راه‌کارهایی برای پرورش فرزندان صبور (بخش اول)

هیچ چیز به اندازه رنج و سختی، روح کودک را بزرگ نمی‌کند.
 

چکیده : آنچه کودک را مقاوم و صبور بار می‌آورد، زمینه‌سازی برای برخورد با مشکلات و تعارض‌هاست. طفل باید در زندگی طعم تلخ سختی را بچشد و شیوۀ مقابله با آن‌ها را بیاموزد تا بتواند با انبوهی از تجربیات، قدم در اجتماع بگذارد.

تعداد کلمات 1057/  تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

صبر به معنای مقاومت انسان در برابر سختی‌ها، ناامنی‌ها و ناکامی‌هاست؛ به نحوی که شکایت از آن نداشته باشد. در قرآن کریم بارها به این رفتار، توصیه و در برابرش پاداش قرار داده شده است؛ برای نمونه آیۀ زیر: «وَ یَصْبِرْ فَإِنَّ اللهَ لا یُضِیعُ أَجْرَ الْمحْسِنِینَ» شکیبایی کن که یقیناً خدا پاداش نیکوکاران را تباه نمی‌کند.
تربیت کودکِ صبوری که بتواند به زیبایی از مشکلات استقبال کند، شاید مشکل باشد، اما اگر والدین در این مسیر حوصله به خرج دهند، می‌توانند فرزندی صابر را پرورش دهند. تربیت چنین کودکی از آن جهت مهمّ است که بالا رفتن توان تحمل سختی‌ها، باعث شده فرد در هنگام بروز مشکلات، بر خود مسلط باشد، به خوبی فکر کند و بهترین اقدام را انجام دهد.

ژان ژاک روسو در این باره می‌نویسد: اگر سعی داشته باشید تمام ناراحتی‌ها را از آن‌ها دور کنید، زمینۀ تیره‌روزی بیشتری برای فردای آن‌ها فراهم خواهید کرد؛ یعنی آن‌ها را نازک نارنجی و رقیق‌القلب بار می‌آورید و این شیوه، متفاوت از شیوۀ پرورش مردان واقعی است... برای این که طفل، سعادت‌ها و نعمت‌های بزرگ را درک کند باید با رنج‌های کوچک آشنا شود. این فطریِ بشر است. اگر جسم، زیاد در آسایش باشد، روح فاسد می‌شود. کسی که درد و رنج را نشناسد، نه لذّت شفقت را خواهد فهمید و نه حلاوت ترحم را. چنین کسی قلبش از هیچ چیز متأثر نخواهد شد و بدین سبب، قابل معاشرت نخواهد بود؛ مانند دیوی خواهد بود در میان آدمیان.[1]
بنابراین، آنچه کودک را مقاوم بار می‌آورد، زمینه‌سازی برای برخورد با مشکلات و تعارض‌هاست. طفل باید در زندگی طعم تلخ سختی را بچشد و شیوۀ مقابله با آن‌ها را بیاموزد تا بتواند با انبوهی از تجربیات، قدم در اجتماع بگذارد.
 

پدر و مادر چگونه می‌توانند کودکی که دائماً بهانه‌گیر است و تحمل سختی‌های کوچک را ندارد، صبور و بردبار پرورش دهند؛ رعایت نکته‌های زیر می‌تواند کارگشا باشد:

 اگر مادر، اولین چیزی که بعد از زایمان می‌خورد خرما باشد، فرزندش صبور خواهد شد؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اولین چیزی که زن زاییده باید بخورد رطب است، چنان که حق تعالی به حضرت مریم فرمود که بعد از زاییدن حضرت عیسی علیه السّلام رطب بخورد. گفتند: اگر وقت رطب نباشد چه کند؟ فرمود: نُه دانۀ خرما از خرماهای مدینه بخورد و اگر نباشد نُه دانه از خرماهایی که باشد بخورد. به درستی که حق تعالی می‌فرماید: به عزّت و جلالم سوگند هر زنی تازه زاییده، اگر رطب بخورد فرزند او را بردبار می‌گردانم.[2]
 

 اگر پدر و مادر در برابر مشکلات کوچک و بزرگ، صبور باشند بر کودک آثار مهمی خواهد داشت؛ مثلاً اگر پدر، در برابر خراب شدن وسیله‌ای کوچک، به مادر گلایه کند. این عمل، کم‌طاقتی او را می‌رساند. کودک در این لحظه چه نتیجه‌گیری خواهد کرد؟ این که به خاطر کوچک‌ترین مسئله نباید صبر و سکوت را انتخاب کند؛ بلکه باید با غُرغُر کردن، اعتراض خود را نشان دهد. یا وقتی آنتن تلویزیون قطع می‌شود، یا هنگام انجام فعالیت‌های خانه، اگر والدین لب به اعتراض بگشایند و کم‌طاقتی خود را ابراز کنند، آیا کودک نیز آموزش خوبی می‌بیند؟
قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»؛[3] ای اهل ایمان [در برابر حوادث] شکیبایی کنید و دیگران را هم به شکیبایی وادارید [چه در حال آسایش و چه در بلا و گرفتاری] با یکدیگر پیوند و ارتباط برقرار کنید و از خدا پروا نمایید تا رستگار شوید. این آیۀ شریفه، هم مؤمنان را به شکیبایی دعوت کرده و هم دستور داده دیگران را دعوت به صبوری کنید، لذا والدین باید در هنگام رویارویی با مشکلات زندگی، چه بزرگ و چه کوچک، چه هنگام آسایش و چه سختی، با عمل و گفتار، فرزند خود را به صبر و بردباری دعوت کنند. در روایتی آمده است که لقمان حکیم فرزند خود را این چنین به صبر در مقابل شدائد دعوت می‌کرد: فرزند عزیزم! همواره نفس خود را به ادای وظایف شخصی و انجام کارهای خویش الزام کن و جان خود را در مقابل شدائدی که از ناحیۀ مردم می‌رسد به صبر و بردباری وادار نما... فرزند من! تو مانند یک کارگر اجیر هستی، در برابر کارهایی که به آن مأمور شدی و در مقابل انجام کارها، به تو وعده پاداش داده شده است؛ اینک کارت را انجام ده و اجرت را بگیر.[4]
 

برای انجام دادن وظایفی که در خانه بر عهدۀ کودک گذاشته شده مثل «تمییز کردن اتاق خودش» یا «جمع کردن اسباب‌بازی‌ها» صبور باشید و خود به این کار اقدام نکنید. باید کودک عادت کند که برخی از کارها لذّت‌بخش نیستند و سختی دارند. لذا برای او زمان تعیین کنید و در انجام دادن آن، نظارت داشته باشید و در انتها او را تحسین نمایید.
 

اگر طفل به زمین افتاد یا دستش بُرید، به جای وحشت‌زدگی، خونسردی خود را حفظ کنید و کمتر در اطرافش بچرخید. در این مواقع هر چه بیشتر به او توجه شود، بیتابی‌اش نیز بیشتر می‌گردد. به آرامی کارهای لازم را انجام داده و اجازه دهید کودک کمی درد را تحمل کند که به گفتۀ لُرد ـ آویبوری:[5] در حقیقت هیچ چیز به اندازه رنج و سختی، روح انسان را بزرگ نمی‌کند.[6]

ادامه دارد...

منابع: آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.