چهارشنبه، 24 دی 1399
تخمین زمان مطالعه: 4 دقیقه
موارد بیشتر برای شما

تفاوت عاقل و جاهل ار کلام امام علی علیه السلام

امام علی علیه السلام فرمودند:
اَلْعاقِلُ عَدُوُّ لَذَّتِه وَالْجاهِلُ عَبْدُ شَهْوَتِه؛

انسان عاقل دشمن هوس ها و شهوات خویش است، ولى شخص نادان اسیر و بنده شهوات خود مى باشد.

میزان الحکمه، ج 6، ص 125، باب 2759، ح 13594.
شرح حدیث:
امتیاز انسان
امتیاز انسان نسبت به سایر موجودات زنده عقل اوست{1}، وگرنه از نظر جسمانى بسیار ضعیف و آسیب پذیر و نیازمند است، به گونه اى که بخشى از علم طب را از حیوانات فراگرفته است! بعضى از حیوانات به هنگام بیمارى از گیاهان خاصّى استفاده مى کنند و درمان مى شوند. انسان از این حیوانات راه درمان برخى بیمارى ها را فراگرفته است! تحمّل انسان دربرابر آفات طبیعى و مشکلات، بسیار کمتر از حیوانات است. به هر حال امتیاز انسان به عقل اوست، عقلى که او را حاکم مطلق جهان کرده است.

عقل چیست؟
ولى سؤالى که در این جا مطرح است این است که عقل چیست؟
از دیدگاه مادّى ها عقل چیزى است که انسان را با کمترین زحمت به بیش ترین منافع برساند! امّا از دیدگاه خداپرستان عقل چیزى است که موجب جلب رضاى خداوند شود و انسان را به سعادت برساند!.{2}

همان گونه که گذشت، حضرت على (علیه السلام) در تفسیر عقل مى فرماید: «عاقل کسى است که مخالف و دشمن هوى پرستى باشد و نادان کسى است که اسیر خواسته هاى دل خویشتن باشد».

منظور از «لذّت» در این روایت «هوى پرستى» است وگرنه اسلام نه تنها با «لذّت» مخالف نیست{3}، بلکه دستور داده که هر روز بخشى از وقت انسان صرف سرگرمى هاى سالم شود، تا براى باقى مانده روز توان انجام کارهاى دیگر را داشته باشد.{4} بنابراین مراد از لذّت در این حدیث هوى و هوس هاى نامشروع است. جمله بعدى روایت که به کلمه «شهوت» تصریح مى کند شاهد خوبى بر این مدّعاست.

طبق این روایت شریف، دنیاى امروز، که غرق در هوى و هوس، شهوات جنسى، موادّ مخدّر، فحشا، فساد، تبعیض و بى عدالتى و مانند آن است، دنیاى عاقلى محسوب نمى گردد.{5}

پیامدهاى شهوت پرستى و پیروى از هواى نفس
دراین باره تعبیرات دقیق، حساب شده و تکان دهنده اى در احادیث اسلامى دیده مى شود که در این بحث تنها به سه مورد از کلمات پیشواى متقیّان، حضرت على (علیه السلام) اشاره مى کنیم:

1. مى فرمایند: «اُهْجُرُوا الشَّهَواتِ فَاِنَّها تَقُودُکُمْ اِلى رُکُوبِ الذُّنُوبِ وَالتَّهَجُّمِ عَلَى السَّیِئاتِ؛ از شهوات سرکش بپرهیزید که شما را به ارتکاب انواع گناهان و هجوم بر معاصى مى کشاند».{6}

2. این مسئله گاه به قدرى شدید مى شود که به کلّى دین انسان را بر باد مى دهد؛ چنان که در حدیث دیگرى مى فرمایند: «طاعَةُ الشَّهْوَةِ تُفْسِدُ الدّینَ؛ فرمانبردارى از شهوات نفسانى، دین انسان را فاسد مى کند».{7}

3. در بیان دیگر به این حقیقت اشاره مى کند که راه بهشت، راه «شهوت پرستان» نیست: «مَنْ اِشْتاقَ اِلَى الْجَنَّةِ سَلاعَنِ الشَّهَواتِ؛ کسى که مشتاق بهشت باشد باید شهوت پرستى را فراموش کند».{8}

پروردگارا! ما را از اسارت شهوات و بندگى هوى و هوس ها برهان!{9}

پی‌نوشت‌ها:
1. احادیث مختلف را درباره عقل، در میزان الحکمه، فصل 365 (ج 6، ص 107 به بعد) مطالعه فرمایید. بیش از سیصد حدیث در این کتاب درباره عقل ذکر شده است!
2. شخصى از امام صادق (علیه السلام) پرسید: عقل چیست؟ امام (علیه السلام) فرمود: «ما عبد به الرحمن واکتسب به الجنان؛ عقل چیزى است که انسان با آن به پرستش خداوند روى آورد و در نهایت به بهشت راه یابد». (بحارالانوار، ج 33، ص 170، ح 447).
3. همان گونه که خداوند متعال در آیه 32 سوره اعراف مى فرماید: «(قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَةَ اللهِ الَّتى اَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَالطَّیّباتِ مِنَ الرّزْقِ)؛ بگو: چه کسى زینت هاى الهى را که خدا براىبندگان خود آفریده، و روزى هاى پاکیزه را حرام کرده است؟!».
4. طبق روایتى که علّامه مجلسى (رحمه الله) در بحارالانوار، ج 77، ص 71، ح 1، نقل کرده، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) خطاب به ابوذر غفارى (رحمه الله) فرمود: «انسان عاقل باید هر روز وقت خود را به چهار قسمت تقسیم کند: بخشى از آن را به عبادت و راز و نیاز با پروردگارش اختصاص دهد، و در بخش دیگر به محاسبه اعمال خویش بپردازد، و در قسمتى از آن به جهان آفرینش و مخلوقات خداوند بیندیشد، و در بخش چهارم مشغول تفریحات سالم شود».
5. یکصد و ده سرمشق از سخنان حضرت على (علیه السلام)، ص 211 و 212، ح 81.
6. شرح غرر الحکم و درر الکلم، ج 2، ص 245، ح 2505.
7. شرح غرر الحکم و درر الکلم، ج 4، ص 249، ح 5985.
8. شرح غرر الحکم و درر الکلم، ج 5، ص 328، ح 8591.
9. اخلاق در قرآن، ج 2، ص 296 و 297.

منبع: نخستین آفریده خدا، آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله)، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، انتشارات امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم، 1394.


نظرات کاربران
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
احادیث مرتبط
موارد بیشتر برای شما
آیا همه ایرانیان خارج از کشور ضد انقلابند؟
play_arrow
آیا همه ایرانیان خارج از کشور ضد انقلابند؟
تبریک سخنگوی دولت برای دریافت جایزه اسکار به جامعه هنری
play_arrow
تبریک سخنگوی دولت برای دریافت جایزه اسکار به جامعه هنری
واکنش سخنگوی دولت به استیضاح همتی
play_arrow
واکنش سخنگوی دولت به استیضاح همتی
پیگیری قالیباف در خصوص موضوع واگذاری قیر
play_arrow
پیگیری قالیباف در خصوص موضوع واگذاری قیر
برخورد خودرو به یک شیرینی فروشی در رشت
play_arrow
برخورد خودرو به یک شیرینی فروشی در رشت
مردم سوریه پرچم رژیم صهیونیستی را به آتش کشیدند
play_arrow
مردم سوریه پرچم رژیم صهیونیستی را به آتش کشیدند
نقل قول رهبر انقلاب از آیت الله قاضی درباره اهمیت نماز شب
play_arrow
نقل قول رهبر انقلاب از آیت الله قاضی درباره اهمیت نماز شب
کهنسال‌ترین موجود زنده ایران در قلب کویر
play_arrow
کهنسال‌ترین موجود زنده ایران در قلب کویر
پاسخ وزیر راه و شهرسازی به سوال اختصاصی خبرآنلاین: زمان خرید مسکن خانه‌اولی‌ها چند سال شد؟
play_arrow
پاسخ وزیر راه و شهرسازی به سوال اختصاصی خبرآنلاین: زمان خرید مسکن خانه‌اولی‌ها چند سال شد؟
حرف‌های شوکه‌کننده یک مال‌باخته؛ از گذاشتن چاقو زیر گلوی زن متاهل تا تهدید شوهر با شلیک گلوله!=
play_arrow
حرف‌های شوکه‌کننده یک مال‌باخته؛ از گذاشتن چاقو زیر گلوی زن متاهل تا تهدید شوهر با شلیک گلوله!=
خلاصه دربی را از زاویه دوربین نصب‌شده روی لباس داور
play_arrow
خلاصه دربی را از زاویه دوربین نصب‌شده روی لباس داور
آوازخوانی اسپانیایی داور افغانستانی برنامه محفل
play_arrow
آوازخوانی اسپانیایی داور افغانستانی برنامه محفل
امیر دریادار سیاری: دشمنان ایران بدانند آزموده را آزمودن خطاست
play_arrow
امیر دریادار سیاری: دشمنان ایران بدانند آزموده را آزمودن خطاست
پاسپورت کشور لتونی زیر نور UV
play_arrow
پاسپورت کشور لتونی زیر نور UV
پاسخ شهید بهشتی به سوالی درباره چرایی روزه گرفتن
play_arrow
پاسخ شهید بهشتی به سوالی درباره چرایی روزه گرفتن