پرسش :

اگر خداوند جسم نيست، پس فلسفه ساخت كعبه چيست؟

پاسخ :
اگر كعبه به منزله خانه جسمانى خداوند بود، يا بسان مكانى كه حضرت حق در آن حلول مى‏كند اين با جسم نبودن خداوند ناسازگار مى‏بود حال آنكه براساس آيات قرآنى و هم چنين اسناد تاريخى در باب ساختن كعبه، مكه نمادى از بركات الهى، هدايت بشر،(1) و محل اجتماع(2) براى عبوديت حضرت حق تلقى شده است. خداوند متعال با افاضه خير فراوان دنيوى بر اين مكان كه قبل از آن خشك و لم‏يزرع بود، رزّاقيت خود را به عرصه نمايش درآورد،(3) و با ارائه اين حقيقت كه آنجا محلى است براى وصول به مقام قرب الهى، چگونگى سلوك بندگى را، براى هدايت جهانيان به تصوير كشيد. چنان كه با مقرر فرمودن يك سلسله اعمال تشريعى در ايام خاص، كيفيت سير عبودى را به انسان‏ها خاطرنشان مى‏سازد كه آدمى بايد از نفس خود هجرت كرده، با پاك‏سازى خود از هرگونه آلودگى، تعلّق، رنگ و هيئت غيرخدايى و با اخلاص، اقبال و توبه خاص، به مقام قرب ربوبى باريابد.(4) علاوه بر آن، خانه خود را نشانگر مقام ابراهيم، حرم امن و حج توانمندان تلقى فرمود كه هر يك نشان دهنده عظمت مقام حضرت حق‏اند و به واقع چه نشانى گوياتر و رساتر از اين موارد كه هر سال هزاران نفر در اين مكان مجتمع گشته و با انجام مناسك و اعمالى، عبوديت خداوند را به نمايش گذارند كه اين خود براى ديگر مردمان، بيدارگر و تحول‏آفرين است.(5)
خداوند، دستور ساخت اين خانه را صادر فرمود تا به عنوان قبله در نماز، در كشتن گوسفندان و در مواجهه اموات، يادآور خويش به مردم باشد. علاوه بر آنكه همه دل‏هاى به ظاهر متفرق را به يك سو جمع نموده است تا روح توحيد و يكى بودن را در آنها بپروراند و به واسطه آن، دين خود را زنده و پايدار سازد.(6)
ملاحظه مى‏فرماييد كه در تمام اين تحليل‏ها غرضى جسمانى و مادى نهفته نبود تا ساختن كعبه با جسم نبودن خدا ناسازگار باشد بلكه هدف از برپايى چنين مكان شريفى چيزى نيست جز قرار دادن نماد و نشانى از مسائل معنوى و فرامادى.
پى‏نوشت‏
(1) آل عمران (3)، آيه 96.
(2) بقره (2)، آيه 125.
(3) ابراهيم (14)، آيه 37.
(4) طباطبايى، سيدمحمد حسين، الميزان، ج 1، ص 298.
(5) همان، ج 3، ص 354.
(6) همان، ج 6، ص 142.