ارکان ایمان از منظر امام علی علیه السلام

از امام علی علیه السلام درباره ایمان پرسش شد، فرمودند:

وَ قَدْ سُئِلَ عَنِ الْإِیمَانِ فَقَالَ عَلَیْهِ السَّلَامُ الْإِیمَانُ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ وَ إِقْرَارٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْکَانِ.

ایمان معرفت به قلب، اقرار به زبان و انجام دادن با اعضاء است.

نهج البلاغه: حکمت 218

مجموعه ایمان در این سه چیز جمع است و هر کدام بدون دیگری اطلاق ایمان به آن صحیح نیست. گام اول معرفت است امام علیه السلام فرمودند:
اَوَّلُ الدِّینِ مَعرِفَتُهةُ؛
قدم اول در دین شناخت پروردگار است.(1)

شناخت یک امر قلبی است و تا این معرفت حاصل نشود اقرار به زبان و اعمال بی فایده است. برای روشن شدن این حقیقت مواردی اتفاق می افتد یک کافر به یک مسلمان علاقه‌مند می شود تا با هم زندگی مشترک تشکیل دهند اگر طرف کافر با مطالعات و بررسی های عقلانی خود و به طور مستدل و از درون به حقایق ایمان برسد و اعتراف باطنی به دین اسلام که صدرش توحید و یکتایی خداست بنماید قابل قبول است و الا اگر در ضمیرش ایمان نیاورده ولی به خاطر آن که می خواهد با یک فرد مسلمان ازدواج کند اقرار به شهادتین نماید کافی نیست و هنوز در کفر خویش باقی است.

موضوع دومی که اینجا مطرح است اینکه غیر از اعتقاد قلبی و اعتراف به زبان باید عمل به ارکان نیز داشته باشد مثلا اگر بگوید من از مسلمانی شما فقط دو مرحله اول را می پذیرم اما خود را ملزم نمی کنم فروع دین شما که نماز و روزه و حج و خمس و زکات و جهاد و غیره باشد بپذیرم. چنین فردی مومن محسوب نمی شود خصوصا اگر از روی عمد واجبات را نادیده بگیرد و از محرمات اجتناب نکند.

رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم می فرمودند:
الاِیمانُ و العَمَلُ اَخَوانِ شَریکانِ فِی قَرَنٍ لا یَقبَلُ اللهُ اَحَدَهُما اِلاّ بِصاحِبِه؛
ایمان و عمل دو برادر بسته به یک ریسمانند خداوند یکی را بدون دیگری نمی پذیرد.(2)

پی‌نوشت‌ها:
1- نهج البلاغه، خطبه 1
2- کنز العمال، ح 260

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.