درمان اضطراب در کودکان

برای درمان اضطراب شدید بهتر است در ابتدا با یک روان شناس مشاوره کنید.
 

چکیده:  اضطراب یکی از شایع ترین اختلالات قرن به شمار می آید ولی آنچه امروزه می توان گفت که درمان این اختلالات در صورت همراهی مراجع، به سرعت صورت می گیرد. اما درمان این اختلال در کودکان مهم تر است چرا که می تواند زمینه ساز دیگر اختلالات شود. با ما همراه باشید تا در مورد راه های درمان آن بیشتر بدانید.
 
تعداد کلمات 1387 / تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

 
 

چه لزومی دارد اضطراب شدید کودکان از بین برود؟
اگر اضطراب شدید کودکان از بین برود و به حد مطلوب برسد،[1] میزان خود باوری آنان بیشتر خواهد شد و کودکانی که خود باوری و اعتماد به نفس افزون تری دارند، استعدادهایشان شکوفا خواهد شد و اگر استعدادها شکوفا شود، به طور قطع بیشتر رشد می کنند و برای جامعه مفیدتر خواهند بود.
 

برای پیشگیری از اضطراب شدید و نامطلوب کودکان چه کنیم؟
۱. آگاهی دادن: یکی از علل مهم اضطراب شدید کودکان، عدم آگاهی از ماهیت اضطراب است. اگر در ستی قرار دارد که می تواند «سیستم عصبی سمپاتیک» را درک کند، او را از آن آگاه کنید.
۲. تقویت روحیه دینی: به طور معمول، کودکانی که دارای اعتقادات دینی و مذهبی قوی تری هستند، اضطراب کمتری دارند. استرس ها و فشارهای روحی در جوامع دینی، بسیار کمتر از جوامع غیر دینی است. این نتیجه ای است که امیل دورکیم (Emil Durkheim) در کتاب خودکشی بدان دست یافته است.
باید به کودک، یاد خدا را بیاموزیم (الا بذکر الله تطمئن القلوب)[2] و برای او تبیین کنیم که یاد خدا، دل را آرام می کند. یونگ (Unge)، روان شناس شهیر غربی معتقد است که اعتقاد به مذهب، جلو نگرانی ها را می گیرد. دلهره، زهر، و پادزهر آن، اعتماد و اعتقاد به خدا است.
٣. ارتباط گسترده فامیلی: ارتباط گسترده فامیلی، سبب ایجاد امنیت روحی - روانی می شود؛ زیرا کودک احساس می کند در تنگناهای زندگی، نزدیکانش به او کمک خواهند کرد و پشتیبان او خواهند بود. به طور معمول کسانی که با نزدیکان خود ارتباط بیشتری دارند، شاداب ترند. تنهایی و غربت، نشاط انسان را از بین می برد؛ پس بی علت نیست که امامان معصوم طلی به مسأله «صله رحم» توجه بسیاری داشته اند.
یکی از مهم ترین عوامل کمرنگ شدن روابط خویشاوندی، تشریفات و تکلف هایی است که گریبان مردم را گرفته که با کاستن از آنها می توان روابط را بیشتر کرد. ارتباط خویشاوندی لازم نیست دراز مدت باشد؛ بلکه نفس ارتباط، گرچه کوتاه مدت، مهم است. در روایات آمده است: صلوا أرحامکم ولو بالتسلیم.[3]  با نزدیکان خود ارتباط برقرار کنید؛ اگر چه با سلام باشد.
 نکته مهم در ایجاد ارتباط با نزدیکان، بدآموزی هایی است که پدید می آید؛ پس توصیه می کنم با نزدیکانی ارتباط داشته باشید که در دیانت آنان و سلامت روحی و معنوی فرزندانشان تردیدی ندارید.
۴. تقویت جسم: به طور معمول، کودکانی که بدنی قوی و سالم دارند، در برابر عوامل اضطراب مقاوم ترند.
 

آیا ممکن است خود کودک باعث اضطراب خویش بشود؟
گاهی دیگران (اولیای خانه، مدرسه، رسانه ها و ...) سبب اضطراب کودک می شوند و گاهی عامل اضطراب، خود کودک است.
1. بی برنامگی: در روز جمعه یا یک روز تعطیل، کودک از صبح بازی کرده تلویزیون دیده و به دیگر فعالیت های جنبی پرداخته و اکنون که روز به پایان رسیده است، تکالیف مدرسه مانده برای امتحان روز بعد مطالعه نکرده؛ به نظافت شخصی (استحمام، ناخن گرفتن، کوتاه کردن مو و ...) نرسیده و وظایفی را که در منزل به عهده دارد (خرید نان، سبزی و ...) انجام نداده است؛ بدین سبب دچار اضطراب می شود؛ زیرا باید در خانه و مدرسه پاسخگو باشد.
برای پیشگیری از چنین حالتی، والدین باید در فرصت های مناسب، با بیانی نرم و حساب شده، برنامه های او را به وی گوشزد کنند و اگر کودک با این موقعیت مواجه شد، در انجام کارهای عقب مانده به او کمک کنند تا این اضطراب از بین برود.
پیشنهاد می شود با کمک خود کودک، تمام کارهایی را که باید انجام شود، براساس اولویت فهرست کنید و کارهایی را که اگر آن روز انجام نشوند، اشکال چندانی ایجاد نمی کنند، در پایان فهرست قرار دهید و از فرزند خود بخواهید، از ساده ترین کارها آغاز کند. طبیعی است که با انجام یک کار، روحیه می گیرد؛ سردر گمی اش کمتر می شود و با انجام هر کار، از اضطراب او کاسته خواهد شد.
٢. مسؤولیت پذیری: گاهی کودک با پذیرفتن مسؤولیت، زمینه اضطراب خود را فراهم می سازد. نگرانی او بدین جهت است که نمی داند موفق خواهد شد یا نه. در چنین حالتی، اولیای خانه و مدرسه می توانند با برخورد سنجیده، در تخفیف اضطراب او مؤثر باشند؛ بدین گونه که برایش تبیین کنند مسؤولیتش تمرینی است و انتظار توفیق کامل او را ندارند.
والدین می توانند با نقل خاطره های دوران کودکی خود و عدم کامیابی در مسؤولیتها یا توفیق تدریجی آنان، در کاهش اضطراب کودک مؤثر باشند. گفتن جمله هایی از قبیل این که مطمئن هستم در کارت موفق خواهی شده، اضطراب آور است.
 

برای از بین بردن اضطراب کودکان، بهتر است به روان شناس مراجعه کنیم یا روان پزشک؟
روان شناس با روانکاوی و روان پزشک با دارو، اضطراب را درمان می کنند.
با توجه به آثار منفی داروهای شیمیایی، توصیه می کنم ابتدا به روان شناس مراجعه کنید و اگر روان شناس تشخیص دهد برای درمان اضطراب به روان پزشک نیاز است، بیمار را به او ارجاع خواهد داد.
روان شناسان، افزون بر روانکاوی، از روش های درمان طبیعی در برابر درمان شیمیایی برای از بین بردن اضطراب استفاده میکنند؛ از جمله «آروماتراپی» (Aromatherapy) که استفاده از روغن های مخصوص و ماساژ روی پوست است. «هیپنوتراپی»، (Hypnotherapy)، تمرکز روی یک تصویر ذهنی تسکین بخش است. «رفلکسولوژی» (Reflexology) که از نقاط فشار در پاها استفاده می شود، و «اشیاتزو» (Shiatsu) که با نقاط سوزنی سرو کار دارد.
 

آیا عکس العمل کودکان در مقابل عوامل اضطراب یکنواخت است؟
عکس العمل کودکان در برابر عوامل اضطراب، یکنواخت نیست؛ زیرا میزان تحمل آنان تفاوت دارد (در تربیت کودکان، به تفاوت های فردی آنان توجه داشته باشید). ملاک در میزان تحمل کودکانه سن آنان نیز نیست و چه بسا هنگام ایجاد عوامل اضطراب، کودک کوچکتر کمتر مضطرب شود و فرزند بزرگ تر را اضطراب شدیدتری فراگیرد.
در چنین موقعیتی، فرزند بزرگ تر را سرزنش نکنید و آرامش فرزند کوچک را به رخش نکشید و آن دو را با هم مقایسه نکنید.
 

آیا استفاده از آرام بخش ها برای درمان اضطراب کودکان مفید است؟
روان پزشک، برای درمان اضطراب از آرام بخش هایی چون دیازپام، هالوپریدول و... استفاده می کند که به شکل قرص، قطره و شربت وجود دارند. استفاده کوتاه مدت و گاه گاه آرام بخش ها اشکالی ندارد؛ اما اگر در مصرف آنها زیاده روی شود، آثار سویی دارد؛ از جمله، بدن در مقابل این داروها مقاوم می شود و دیگر تأثیر چندانی نخواهد داشت. ممکن است آثار سوء گوارشی نیز داشته باشد یا هوش را پایین بیاورد.
در صورت تمایل خانواده به استفاده از آرام بخش، حتما باید با تجویز روان پزشک باشد.
 
منبع:  کتاب «نسیم مهر» (1)
نویسنده: حسین دهنوی