آینده سخت ستمکاران
امام علی علیه السلام فرمودند:
الْبَادِی غَداً بِکَفِّهِ عَضَّهٌ.
کسی که آغازگر ستم است فردای قیامت، دستش را از پشیمانی به دندان می گزد.
نهج البلاغه: حکمت 177
شرح حدیث:
کلام امام علی علیه السلام برگرفته از کلام خداوند تبارک و تعالی است که فرمود:
وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَی یَدَیْهِ؛
روزی که ظالم دست خود را از روی حسرت می گزد.(1)
ظالم اگر بر مصالحی توانست از عذاب دنیا برهد بی تردید از عذاب آخرت در امان نیست بالاخره آه مظلوم او را می گیرد و به سزای عملش می رسد.
چرا امام علی علیه السلام به آغازگر ظلم اشاره می کند؟ برای آن که افرادی مورد ظلم و تعدی قرار می گیرند برای دفاع از خود ممکن است بیشتر از آنچه حق متجاوز است به وی پاسخ دهند و در واقع ظلمی محقق گردد.
قرآن توصیه می فرماید:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَی أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَی؛
ای اهل ایمان برای خدا قیام کنید و شهادت عادلانه دهید دشمنی گروهی نباید سبب شود که عدالت را رعایت ننمایید. عدالت را پیشه سازید که به تقوا نزدیک‌تر است.(2)
آنکه آغازگر ستم است و خوی تجاوزگری دارد قطعا جرمش سنگین تر خواهد بود. چون زندگی آرام و بی دغدغه مردم را به آشوب می کشد و حق آزادی و سایر حقوق را از آنها سلب کرده و نمی گذارد به حقوق مسلم خود برسند و باید جلوی چنین ستم پیشه هایی ایستاد و مقاومت کرد.
عیسی بن مریم علیه السلام می فرمود: به حق به شما می گویم اگر اتاقی آتش بگیرد آن آتش پیوسته از اتاقی به اتاق دیگر سرایت می کند تا جایی که اتاق های بسیاری می سوزد مگر این که همان نخستین اتاق را دریابند و آن را از بیخ و بن براندازند که در این صورت جایی برای آتش نخواهد ماند. چنین است ستمگر نخست اگر جلو دستش گرفته شود دیگر بعد از او پیشوای ستمگری پیدا نخواهد شد که دیگران از او سرمشق گیرند. چوپانی که اگر آتش در اولین خانه چوب و تخته ای نیابد چیزی را نمی سوزاند.(3)
شرح ابن میثم
امام علی (علیه السلام) با کلمه «البادى» یعنى کسى که آشکارا کارى کند، احتراز کرده است از کسى که ستم را با ستمکارى کیفر دهد و «غد» را کنایه از روز قیامت آورده است، و گزیدن دست را کنایه از پشیمانى در اثر کوتاهى در برابر امر خداوند، چنان که در آیه مبارکه آمده است: وَ یَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلى یَدَیْهِ . و هدف امام (علیه السلام) دور داشتن از ستمکارى است.(4)
پی‌نوشت‌ها:
1- سوره فرقان، آیه 27
2- سوره مائده، آیه 8
3- بحار الانوار، ج 14، ص 308
4- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 576 و 577
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.
وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَی یَدَیْهِ؛
روزی که ظالم دست خود را از روی حسرت می گزد.(1)
ظالم اگر بر مصالحی توانست از عذاب دنیا برهد بی تردید از عذاب آخرت در امان نیست بالاخره آه مظلوم او را می گیرد و به سزای عملش می رسد.
چرا امام علی علیه السلام به آغازگر ظلم اشاره می کند؟ برای آن که افرادی مورد ظلم و تعدی قرار می گیرند برای دفاع از خود ممکن است بیشتر از آنچه حق متجاوز است به وی پاسخ دهند و در واقع ظلمی محقق گردد.
قرآن توصیه می فرماید:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَی أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَی؛
ای اهل ایمان برای خدا قیام کنید و شهادت عادلانه دهید دشمنی گروهی نباید سبب شود که عدالت را رعایت ننمایید. عدالت را پیشه سازید که به تقوا نزدیک‌تر است.(2)
آنکه آغازگر ستم است و خوی تجاوزگری دارد قطعا جرمش سنگین تر خواهد بود. چون زندگی آرام و بی دغدغه مردم را به آشوب می کشد و حق آزادی و سایر حقوق را از آنها سلب کرده و نمی گذارد به حقوق مسلم خود برسند و باید جلوی چنین ستم پیشه هایی ایستاد و مقاومت کرد.
عیسی بن مریم علیه السلام می فرمود: به حق به شما می گویم اگر اتاقی آتش بگیرد آن آتش پیوسته از اتاقی به اتاق دیگر سرایت می کند تا جایی که اتاق های بسیاری می سوزد مگر این که همان نخستین اتاق را دریابند و آن را از بیخ و بن براندازند که در این صورت جایی برای آتش نخواهد ماند. چنین است ستمگر نخست اگر جلو دستش گرفته شود دیگر بعد از او پیشوای ستمگری پیدا نخواهد شد که دیگران از او سرمشق گیرند. چوپانی که اگر آتش در اولین خانه چوب و تخته ای نیابد چیزی را نمی سوزاند.(3)
شرح ابن میثم
امام علی (علیه السلام) با کلمه «البادى» یعنى کسى که آشکارا کارى کند، احتراز کرده است از کسى که ستم را با ستمکارى کیفر دهد و «غد» را کنایه از روز قیامت آورده است، و گزیدن دست را کنایه از پشیمانى در اثر کوتاهى در برابر امر خداوند، چنان که در آیه مبارکه آمده است: وَ یَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلى یَدَیْهِ . و هدف امام (علیه السلام) دور داشتن از ستمکارى است.(4)
پی‌نوشت‌ها:
1- سوره فرقان، آیه 27
2- سوره مائده، آیه 8
3- بحار الانوار، ج 14، ص 308
4- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 576 و 577
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.
