تربیت کودک با تکیه بر دو اصل تشویق و تنبیه

 رابطه والدین با کودک باید براساس محبت و صمیمیت و در عین حال حفظ احترام متقابل باشد
 

اساسی‌ترین نکته در استفاده از تنبیه و تشویق این است که با قاعده باشد. حفظ قاعده و اصول در انجام تشویق‌ها و تنبیه‌ها هم به رشد فرزند ما کمک می‌رساند و هم شخصیت والدین را در مقابل او حفظ می‌کند.
 
تعداد کلمات 1042 / تخمین زمان مطالعه 

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات والدین در ارتباط با تربیت فرزند، مسأله تنبیه و تشویق بچه‌هاست. تنبیه و تشویق در همه جوامع یکی از روش‌های تربیتی به شمار می‌رود، اما در میزان و چگونگی آن حرف و حدیث‌های فراوانی مطرح است.
قبل از هر چیز باید بدانیم که والدین از تنبیه و تشویق باید انتظار تأثیر و تغییر داشته باشند و صرف تشویق و تنبیه کردن هرگز ملاک نیست. در حقیقت این دو وسیله تربیتی در جهت رسیدن به هدفی به کار گرفته می‌شوند و باید بر مبنای هدفی که داریم، از این دو وسیله استفاده کنیم. اساسی‌ترین نکته در استفاده از تنبیه و تشویق این است که با قاعده باشد. حفظ قاعده و اصول در انجام تشویق‌ها و تنبیه‌ها هم به رشد فرزند ما کمک می‌رساند و هم شخصیت والدین را در مقابل او حفظ می‌کند.

1 ـ تشویق و تنبیه براساس رفتارهای کودک باشد.
همواره رفتارهای درست و غلط فرزند را مبنای تشویق و تنبیه قرار دهید و به حرف اطرافیان و یا شرایطی که در آن هستید توجه نکنید. مثلاً شما با کودک به خرید رفته‌اید و او ناگهان در پاساژ می‌گوید که دستشویی دارد. شما از او می‌‌خواهید مقداری تحمل کند تا بتوانید دستشویی پیدا کنید! اما او نمی‌تواند تحمل کند و ادرار می‌کند، در این شرایط هر چند شما حق دارید از وضع پیش آمده ناراحت باشید و یا این که دیگران و بخصوص کسبه پاساژ چپ چپ به شما نگاه کنند، اما نه شرایط محیطی و نه نگاه‌های اطرافیان و نه حتی اعصاب خورد شما باعث نمی‌شود که او را تنبیه کنید، چون رفتار او هر چند بد، ولی غیر ارادی است و مستحق مجازات نیست.

2 ـ تشویق و تنبیه همیشه به مقدار باشد.
تلاش کنیم تا اندازه تشویق و تنبیه‌ها به اندازه کاری که کودک به درستی یا خطا انجام داده، باشد و هرگز بیش از اشتباهی که کرده و یا کار درستی که انجام داده، او را مورد لطف یا سرزنش قرار ندهیم.
مثلاً کودک شما دفتر خواهر بزرگتر خود را خط‌خطی می‌کند و شما او را کتک می‌زنید، در حالی که او قصدش بازی و یا نقاشی کشیدن و یا جلب توجه خواهرش بوده است و با این نیت هرگز سزاوار نیست که کتک بخورد.
اما گاهی کودک‌تان بچه همسایه را به شدت گاز می‌گیرد و با این که چند بار به او تذکر داده‌اید، باز هم این کار را تکرار می‌کند. در اینجا حرف و تذکر دادن اندازه مناسبی برای تنبیه او نیست و باید او را با شدت بیشتری تنبیه کنید. مثلاً او را از رفتن به پارک منع کنید و یا دوچرخه‌اش را چند روز از او بگیرید.
 

بدترین نوع تشویق و یا تنبیه این است که بر مبنای حالات روحی و جسمی خودمان، فرزندمان را مورد لطف و یا خشم قرار دهیم. مثلاً مادر از اتفاقی خوشحال است و به همین دلیل در مقابل کار خطای کودک سکوت می‌کند و یا این که مادر ناراحت است و از خطای کوچک فرزندش دعوای جدی راه می‌اندازد و به شدت او را تنبیه می‌کند. در برخورد با کودکان باید همواره با حوصله بود و اجازه نداد که شادی‌ها و ناراحتی‌های ما بر تربیت کودکان‌مان تأثیر بگذارد!

1 ـ تشویق باید وسیله تأیید رفتار خوب کودک باشد، به گونه‌ای که او به ادامه عمل خود بپردازد نه این که به خاطر تشویق آن عمل را انجام دهد. انجام کار خوب به خاطر تشویق باعث می‌شود که اگر یک بار مورد تشویق و تقدیر قرار نگیرد، آن عمل خوب را ترک کند و این درست بر خلاف هدف تربیتی تشویق است.
2 ـ بهتر است تشویق صورت مالی پیدا نکند، چون در آن حالت کار خوب به خاطر پول انجام می‌شود، نه به خاطر خودِ کار.
3 ـ تشویق نباید بیشتر از اندازه باشد. مربی خوب همیشه جایی برای عمل بهتر کودک باقی می‌گذارد. زیرا در این صورت برای کارهای بهتر، جایگزین‌های مناسب و اندازه‌ای خواهد داشت.
4 ـ تشویق‌های ما نباید مکرر باشد، زیرا با این کار ارزش آن پایین می‌آید و کم‌کم برای کودک طبیعی می‌شود.
5 ـ در تشویق باید مسائل اجتماعی، مقررات، رسوم و فرهنگ هم مورد توجه قرار گیرد. مثلاً اگر برای تشویق پسر نوجوان‌مان به او اجازه رانندگی دهیم، اشتباه کرده‌ایم.
6 ـ همواره تشویق‌های خوب و مفیدی برای کارهای خوب فرزندتان ذخیره داشته باشید. مثلاً بردن او به سینما برای دیدن فیلم خوب روی پرده را ذخیره کنید تا در اولین فرصت و با انجام اولین کار خوب او را این گونه تشویق کنید.
 

1 ـ اساسی‌ترین نکته در تنبیه این است که کودک بداند به چه علت مورد خشم قرار گرفته است. مثلاً کودک غرق در افکار خود مشغول خوردن میوه در کنار پدربزرگ است و شما ناگهان فریاد می‌زنید، حواست کجاست؟ و او دست از خوردن میوه می‌کشد، در حالی که نهیب شما برای خوردن میوه نبوده و برای دراز کردن پاهایش جلوی پدربزرگ است!
2 ـ تنبیه بدنی مورد تأیید هیچ یک از روان‌شناسان و کارشناسان تربیتی نیست، اما متأسفانه پدر و مادرها اغلب نمی‌توانند جلوی خشم خود را بگیرند و کودکان‌شان را کتک می‌زنند. باید دقت کرد که تنبیه بدنی در صورت تکرار زیاد، علاوه بر این که والدین را در نظر کودک منفور می‌کند، باعث می‌شود به تدریج برای کودک عادی شود و او از کتک نترسد. شاید شما هم بچه‌هایی را دیده باشید که وسط کتک خوردن می‌خندند و خشم پدر و مادرشان را بیشتر می‌کنند.
3 ـ رابطه والدین با کودک باید براساس محبت و صمیمیت و در عین حال حفظ احترام متقابل باشد. در رابطه با کودک دقت کنید که هیچ گاه فضای احترام‌آمیز میان‌تان دچار خدشه نشود. اگر شکل دوستی و احترام حفظ شود، آن گاه یک نگاه تند شما ـ بی هیچ کلام و حرکتی ـ بزرگ‌ترین تنبیه برای کودک خواهد بود.
 

بیشتر بخوانید :
.روشها و الزامات تنبیه در تربیت
تنبیه و تشویق کودک
هر تنبیه کودک 3 تشویق می‌خواهد