اخلاق تهیدستان و توانگران

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

مَا أَحْسَنَ تَوَاضُعَ الْأَغْنِیَاءِ لِلْفُقَرَاءِ طَلَباً لِمَا عِنْدَ اللَّهِ وَ أَحْسَنُ مِنْهُ تِیهُ الْفُقَرَاءِ عَلَى الْأَغْنِیَاءِ اتِّکَالًا عَلَى اللَّهِ.

چقدر زیباست تواضع ثروتمندان در برابر فقرا برای به دست آوردن آنچه نزد پروردگار است و از آن نیکوتر و زیباتر بی اعتنایی فقرا به ثروتمندان جهت اعتماد به پروردگار است.

نهج البلاغه: حکمت 398

کلام امام علیه السلام چقدر زیباست فرمایش مولایمان روحی له الفداء که به این شیوایی به دو سلوک مهم اشاره می فرمایند: یکی تواضع ثروتمندان در برابر فقرا و دیگری بی اعتنایی فقرا به ثروتمندان.

چون یکی از عوامل خود بزرگ بینی و غرور ثروت است برای شکستن این حالت باید نوع برخورد ثروتمندان با فقرا صمیمی و متواضعانه باشد تا هم خود را اصلاح کنند و هم فقرا احساس حقارت و کوچکی نکنند.

امام علیه السلام نیز فرمودند:
اِستَعیذوا بِاللهِ مِن سَکرَهِ الغِنی فَاِنَّ لَهُ سَکرَهً بَعِیدَهَ الاِفاقَهِ(1)
از مستی ثروت به خدا پناه برید زیرا ثروت را مستی است که دیر از سر می پرد.

ثروتمندی که روحیه استکباری داشته باشد وضع خوبی نه در دنیا و نه در آخرت دارد در دنیا مورد نفرت و در آخرت تحقیر خواهد شد.

رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم می فرمودند:
یُحشَرُ الجَبّارونَ وَ المُتَکَبِّرونَ یَومَ القِیامَهِ فِی صُورَهِ الذَّرِّ یُطاَهُمُ النّاسُ لِهَوانِهِم عَلَی اللهِ(2)
در رستاخیز جباران و خودبزرگ بینان به شکل مورچه محشور می شوند و مردم آنها را لگدمال می کنند چون که نزد خداوند خوار و بی مقدارند.

بی اعتنایی فقرا به ثروتمندان جهت اعتماد به پروردگار خیلی زیباست چون نشانی از طبع بلند و روح آزاد آنهاست. اگر فقیری به خاطر ثروت ثروتمندی به او تواضع کند ایمانش را از دست خواهد داد.

رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم فرمودند:
مَتی اَتی ذا مَیسَرَهٍ فَتَخشَّعَ لَهَ طَلَبَ ما فِی یَدَیهِ ذَهَبَ ثُلُثا دِینهِ(3)
هر که نزد ثروتمندی رود و از سر چشمداشت به آن چه او دارد در برابرش کرنش کند دو سوم دینش از بین برود.

پی‌نوشت‌ها:
1- غرر الحکم، ح 2555
2- تنبیه الخواطر، ج 1، ص 199
3- بحارالانوار، ج 73، ص 169

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.