سیمای سوره روم

پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره روم چیست؟

پاسخ :
نام: تنها نام این سوره «رُوم» است که به مناسبت آیه دوم آن نامگذاری شده که بیانگر شکست روم و پیش بینی پیروزی رومیان در آینده نزدیک است.

شمارگان: دارای 60 آیه و 819 کلمه و 3534 حرف است.

نزول: این سوره که در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرود آمد، هشتاد و سومین سوره ای است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده است یعنی در سالی که ایرانیان بر رومیان پیروز شدند، این سوره فرو فرستاده شد، این سوره بعد از سوره انشقاق و قبل از عنکبوت فرود آمده است. اما در چینش کنونی قرآن سوره روم سی اُمین سوره بشمار می آید.

فضایل: در مورد فضیلت خواندن این سوره از امام صادق علیه السلام حکایت شده که: «سوره روم و عنکبوت نزد خدا موقعیّت مهمی دارند، و هر کس آنها را در شب بیست و سوم ماه رمضان بخواند، اهل بهشت خواهد بود.»(1)

تذکر: روشن است که موقعیت این سوره ها در نزد پروردگار بخاطر محتوای آنهاست و آنگاه کسی اهل بهشت می شود، که این سوره ها را بخواند و به محتوای آنها عمل نماید.

ویژگی ها: این سوره از سوره هایی است که با حروف مقطعه (الم) آغاز می شود. و با آنکه مکّی است اما داستان های پیامبران در آن نیامده است.

اهداف: هدف های اساسی این سوره عبارتند از:
1. یادآوری توحید فطری و شناخت خدا از طریق نشانه های او در جهان.
2. یادآوری قیامت و عذاب و ثواب آن.
3. کشف ارتباط استوار، میان حالات مردم و رویدادهای زندگی و نیز ارتباط گذشته بشریت با وضع موجود و آینده او و قوانین هستی.

مطالب: مهمترین مطالبی که در این سوره بچشم می خورد عبارتند از:

الف) عقاید:

1. بیان دلایلی آفاقی و انفسی برای شناخت خدا و تذکر عظمت آیات خدا. (آیات 19-27)
2. یادآوری فطرت توحیدی انسان. (آیه 30)
3. یادآوری قیامت و سرنوشت مشرکان و مؤمنان. (آیات 11-16)
4. اعجاز قرآن در پیشگویی پیروزی روم بر ایران. (آیات 2-4)
 

ب) اخلاق:

1. یادآوری حق خویشاوندان (ذِی القُربی) و نیکی به آنها. (آیه 37)
2. عاقبت گناهکاران، تکذیب و کفر است. (آیه 10)
3. دستور به تقوا و پارسایی. (آیه 31)
4. دعوت به صبر. (آیه 60)
 

ج) احکام:

1. نکوهش رباخواری. (آیه 39)
2. تذکری درباره مالکیت. (آیه 38)
3. نوید نیکی برای پرداخت کنندگان زکات (انفاق). (آیه 38)
4. دعوت به نماز. (آیه 31)
 

د) داستان:

داستان پیروزی ایرانیان بر رومیان و پیش بینیِ شکست ایران در آینده نزدیک. (آیات 2-4)
 

ه) مطالب فرعی:

1. خلقت انسان از خاک. (آیه 20)
2. یادآوری نظام زوجیّت و آفرینش همسران و رابطه دوستی آنها با یکدیگر. (آیه 21)
3. تبیین حالات افراد بی ایمان و گناهکار و ظهور فساد در زمین بر اثر گناهان. (آیه 41)
4. دعوت به مسافرت در زمین. (آیات 9 و 42)
5. تذکر چگونگی تشکیل ابر و باران که نکاتی علمی در بر دارد. (آیه 48)

پی‌نوشت‌:
(1) نورالثقلین، ج 4، ص 169.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.