صبر؛ مهم­ترین مهارت‌ مقابله با مشکلات زندگی

بهترین راه مقابله با سختی­ های زندگی، بردباری و صبر ورزیدن است.
 

چکیده : بی تابی کردن در برابر مشکلات زندگی، بر مقدار مصیبت می افزاید؛ بنابراین، بهترین راه برای مقابله با سختی ­ها، بردباری ورزیدن است. به وسیله صبر و شکیبایی، می توان مشکلات را کاهش داد و شادکامی را در سطح رضایت بخشی از زندگی حفظ کرد.

تعداد کلمات 845 /  تخمین زمان مطالعه 4 دقیقه

سختی ها و گرفتاری ها سبب ناکامی نمی شود. دلیل ناکامی ها و شکست ها، نداشتن مهارت های لازم برای رویارویی با پدیده های ناخوشایند است. با بهره مندی از مهارت های رویارویی با تنیدگی، می توان دوران ناخوشایند را به سلامت پشت سر گذاشت و از آن پلی به سوی موفقیت بیشتر ساخت. بنابراین، یکی از ضرورت­ های زندگی، فراگیری شیوه های رویارویی با سختی ها و به دست آوردن مهارت لازم برای گذر از دوران ناخوشایند است.
 

هر موقعیت ناخوشایند، واکنشی از سوی ما را به همراه دارد. در واقع، یکی از فلسفه های بروز سختی­ ها و مشکلات، سنجش نوع واکنش انسان در برابر این موقعیت هاست که در اصطلاح، «مقابله» نامیده می شود. بی گمان همه انسان ها به موقعیت های ناخوشایند، واکنش نشان می دهند، ولی مهم این است که آن واکنش، درست و خردمندانه باشد.
 

فوری ترین و شاید شایع ترین واکنش در برابر حوادث ناخوشایند، بی تابی کردن است. طبع اولیه انسان این است که در برابر ناخوشایندی­ های زندگی بی تاب می شود. خداوند در قرآن کریم در این باره می فرماید:
إِنَّ اْلإِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعًا إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا.(معارج 19 و20)
همانا انسان حریص و بی تاب آفریده شده است. هرگاه بدی به او برسد، بی تاب می شود.
بی تابی کردن، روال عادی زندگی را تغییر می دهد و تعادل انسان را برهم می زند. این تعادل نداشتن، ممکن است به دو شکل نمایان شود: یکی بروز رفتارهایی که فرد پیش از این انجام نمی داد و دیگری ترک رفتارها و کارهایی که انجام می داد. رسول خدا( صلی الله علیه و آله) در این باره می فرماید:
إِنَّ الْجَزَعَ عَلَی الْمُصِیبَهِ أَنْ یَعْمَلَ شَیْئاً لَمْ یَکُنْ یَعْمَلُهُ أَوْ یَتْرُکَ شَیْئاً کانَ یَعْمَلَهُ.
همانا بی تابی کردن بر مصیبت، آن است که کاری را انجام دهد که انجام نمی داده و یا ترک کند چیزی را که انجام می داده است.
 

بی تابی، نه تنها هیچ تأثیری ندارد، بر مقدار مصیبت می افزاید. بنابراین، بهترین راه برای مقابله با سختی، بردباری ورزیدن (صبر) است. صبر، یعنی مقاومت در برابر سختی ها و از دست ندادن تاب و قرار. صبر، نیرویی است کُنشگر و پویا که انسان را در برابر آنچه ناخوشایند اوست، توان مند می­ سازد. هر مشکل و مصیبتی، به تناسب ناخوشایندی اش، روان انسان را در تنگنا قرار می دهد و سبب بروز فشار روانی می شود. در برابر این گونه پدیده ها، اگر فرد، توان مند و مقاوم نباشد، عنان اختیار و تعادل خویش را از کف می دهد و به رفتارهایی دست می زند که نه تنها به حل مشکل خود کمک نمی کند، بر رنج و درد آن نیز می افزاید. به وسیله شکیبایی، می توان مشکلات را کاهش داد و شادکامی را در سطح رضایت بخشی حفظ کرد.
 

برای صابران، نشانه هایی وجود دارد که از روی آنها می توان میزان بردباری شان را سنجید. این نشانه ها عبارتند از:
 

یکی از پی آمدهای منفی مصیبت ها، ناتوان و زمین گیر شدن انسان است.کسی که صبر نکند و بی­تاب باشد، احساس ناتوانی می کند و دست از هر اقدام مثبتی برخواهد داشت، ولی صابران، دچار ضعف و کسالت نمی شوند. آنان احساس ناتوانی، به خود راه نمی دهند و با قدرت و قوّت، در برابر مشکلات می ایستند.
 

کسانی که صبر ندارند، قرار خود را از دست می دهند و بی تابی می کنند. بی تاب شدن، به دلیل صبر نکردن است.
 

کسانی که توان و تحمل مصیبت را ندارند، لب به شکایت از خدا می گشایند و خدا را مقصر می دانند، ولی افراد بردبار که موقعیت تلخ پیش آمده را مهار می کنند، از خدا شکایتی ندارند. آنان ممکن است به خدا شکایت کنند، ولی هرگز از او شکایت نمی کنند. میان «شکایت کردن از خدا» و «شکایت کردن به خدا» تفاوت وجود دارد.
پیامبر خدا درباره نشانه های سه گانه یاد شده می فرماید:
عَلامَهُ الصّابِرِ فِی ثَلاثٍ: أَوَّلُها أَنْ لایَکْسَلَ، وَ الثّانِیَهُ أَنْ لایَضْجَرَ وَ الثّالِثَهُ أَنْ لایَشْکُوَ مِنْ رَبِّهِ عَزَّوجَلَّ.لِأَنَّهُ إِذا کَسِلَ فَقَدْ ضَیَّعَ الحَقَّ وَ إِذا ضَجِرَ لَم یُؤَدِّ الشُّکرَ و إِذا شَکا مِنْ رَبَّهِ عَزَّوجَلَّ فَقَدْ عَصاه.[1]
نشان شخص صابر، سه چیز است: اول آنکه کسل نیست، دوم آنکه بی­تابی نمی کند، و سوم آنکه از خداوند _ عزوجل _شکایت نمی کند؛ چه اینکه هرگاه او کسل شود، حق را تباه کرده است و هرگاه بی تاب شود، شکر را ادا نکرده است و هرگاه از خداوند _ عزوجل _ شکایت کند، به تحقیق، معصیت او را کرده است.

منبع: پسندیده، عباس، (1392)، شادکامی از دیدگاه پیامبر اعظم، موسسه انتشارات کتاب نشر.

 
 پی نوشت :
 [1].علل الشرائع، ج 2، ص 498؛ بحارالانوار، ج 71، ص 86