است. این ممنوعیت موجب مى‌شود تا آدمى مهار هواى نفس را کنترل کند و با مبارزه با نفس در راه تکامل گام بردارد.
وانگهى هر ممنوعیتى، حرص‌آفرین نیست و به فرض که باشد به صرف این که «آدمى از هر چه منع مى‌شود، بدان حریص‌تر مى‌شود»، نمى‌توان تمام قوانین و مقرارت را لغو کرد همه ما از نوشیدن سم، خوردن غذاهاى فاسد، خودکشى و... منع شده‌ایم، آیا چون از این امور منع شده‌ایم، بدان حریص‌تر مى‌شویم و چون بدان حریص‌تر مى‌شویم، باید سم بنوشیم و غذاى فاسد بخوریم و...؟! روشن است که هیچ عقل سالم و فرهیخته‌اى چنین اجازه‌اى نمى‌دهد.
پی‌نوشت‌ها:
(1). ر. ک: مفردات الفاظ القرآن الکریم، راغب اصفهانى، صص 145-144؛ تفسیر نمونه، ج 3، ص 349 و ج 4، ص 281
(2). سوره نساء، آیات 28-26
منبع: پرسمان قرآنی فلسفه احکام، سید علی هاشمی نشلجی، نشر جمال، 1390.
خداوند متعال در آیه 5 سوره مائده مى‌فرماید:«... و لا مُتَّخِذِى اخدان...؛ دوست پنهانى و نامشروع نگیرند....» «اخدان» جمع «خدن» در اصل به معناى دوست و رفیق است؛ ولى معمولاً به افرادى گفته مى‌شود که با جنس مخالف خود، ارتباط پنهانى و نامشروع برقرار مى‌سازند و «خدن» در قرآن کریم هم بر مرد و هم بر زن اطلاق شده است.
این آیه انسان‌ها از رابطه پنهانى با جنس مخالف به‌طور غیر شرعى منع مى‌کند، و کلمه «لا متخذى» یعنى مردان نباید دوست پنهانى و نامشروع از بین زنان بگیرند. در سوره نساء آیه 25، نیز به همین مطلب اشاره دارد.1
قرآن کریم برخى علت‌هاى محدویت و وضع چنین قوانینى را در ادامه آیات بعدى بیان کرده، مى‌فرماید:«یُریدُ اللّٰهُ لِیُبَیِّنَ لَکُم ویَهدِیَکُم سُنَنَ الَّذِینَ مِن قَبلِکُم ویَتوبَ عَلَیکُم واللّٰهُ عَلیمٌ حَکیم واللّٰهُ یُریدُ ان یَتوبَ عَلَیکُم و یُریدُ الَّذینَ یَتَّبِعونَ الشَّهَواتِ ان تَمیلوا مَیلًا عَظیماً یُریدُ اللّٰهُ ان یُخَفِّفَ عَنکُم و خُلِقَ الاِنسانُ ضَعیفاً؛2
خداوند مى‌خواهد [با این دستورها راه‌هاى خوشبختى و سعادت را] براى شما آشکار سازد، و به سنت‌هاى [صحیح] پیشینیان رهبرى کند و شما را از گناه پاک سازد و خداوند داناى حکیم است و خدا مى‌خواهد تا بر شما ببخشد [و از آلودگى پاک نماید] ولى آنان که پیرو شهواتند، مى‌خواهند شما به کلى منحرف شوید، خدا مى‌خواهد [با دستورهاى مربوط به ازدواج با کنیزان و مانند آن] کار را بر شما سبک کند و انسان، ضعیف آفریده شده [و در برابر توفان غرائز و شهوات نیازمند به پاسخ گویى مثبت و مشروع است.]»
محدود کردن روابط زن و مرد به روابط مشروع و قانونى، براى حفظ نظام خانواده و پاکى جامعه از آلودگى‌هاى اخلاقى است. درست است که انسان را از هر چه منع کنند به آن حریص مى‌شود، این حرص فایدۀ دیگر دارد و آن، ایجاد محبت شدید به همسر است. این ممنوعیت موجب مى‌شود تا آدمى مهار هواى نفس را کنترل کند و با مبارزه با نفس در راه تکامل گام بردارد.
وانگهى هر ممنوعیتى، حرص‌آفرین نیست و به فرض که باشد به صرف این که «آدمى از هر چه منع مى‌شود، بدان حریص‌تر مى‌شود»، نمى‌توان تمام قوانین و مقرارت را لغو کرد همه ما از نوشیدن سم، خوردن غذاهاى فاسد، خودکشى و... منع شده‌ایم، آیا چون از این امور منع شده‌ایم، بدان حریص‌تر مى‌شویم و چون بدان حریص‌تر مى‌شویم، باید سم بنوشیم و غذاى فاسد بخوریم و...؟! روشن است که هیچ عقل سالم و فرهیخته‌اى چنین اجازه‌اى نمى‌دهد.
پی‌نوشت‌ها:
(1). ر. ک: مفردات الفاظ القرآن الکریم، راغب اصفهانى، صص 145-144؛ تفسیر نمونه، ج 3، ص 349 و ج 4، ص 281
(2). سوره نساء، آیات 28-26
منبع: پرسمان قرآنی فلسفه احکام، سید علی هاشمی نشلجی، نشر جمال، 1390.
