پرهیز از آغازگرى در مبارزه

امام علی علیه‌ السلام به فرزند خود امام حسن علیه السلام فرمودند:

وَ قَالَ علیه السلام لِابْنِهِ الْحَسَنِ علیه السلام لَا تَدْعُوَنَّ إِلَى مُبَارَزَةٍ وَ إِنْ دُعِیتَ إِلَیْهَا فَأَجِبْ فَإِنَّ الدَّاعِیَ بَاغٍ وَ الْبَاغِیَ مَصْرُوعٌ.

کسی را به مبارزه دعوت نکن و اگر ترا به مبارزه خواندند اجابت کن زیرا که دعوت کننده به مبارزه ستمگر است و ستمگر شکست خورده و زبون است.

نهج البلاغه: حکمت 225

آغازگر جنگ و ستیز، ستمگر است. سیره رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم و فرزندان معصوم او ائمه طاهرین علیهم السلام بر این نبود که جهاد تعرضی داشته باشند. همه جهادشان دفاعی بوده همواره جنگ را بر آنها تحمیل می کردند و آنان طبق فرمایش امام علیه السلام مجبور به مبارزه با دشمن می شدند و در این میان ستمگر مشخص است.

در سه جنگی که قاسطین و مارقین و ناکسین یعنی نهراونی ها و اهل صفین و سپاه جمل به مولایمان علیه السلام تحمیل کردند هیچ گاه آغازگر مبارزه امیرالمومنین علیه السلام نبود. این منافقین و خوارج بودند که بر حضرت شوریدند و قصد براندازی حکومتش را داشتند و امام مجبور به دفاع شد.

حسین بن علی علیه السلام تا صبح عاشورا در صحنه کربلا حتی یک تیر به طرف دشمن رها نکرد بلکه این مر سعد لعنه الله علیه بود خطاب به یارانش گفت به نزد یزید بن معاویه شهادت دهید که من اولین تیر را به سوی خیمه های حسین بن علی رها کردم و بدین ترتیب جنگ را آغاز کرد و در جزو ستمگران تاریخ نامش ثبت شد و در خواری و ذلت کشته شد و به خواسته های دنیایش و جایزه یزید که ملک ری بود رسید.

شرح ابن میثم
امام (علیه‌ السلام) از ستیزه جویى به وسیله یک قیاس کامل از شکل اوّل، برحذر داشته است، که عبارت از جملات: فانّ الدّاعى... مصروع است. توضیح مطلب آن که دعوت به مبارزه و ستیز پا از دایره فضیلت شجاعت به طرف افراط یعنى بى باکى نهادن است که خود ستم و تجاوز مى باشد، چون خروج از حدّ وسط در قوه غضب است، و اما این که ستمگر مغلوب و زمین خورده است، چون در اکثر اوقات، به خاطر ستمکارى اش چنین زمینه اى را دارد، زیرا در طبیعت، مکافات و مجازات امرى اجتناب ناپذیر است.(1)

پی‌نوشت:
1- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 610

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.