تحسین رفتار درست کودک، باید بدون تاخیر باشد.

چکیده: رفتارهای طبیعی کودکان بستگی به سن، شخصیت و میزان رشد فیزیکی و عاطفی آنها دارد. رفتار خوب و طبیعی، رفتاری است که از نظر اجتماعی، فرهنگی و روانی مناسب است. حال سوال این است که چگونه به این رفتارها پاداش دهیم. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1110 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

پاداش دادن به رفتارهای مناسب فرزندان

این روش در نگاه اول بسیار ساده به نظر می رسد؛ اما در عمل بسیار کارساز بوده و تأثیری بسزا در تغییر رفتار نامناسب کودک دارد. در این روش، والدین به رفتار پسندیده ای که در مقابل (متضاد) رفتار ناپسند است، پاداش می دهند؛ برای مثال در صورتی که رفتار نامطلوب کودک شما نق زدن است، جایگزین آن می تواند صحبت کردن به شیوه معمولی و طبیعی باشد. چنانچه دختر شما به طور معمول برای طرح خواسته هایش شیوه نق زدن را پیش می گیرد، شما باید وقتی او بدون نق زدن درخواستی مطرح می کند، او را تحسین کنید.
پاداش های شما می تواند مادی یا غیرمادی باشد. اینکه برخی والدین پاداش را صرفا هدیه، آن هم گران قیمت می دانند، اشتباه است. بسیاری از پژوهش ها نشان داده است که حتی پاداش های ساده و کم خرج، رفتارهای بعدی را افزایش می دهند. والدین می توانند با استفاده از پاداش ها و امتیازهای کم هزینه یابی هزینه مانند اجازه تماشای تلویزیون، داشتن اوقات فراغت با والدین، چند سکه، غذا، استفاده از تلفن و...، رفتار کودکانشان را به طور مؤثر تغییر دهند.

اما درباره پاداش ها، باید به برخی نکات توجه داشت:
• پاداش ها و امتیازها باید بلافاصله پس از رفتار مطلوب باشد؛

از پاداشها و امتیازهای متفاوت استفاده شود؛
تناسب بین رفتار درست و پاداش فراموش نشود؛
دادن پاداش قبل از انجام رفتار اشتباه است؛
برای متوقف کردن بدرفتاری، از پاداش استفاده نشود؛ زیرا این موضوع رشوه دادن است و به کودک می آموزد که با بدرفتاری و توقف آن می توان به پاداش رسید؛
پاداش ها و امتیازها را با تحسین رفتار درست کودک همراه کنید. این دو، تأثیر همدیگر را افزایش می دهند.

بررسی ها، اثربخشی تحسین و توجه را در تغییر رفتار تأیید کرده اند. پژوهشگران نشان داده اند هنگامی که والدین رفتار کودکانشان را با توجه کردن به آن دنبال می کنند، بسامد (تکرار) رفتار افزایش می یابد؛ همچنین طبق تحقیقات، هنگامی که والدین آموزش می بینند تا رفتار مطلوب کودک خود را برجسته کرده، توصیف رفتار درست او را با توجه مثبت دنبال کنند، رفتارهای مناسب کودک افزایش می یابد. برای درک اینکه چرا والدین باید از تحسین و توجه استفاده کنند، فهرست نتایج مثبت زیر، به آنان کمک می کند:

تحسین و توجه، رفتار مناسب را آموزش می دهد؛ در حالی که تنبیه، تنها چگونگی صورت نپذیرفتن آن را آموزش می دهد و رفتارهای مناسب جایگزین را نمی آموزد؛ داشته باشند؛
تحسین و ستایش به کودکان کمک می کند تا درباره خودشان احساس خوبی داشته اند.
تحسین و توجه به ایجاد هماهنگی ارتباطهای خانوادگی کمک می کند؛
هنگامی که کودکان سعی می کنند رفتار جدیدی یاد بگیرند، تحسین و توجه به کسب مهارت های جدیدشان کمک می کند.

اما در این باره توجه به برخی نکات اهمیت دارد:

الف) تحسین بلافاصله باشد

وقتی کودک ما تلفن را بسیار مؤدبانه جواب می دهد، باید بلافاصله او را تحسین کنیم؛
«ممنون پسرم که این قدر مؤدبانه صحبت کردی»؛
اما هنگام بدرفتاری باید از هرگونه توجهی پرهیز کرد. حتی آه کشیدن، خیره شدن، چشم غره رفتن و...؛ زیرا این رفتارها «توجه» است و می توانند رفتار غلط او را افزایش دهد. باید این نکته را به والدین بگوییم که هرگونه توجه باعث افزایش رفتار میشود؛ چه رفتار مطلوب و چه نامطلوب.

ب) تحسین باید توصیفی باشد

تحسین توصیفی به کودکان کمک می کند تا آنچه برای جلب توجه مثبت والدین باید انجام دهند، بیاموزند: «محمدجان وقتی می بینم این قدر خوب و مؤدبانه با دیگران صحبت میکنی، خیلی خوشحال می شوم».
به والدین توصیه می کنیم هرگونه رفتار مثبت کودک را حتی اگر کم اهمیت باشد، تحسین کنید. در واقع این امر به شما کمک می کند که موارد زیادی برای تمرین تحسین داشته باشید.

ج) تحسین خود را صادقانه ابراز کنید

به همراه تحسین، از تماس لمسی غافل نباشید که این کار تأثیر تحسین شما را می افزاید. این نازونوازش، بوسیدن، در آغوش گرفتن یا با دست آرام به پشت زدن را نیز شامل می شود. البته در این باره به علاقه کودک خود توجه کنید؛ زیرا بسیار دیده می شود که پدر یا مادر برای ابراز علاقه به کودک خود کاری را انجام می دهند که او دوست ندارد؛ اما با این حال بر انجام آن کار اصرار دارند؛ برای مثال برخی بچه ها از اینکه در آغوش گرفته شده و فشار داده شوند، ناراحت می شوند؛ پس توجه داشته باشیم که نخستین اصل در ابراز محبت، احترام به خواست طرف مقابل است، وگرنه نتیجه معکوس خواهیم گرفت.

د) به تنوع در تحسین توجه کنید

اگر برای مدتی تحسینی خاص مانند «پسر خوب» یا «کار خوب» را به کار ببریم، ممکن است اثر خود را از دست بدهد و کودک ما نسبت به آن بی توجه شود.
در تشویق رفتار، می توان از تحسین القایی نیز بهره برد؛ زیرا به کودکان می آموزد که آنچه مناسب است، انجام دهند و از بدرفتاری ها بپرهیزند. در این روش از کلماتی مانند «در عوض» و «بدون» استفاده می شود؛ به مثال های زیر توجه کنید:
«از اینکه بدون غرغر کردن اسباب بازی هایت را جمع کردی، بسیار متشکرم»؛
«از اینکه به جای پخش کردن اسباب بازی هایت، با آنها مرتب بازی می کنی، متشکرم»؛
«از اینکه به جای محکم بستن درب، آن را آهسته بستی متشکرم»؛
تحسین القایی می تواند مشکلات را پیش از شروع یا شدید شدن، متوقف کند و کودکان را تشویق نماید تا به رفتار مطلوب خود ادامه بدهند؛ همچنین این فن به کودکان می آموزد که چه کارهایی را نباید انجام دهند و در این روش از توصیف استفاده می شود.
والدین می توانند پیش از شروع بدرفتاری، برای پیشگیری از رفتار نادرست از این روش استفاده کنند. گاه می توان تحسین القایی را با نوازش همراه کرد و گاه با این فن از پاداش ها و امتیازها بهره برد.
در اینجا نیز تحسین القایی باید متناسب با مقطع سنی فرزند باشد؛ یعنی تحسین القایی برای کودک پنج ساله، نسبت به نوجوان پانزده ساله متفاوت است.
در این روش (پاداش دادن به رفتار مناسب والدین با تقویت رفتار درست، باعث کاهش رفتار نادرست فرزند خود می شوند؛ ضمن آنکه فرزندشان به آسیب هایی دچار نمی شوند که در یادآوری رفتار غلط است (سرزنش، جرئت بر رفتار غلط و...).

منبع: کتاب «تنبیه؛ آری یا خیر؟! (شیوه های اصلاح رفتار کودکان)»
نویسنده: مجید همتی

بیشتر بخوانید :
پاداش و تشویق مناسب برای کودکان
پاداش دادن به رفتارهای مغایر
پاداش های جدید به رفتارهای مثبت کودکان و نوجوانان
تشویق مناسب برای کودکان