چرا به کودکم شیر دهم؟

چکیده: شیر مادر برای رشد جسمی و تکامل مغزی طفل بسیار مؤثر است، حاوی مواد ایمنی است و ارتباط عاطفی بین مادر و کودک را محکم­تر می‌کند. طفل شیرخوار، تنها در آغوش پرمهر مادر است که احساس امنیت می‌کند و این آرامش و امنیت، در رشد شخصیت و عواطف کودک تأثیر بسزایی دارد.

تعداد کلمات 1336 کلمه/ زمان تقریبی مطالعه 7 دقیقه

بخشی از حقوق خانواده مربوط به فرزندان است؛ و پدران و مادران در این رابطه بدهکار و فرزندان طلبکارند. یکی از مهمترین این حقوق، حق تغذیه طفل است که بر عهده والدین و مخصوصا گذاشته شده است
کودک از مادر خود تغذیه را طلبکار است و آن همان شیر مادر است که بهترین غذا برای طفل و حافظ سلامت و تأمین‌کننده رشد اوست. به دیگر بیان شیر مادر، بخصوص در اولین روزهای بعد از تولد و نیز در ماههای بعد برای طفل شیرخوار بسیار مهم و باارزش است، به گونه‌ای که هیچ غذای دیگری نمی‌تواند جایگزین آن گردد. در اهمیت شیر مادر ذکر این نکته لازم به نظر می رسد که اصطکاک لب‌های کودک با پستان مادر که در واقع اصطکاک دو پوست زنده است سبب پیدایش محبت است؛ بررسی‌ها (در آلمان) حکایت از آن دارد کودکانی که از شیر مادر تغذیه نکنند در سنین بعد دچار بی‌عاطفگی و یا سستی عواطف می‌شوند و از علل بی‌عاطفگی غربی‌ها یکی همین مسئله است.[1]

در تمام منابع اسلامی همچون قرآن کریم (به عنوان مهمترین و اساسی ترین منبع)، روایات پیامبر اکرم (ص) و معصومین (ع) و نیز کتب فقهی مطالب جالب و مهمی در مورد تغذیه با شیرمادر و آثار و احکام آن وجود دارد.

قران کریم می‌فرماید:
«وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَةَ»؛[2]
و مادران باید فرزندانشان را دو سال کامل شیر دهند؛ این [حکم] برای کسی است که می‌خواهد دوران شیرخوارگی [کودک] را تکمیل کند.

شیر مادر به عنوان نمونه ای آشکار از لطف و عنایت پروردگار نسبت به انسان و جلوه ای از حکمت بالغه الهی در قالب مناجات، ادعیه و رهنمود های بهداشت، حقوقی، اجتماعی معصومین (ع) مطرح گردیده است .
حضرت رسول اکرم (ص) می فرمایند: «برای کودک هیچ شیری بهتر از شیر مادرش نیست.»
امام علی (ع) می فرمایند: «کودک از هیچ شیری تغذیه نمی کند که برکت آن از شیر مادرش بیشتر باشد.»
جابر بن عبدالله انصاری از حضرت رسول اکرم (ص) نقل می کند که فرمود: «خداوند متعال روزی کودک را در دو پستان مادر قرار داده است. در بخشی آب و در بخش دیگر غذای او را و از هنگام ولادت کودک، به تناسب نیاز هر روز وی، روزی متناسب آن روز او را مقرر فرموده است».
حضرت امام جعفر صادق (ع) در روایتی، به مادری که فرزند خود را شیر می‌داد فرمود: ناز یک پستان شیر مده، از هر دو پستان شیر بده که یکی به عوض طعام است و دیگری به عوض آب. »
ایشان در جای دیگر می فرمایند: «هر چه [مادر] کمتر از 21 ماه به فرزند شیر دهد به او ظلم کرده است.»[4]
همچنین از حضرت امام جعفر صادق(ع) نقل شده که آغوش چپ مادر ، جایگاه مناسب تر شیرخوار است. [5]

در سال های اخیر، تحقیقات گسترده‌ای در زمینه روابط عاطفی مادر و نوزاد انجام شده است. نتایج همگی این تحقیقات، بر ضرورت تماس مستقیم مادر و فرزند از لحظه تولد و شروع تغذیه زودهنگام و انحصاری با شیر مادر تاکید دارند.
براساس نتایج مطالعه‌های انجام شده، مادرانی که فرزندشان را با شیر خود تغذیه می‌کنند خیلی زودتر از سایر مادران احساس مثبت و مناسبی به آنها پیدا می‌کنند و هر قدر این تماس و تغذیه با شیر مادر زودتر شروع ‌شود، احتمال موفقیت مادر در شیردهی و مدت آن افزایش می‌یابد.
از سوی دیگر برقراری تماس جسمی بین مادر و فرزند در ساعت اول عمر که نوزاد در اوج هوشیاری و آرامش است، برای برقراری ارتباط عاطفی بین مادر و کودک اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. به‌خصوص اینکه از حدود 90 دقیقه پس از تولد، هوشیاری نوزاد کاهش می‌یابد و تا حدود 48 ساعت خواب‌آلود است.
نتایج مطالعه‌هایی که به‌طور جداگانه روی مادران نوزادان نارس و مادران نوزادان رسیده انجام شد، نشان می‌دهد اگر تماس مادر و فرزند زودتر شروع شود، تفاوت محسوس رفتاری در مادر و فرزند دیده می‌شود و طول مدت تغذیه افزایش می‌یابد، نوزادان بیشتر رشد می‌کنند، سنگین‌تر می‌شوند و عفونت در آنها به مراتب کمتر اتفاق می‌افتد.[6]

• شیر مادر مهمترین منبع دریافت پروتئین، چربی­های مناسب، ویتامین کافی، کلسیم  و تمام مواد مغذی است که شیرخوار در شش ماه اول زندگی به آنها احتیاج دارد.
• مواد ایمنی بخش موجود در شیر مادر نقش حفاظتی بسیار مهمی برای کودک ایفا می کند، در واقع شیر مادر سدی است در برابر بیماری­های اسهالی، عفونت های دستگاه تنفسی، عفونت گوش، عفونت دستگاه ادراری، عفونت خون آسم، اگزما و .... حتی در بزرگسالی احتمال خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را کاهش می دهد.[7]
•  شیر مادر، به گونه‌ای است که هرگاه کودک تقاضا داشته باشد، در دسترس بوده، فاسد نمی‌شود؛ حتی اگر مادر چند روز کودک را از پستانش شیر ندهد. از طرفی، قدرت هضم آن برای طفل، ـ حتی هنگام صبح که میزان چربی شیر مادر بیشتر است ـ آسان می‌باشد؛ زیرا کودک گرسنه است.[8]
• نقش بسیار ارزنده تغذیه با شیر مادر در امر تکامل عصبی و روانی کودک که در سال اول زندگی آغاز می شود با تداوم تغذیه با شیر مادر درسال دوم زندگی استمرار پیدا می کند.
• اغلب کودکان در ایام بیماری به ویژه در جریان اسهال، استفراغ و تب کم اشتها هستند، ولی معمولا اشتهایشان نسبت به تغذیه با شیر مادر حفظ شده و یا حتی بیشتر می شود لذا این منبع مهم آب و غذا در ایام بیماری از شدت کاهش وزن آنان می کاهد و به بهبودشان کمک می کند.
• نزدیکی جسمی و روانی شیرخوار با مادرش در ساعت‌ها و روزهای اول زندگی، آرامش خاطری به او می‌دهد که در آینده او مؤثر است.
•  شیر مادر نیازهای عاطفی و روانی کودک را، که برای رشد و تکاملش بسیار ضروری است، تامین می نماید.
• مادرانی که فرزندشان را با شیر خود غذا می‌دهند، کمتر در معرض سرطان پستان و تخمدان قرار می­گیرند
• ترکیبات شیر مادر هر روز مطابق نیازهای کودک تغییر و این امر، به رشد کودک کمک می‌کند.  لذا اطفالی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، حتی در دوران نوزادی، یعنی چهار هفتۀ اول زندگی از سایر نوزادان هوشیارترند؛ زیرا شیر مادر، ضریب هوش کودک را تا هشت واحد بالا می‌برد، هم چنین در سنین بلوغ و بزرگسالی از نظر عاطفی و روانی متعادل‌تر خواهند بود.
• شیر مادر چون با کاهش دفعات بیماری­های مختلف کودک همراه است،[9] اثر قابل توجهی در بهبود شرایط اقتصادی خانواده دارد.

پاورقی ها:

[1] . علی قائمی، مهارت‌های زندگی از منظر اسلام با رویکرد خانواده،، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1393.

[2] . بقره، آیه 233.

[3] . فاطمه سادات اقا میری، عطیه الهی، قم، انتشارات بوستان کتاب، 1395، چاپ اول، ص 89.

[4] . محمد باقر مجلسی، حلیه المتقین، ص 117.

[5] . در تحقیقات دانشگاه کورنل ، ثابت شده است که به دلیل آنکه سمت چپ آدمی جایگاه قلب او است و ارتباط کودک وابسته به ضربان قلب مادر است ، سمت چپ در شیر دادن به کودک افضل می باشد.

[6] . سایت راسخون.

[7] . فاطمه سادات آقامیری، همان، ص 90.

[8] . فاطمه سادات آقامیری، همان، ص 90.

[9] . فاطمه سادات آقامیری، همان، ص 90.

منابع:
قرآن کریم
آقا میری، فاطمه سادات، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم،  1395، چاپ اول.
قائمی علی، مهارت‌های زندگی از منظر اسلام با رویکرد خانواده،، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1393.