کارکردهای سرور و شادی در زندگی انسان

چکیده: شادی جزء جدایی ناپذیر از زندگی انسان است. به طوری که اگر از زندگی انسان جدا شود، دیگر آن کارآیی مطلوبی که از انسان متوفع است را نمی توان مشاهده کرد. در این نوشتار به بیان کارکردهای سرور و شادی پرداخته ایم. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 810 /  تخمین زمان  مطالعه 5 دقیقه

در متون دینی، کاربردهایی برای لذت و سرور بیان شده اند که می توانند به این پرسش پاسخ دهند. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) بیان میدارند که انسان باید بخشی از وقت خود را برای لذت های حلال بگذارد و در تبیین آن، سه اثر برای آن ذکر می کنند:[1] یکی کمک و یاوری برای انجام دادن امور زندگی (عون)؛ دیگری جمع کردن نیروی قلب که ضد اضطراب و پراکندگی است (استجمام)؛ و سومی زدودن خستگی روانی، برطرف کردن اشتغال های ذهنی و ایجاد آسودگی است (تفریغ/ توزیع).
امام کاظم (علیه السلام) نیز از لذت های حلال به عنوان عامل قدرتمندی انسان و کمک گرفتن برای امور دین و دنیا یاد کرده است (قدرت و استعانت).[2] در برخی دیگر از روایات، از لذت ها با عنوان «نشرة» یاد شده است. [3]نشرة از ریشه «نشر» گرفته شده و به معنای انبساط و باز شدن، و ضد انقباض و گرفتگی است. همین معنا در برخی دیگر از روایات با تعبیر «بسط تفس» آمده است (بسط).[4]
از مجموع این متون به دست می آید که لذت و سرور، چند کارکرد دارد:
 

انسان به خاطر کار و تلاش برای زندگی، دچار خستگی جسمی و روانی می شود و ذهن او درگیر مسائل فراوانی می گردد. این وضعیت اگر ادامه پیدا کند، بدن و به ویژه روان انسان را فرسوده می کند و از کارایی می اندازد. تفریح و سرور، فرصتی به وجود می آورد که بدن و روان انسان را از کوران امور و درگیری های زندگی خارج می کند و تمرکز بر کار را از بین می برد و موجب استراحت می شود و در نتیجه، خستگی جسمی و روانی و اشتغال ذهنی ایجاد شده را از بین می برد.
 

انسان برای انجام دادن امور زندگی به ویژه در بعد روانی، به انرژی و توان نیازمند است. تمرکز بر کار و خستگی جسمی و روانی ناشی از آن، سبب تحلیل رفتن قوا و پراکنده شدن نیروهای انسان می گردد. تداوم کار و درگیر بودن با مسائل، فرصت تجدید قوا را از بین می برد و موازنه تأمین انرژی و مصرف آن بر هم می خورد. در این وضعیت، سرور و لذت، موجب جمع شدن نیروی انسان می گردند. این بدان جهت است که اولا نقطه های درگیر شدن انسان کاهش می یابد. هنگام کار و تلاش، ذهن انسان باید با موضوعات فراوانی درگیر شود و آنها را مدیریت نماید. با استراحت و سرور، نقاط درگیری تعطیل می شوند و ذهن انسان به قرارگاه خود فراخوانی می شود. ثانیا مصرف انرژی به کمترین میزان آن، کاهش می یابد. با تعطیل شدن نقاط درگیری و فراخوانی فکر و روان، از نیاز به انرژی کاسته می شود. ثالثا فرصت و منبع تأمین انرژی فراهم می شود. روح انسان باید انرژی لازم برای فعالیت را فراهم آورد. این امر، هم نیازمند فرصت است و هم نیازمند منبع تغذیه. با تعطیل شدن کارها و پرداختن به سرور و تفریح، هم فرصت تأمین انرژی فراهم می شود و هم منبع آن تامین می گردد. از این رو، موازنه انرژی به نفع تولید و تامین آن تغییر می کند و ذخیره لازم برای دور بعد آماده می شود.
 

روان انسان برای بررسی امور و پاسخ به نیازهای زندگی، به فضای باز روانی نیاز دارد تا امکان جولان و حرکت داشته باشد. اما مشکلات و سختی های زندگی و اشتغالات آن، روح و روان انسان را دچار بستگی و انقباض می کند. سر آن نیز این است که در جریان زندگی، مسائل گوناگون و گاه دشوار و تهدید کننده، از هر سو به انسان هجوم می آورند. این هجوم چندگانه، روان انسان را محاصره می کنند و به مرور با پیشروی، فضا را برای روان انسان، تنگ می کنند. این امر، سبب می شود که میدان عمل برای روح و روان انسان تنگ گردد و امکان تحرک لازم برای مانورهای روح و روان را از بین ببرد. در این میان، تفریح و سرور، عوامل تنیدگی زا را از میدان بیرون می کند و پس از باز کردن فضا، و روح و روان انسان را از تنگنا خارج می کند و حالتی از بسط و گستردگی را به وجود می آورد. با این کار، مشکلات و مسائل به عقب رانده می شوند و آرایش جدیدی در روان انسان شکل می گیرد.
د. آمادگی و توانمندی (عون / استعانت / قدرت)
پس از آن که در زمان تفریح و سرور، خستگی روانی زدوده شد و نیروهای روانی، جمع گردیدند و بسط روانی به وجود آمد، انسان بر انجام دادن امور زندگی خود توانمند می شود و آمادگی ادامه زندگی را پیدا خواهد کرد.
این مجموعه، حالتی از نشاط و سرزندگی و پویایی را به وجود می آورد. بنا بر این، لذت و سرور با این ساز و کار، بر احساس شادکامی انسان اثر می گذارد.

---