سینه عاقل، گنجینه اسرار
امام علی علیه السلام فرمودند:
صَدْرُ الْعَاقِلِ صُنْدُوقُ سِرِّهِ؛
سینه عاقل گنجینه اسرار اوست.
نهج البلاغه، حکمت 6.
شرح حدیث:
یعنى همان گونه که صاحبان ثروت، اشیاء قیمتى را در صندوق هاى محکم نگاهدارى مى کنند، انسان عاقل نیز باید اسرارش را در دل خود پنهان دارد، چراکه اگر اسرار او به دست دوست بیفتد گاه سبب ناراحتى او مى گردد و اگر به دست دشمن بیفتد ممکن است سبب آبروریزى او شود.{1}
به علاوه بعضى از اسرار ممکن است با سرنوشت یک ملّت ارتباط داشته باشد که اگر بى موقع فاش شود سبب خسارت عظیمى براى جامعه مى گردد. به همین دلیل در حالات پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است: هنگامى که تصمیم به غزوه و پیکارى با دشمن مى گرفت کاملاً آن را پنهان مى داشت.{2}
به عنوان نمونه، در مسئله فتح مکه، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) حداکثر پنهان کارى را به خرج داد که اگر این کار را نمى کرد و خبر به اهل مکه مى رسید آنها بسیج مى شدند و خون هاى زیادى در حرم امن خدا ریخته مى شد؛ ولى پرده پوشى پیغمبر (صلی الله علیه و آله) بر این سرّ سبب شد که مکه بدون هیچ گونه مقاومت و خون ریزى تسخیر شود و فصل تازه اى در پیشرفت اسلام و بازگشت مخالفان به سوى حق گشوده گردد.{3}
کشف اسرار در عصر و زمان ما
مرحوم مغنیه در شرح نهج البلاغه خود در شرح کلام امیرمؤمنان (علیه السلام) نکوهش شدیدى از وضع دنیاى امروز مى کند که انواع اسباب و وسایل براى تجسّس و کشف اسرار افراد اختراع شده و به طرز وحشتناکى اسرار همگان فاش مى گردد.{4}
مرحوم مغنیه زمانى چنین سخنى را گفت که هنوز ابزار و وسایل امروزى اختراع نشده بود. شرایط امروز چنان است که ازطریق شنودها، ماهواره ها، دوربین ها ووسایلى که مخفیانه در همه جا ممکن است کار گذاشته شود تقریباً همه اسرار مردم را مى توان فاش کرد و این ناامنى عجیبى است براى دنیاى امروز وبرخلاف آنچه شعار داده مى شود آزادى انسان ها را سخت تهدید مى کند.
در حدیثى که در غررالحکم از امام (علیه السلام) نقل شده مى خوانیم : «سِرُّکَ أسیرُکَ وَ إنْ أفْشَیْتَهُ صِرْتَ أسیرَهُ؛ سرّ تو اسیر توست و هنگامى که آن را افشا کنى تو اسیر آن خواهى شد».{5}
در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه السلام) مى خوانیم: «إِظْهَارُ الشَّیْءِ قَبْلَ أَنْ یُسْتَحْکَمَ مَفْسَدَةٌ لَهُ؛ آشکار کردن چیزى پیش از استوار شدن آن سبب تباهى آن مى گردد».{6}
بعضى افراد مى گویند: «ما سرّ خود را فقط به دوستان صمیمى مى گوییم»، غافل از این که آن دوستان صمیمى نیز دوستان صمیمى دیگرى دارند وبه گفته سعدى: رازى که نهان خواهى با کس در میان منه؛ گرچه دوست مخلص باشد که مر آن دوست را نیز دوستان مخلص باشند همچنین مسلسل:
خامشى به که ضمیر دل خویش
با کسى گفتن و گفتن که مگوى
اى سلیم! آب ز سرچشمه ببند
که چو پر شد نتوان بستن جوى{7}
نتیجه این که انسان عاقل باید اسرارش را در دل خود پنهان دارد.{8}
پی‌نوشت‌ها:
1. حفظ آبروى مردم از نظر اسلام به قدرى مهم است که در ردیف حفظ مال و جان قرار گرفته است. بلکه طبق برخى روایات، احترام مؤمن از احترام کعبه مقدّس نیز که خانه آرزوهاى همه مسلمانان دنیاست بیشتر است. به همین دلیل، استاد معظّم درباره فاش نشدن اسرار مردم و حفظ آبروى آنان سفارش زیادى مى کردند. عصر روز پنج شنبه، هجدهم فروردین هزار و سیصد و نود بود که تلفن همراهم زنگ خورد. گوشى را برداشتم، گفتند: منتظر باش، حضرت آقا با شما کارى دارند. ارتباط برقرار شد و استاد پس از سلام و احوال پرسى فرمودند :«نامه هایى که در آن ها گناه یا مشکل حیثیتى یا روابط نامشروع جنسى مطرح شده و نویسنده حکم شرعى آن را پرسیده، جوابش را زیر همان نامه ننویسید، بلکه در نامه اى جداگانه بنویسید و نویسنده را مخاطب قرار ندهید بلکه شخص غایبى مخاطب شما باشد تا اگر نامه به دست اطرافیان صاحب نامه افتاد، آبرویش نرود».
2. فى ظلال نهج البلاغه، ج 4، ص 219.
3. فروغ ابدیّت، ج 2، ص 319 به بعد.
4. فى ظلال نهج البلاغة، ج 4، ص 219.
5. شرح غررالحکم و دررالکلم، ج 4، ص 146، ح 5630.
6. بحارالانوار، ج 88، ص 254.
7. کلیّات سعدى، ص 195 (باب هشتم گلستان، در آداب صحبت).
8. پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام)، ج 12، ص 59 و 60.
منبع: نخستین آفریده خدا، آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله)، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، انتشارات امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم، 1394.
به علاوه بعضى از اسرار ممکن است با سرنوشت یک ملّت ارتباط داشته باشد که اگر بى موقع فاش شود سبب خسارت عظیمى براى جامعه مى گردد. به همین دلیل در حالات پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است: هنگامى که تصمیم به غزوه و پیکارى با دشمن مى گرفت کاملاً آن را پنهان مى داشت.{2}
به عنوان نمونه، در مسئله فتح مکه، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) حداکثر پنهان کارى را به خرج داد که اگر این کار را نمى کرد و خبر به اهل مکه مى رسید آنها بسیج مى شدند و خون هاى زیادى در حرم امن خدا ریخته مى شد؛ ولى پرده پوشى پیغمبر (صلی الله علیه و آله) بر این سرّ سبب شد که مکه بدون هیچ گونه مقاومت و خون ریزى تسخیر شود و فصل تازه اى در پیشرفت اسلام و بازگشت مخالفان به سوى حق گشوده گردد.{3}
کشف اسرار در عصر و زمان ما
مرحوم مغنیه در شرح نهج البلاغه خود در شرح کلام امیرمؤمنان (علیه السلام) نکوهش شدیدى از وضع دنیاى امروز مى کند که انواع اسباب و وسایل براى تجسّس و کشف اسرار افراد اختراع شده و به طرز وحشتناکى اسرار همگان فاش مى گردد.{4}
مرحوم مغنیه زمانى چنین سخنى را گفت که هنوز ابزار و وسایل امروزى اختراع نشده بود. شرایط امروز چنان است که ازطریق شنودها، ماهواره ها، دوربین ها ووسایلى که مخفیانه در همه جا ممکن است کار گذاشته شود تقریباً همه اسرار مردم را مى توان فاش کرد و این ناامنى عجیبى است براى دنیاى امروز وبرخلاف آنچه شعار داده مى شود آزادى انسان ها را سخت تهدید مى کند.
در حدیثى که در غررالحکم از امام (علیه السلام) نقل شده مى خوانیم : «سِرُّکَ أسیرُکَ وَ إنْ أفْشَیْتَهُ صِرْتَ أسیرَهُ؛ سرّ تو اسیر توست و هنگامى که آن را افشا کنى تو اسیر آن خواهى شد».{5}
در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه السلام) مى خوانیم: «إِظْهَارُ الشَّیْءِ قَبْلَ أَنْ یُسْتَحْکَمَ مَفْسَدَةٌ لَهُ؛ آشکار کردن چیزى پیش از استوار شدن آن سبب تباهى آن مى گردد».{6}
بعضى افراد مى گویند: «ما سرّ خود را فقط به دوستان صمیمى مى گوییم»، غافل از این که آن دوستان صمیمى نیز دوستان صمیمى دیگرى دارند وبه گفته سعدى: رازى که نهان خواهى با کس در میان منه؛ گرچه دوست مخلص باشد که مر آن دوست را نیز دوستان مخلص باشند همچنین مسلسل:
خامشى به که ضمیر دل خویش
با کسى گفتن و گفتن که مگوى
اى سلیم! آب ز سرچشمه ببند
که چو پر شد نتوان بستن جوى{7}
نتیجه این که انسان عاقل باید اسرارش را در دل خود پنهان دارد.{8}
پی‌نوشت‌ها:
1. حفظ آبروى مردم از نظر اسلام به قدرى مهم است که در ردیف حفظ مال و جان قرار گرفته است. بلکه طبق برخى روایات، احترام مؤمن از احترام کعبه مقدّس نیز که خانه آرزوهاى همه مسلمانان دنیاست بیشتر است. به همین دلیل، استاد معظّم درباره فاش نشدن اسرار مردم و حفظ آبروى آنان سفارش زیادى مى کردند. عصر روز پنج شنبه، هجدهم فروردین هزار و سیصد و نود بود که تلفن همراهم زنگ خورد. گوشى را برداشتم، گفتند: منتظر باش، حضرت آقا با شما کارى دارند. ارتباط برقرار شد و استاد پس از سلام و احوال پرسى فرمودند :«نامه هایى که در آن ها گناه یا مشکل حیثیتى یا روابط نامشروع جنسى مطرح شده و نویسنده حکم شرعى آن را پرسیده، جوابش را زیر همان نامه ننویسید، بلکه در نامه اى جداگانه بنویسید و نویسنده را مخاطب قرار ندهید بلکه شخص غایبى مخاطب شما باشد تا اگر نامه به دست اطرافیان صاحب نامه افتاد، آبرویش نرود».
2. فى ظلال نهج البلاغه، ج 4، ص 219.
3. فروغ ابدیّت، ج 2، ص 319 به بعد.
4. فى ظلال نهج البلاغة، ج 4، ص 219.
5. شرح غررالحکم و دررالکلم، ج 4، ص 146، ح 5630.
6. بحارالانوار، ج 88، ص 254.
7. کلیّات سعدى، ص 195 (باب هشتم گلستان، در آداب صحبت).
8. پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام)، ج 12، ص 59 و 60.
منبع: نخستین آفریده خدا، آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله)، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، انتشارات امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم، 1394.
