علم بهانه را بر بهانه جویان بسته است
امام علی علیه السلام فرمودند:
قَطَعَ الْعِلْمُ عُذْرَ الْمُتَعَلِّلِینَ.
علم راه عذر و بهانه را بر بهانه جویان بسته است.
نهج البلاغه: حکمت 276
شرح حدیث:
این بیان حضرت کامل کننده بیان قبلی است براستی وقتی علماء و دانشمندان قصور در نشر علم و دانش خویش نکنند و آنچه را از معارف الهیه می دانند در اختیار خلق خدا بگذارند و شبهه های اعتقادی و احکامی و اخلاقی را پاسخ دهند دیگر عذر و بهانه ای برای بهانه جویان باقی نمی گذارند.
حداقل آن اتمام حجت است از این جهت که فردای قیامت نگویند کسی نبود که حقایق را برای ما تبیین کند و ما از روی ناآگاهی خلاف کردیم.
کُلَّمَا أُلْقِیَ فِیهَا فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ یَأْتِکُمْ نَذِیرٌ قَالُوا بَلَی قَدْ جَاءَنَا نَذِیرٌ فَکَذَّبْنَا وَقُلْنَا مَا نَزَّلَ اللَّهُ مِنْ شَیْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِی ضَلَالٍ کَبِیرٍ وَقَالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ فَاعْتَرَفُوا بِذَنْبِهِمْ فَسُحْقًا لِأَصْحَابِ السَّعِیر؛ِ
هرگاه گروهی در آتش دوزخ انداخته شوند مامورین جهنم به آنها می گویند: آیا برای شما بیم دهنده ای نیامد؟ پاسخ می دهند: آری برای ما بیم دهنده آمد ولی او را تکذیب کردیم و گفتیم خداوند چیزی نازل نکرده است و شما پیامبران در گمراهی بزرگی هستید در ادامه می گویند: اگر ما گوش شنوا و درک درست داشتیم در بین اهل آتش نبودیم به گناهان خود اعتراف می کنند و اهل جهنم از رحمت خدا دور باد.(1)
پس بر اهل علم لازم است که بهانه را از دست اهل بهانه بگیرند فقط وظیفه ابلاغ خود را انجام دهند حالا چه اندازه مردم استفاده می کنند آن مربوط به آنها نیست مهم آن است که تکلیف انجام گیرد چنانکه حتی رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم تنها مامور به ابلاغ حقایق دین و معارف الهیه بود. در قرآن شریف حدود یازده مورد با مضامین مختلف تکلیف پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فقط ابلاغ رسالت و نشر حقایق دین بیان شده است.
وَمَا عَلَی الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ؛
و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم جز رساندن پیام دین به طور آشکار وظیفه ای ندارد.(2)
پی‌نوشت‌ها:
1- سوره ملک، آیات 8 تا 11
2- سوره نور، آیه 54
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.
حداقل آن اتمام حجت است از این جهت که فردای قیامت نگویند کسی نبود که حقایق را برای ما تبیین کند و ما از روی ناآگاهی خلاف کردیم.
کُلَّمَا أُلْقِیَ فِیهَا فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ یَأْتِکُمْ نَذِیرٌ قَالُوا بَلَی قَدْ جَاءَنَا نَذِیرٌ فَکَذَّبْنَا وَقُلْنَا مَا نَزَّلَ اللَّهُ مِنْ شَیْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِی ضَلَالٍ کَبِیرٍ وَقَالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ فَاعْتَرَفُوا بِذَنْبِهِمْ فَسُحْقًا لِأَصْحَابِ السَّعِیر؛ِ
هرگاه گروهی در آتش دوزخ انداخته شوند مامورین جهنم به آنها می گویند: آیا برای شما بیم دهنده ای نیامد؟ پاسخ می دهند: آری برای ما بیم دهنده آمد ولی او را تکذیب کردیم و گفتیم خداوند چیزی نازل نکرده است و شما پیامبران در گمراهی بزرگی هستید در ادامه می گویند: اگر ما گوش شنوا و درک درست داشتیم در بین اهل آتش نبودیم به گناهان خود اعتراف می کنند و اهل جهنم از رحمت خدا دور باد.(1)
پس بر اهل علم لازم است که بهانه را از دست اهل بهانه بگیرند فقط وظیفه ابلاغ خود را انجام دهند حالا چه اندازه مردم استفاده می کنند آن مربوط به آنها نیست مهم آن است که تکلیف انجام گیرد چنانکه حتی رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم تنها مامور به ابلاغ حقایق دین و معارف الهیه بود. در قرآن شریف حدود یازده مورد با مضامین مختلف تکلیف پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فقط ابلاغ رسالت و نشر حقایق دین بیان شده است.
وَمَا عَلَی الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ؛
و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم جز رساندن پیام دین به طور آشکار وظیفه ای ندارد.(2)
پی‌نوشت‌ها:
1- سوره ملک، آیات 8 تا 11
2- سوره نور، آیه 54
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.
