پرسش و پاسخ شیوه ای در تعلیم و تربیت کودکان (بخش دوم)

[فرصت فکر کردن به کودک]

[نمونه کار عملی برای کودکان 5 تا 6 ساله]

• سوالات کودکان بیشتر مربوط به موضوع ها و مسائل آشنا و روزمره ی زندگی آنان بود و این امری طبیعی است.

• سؤال ها در ابتدا ساده و تکراری بود و کمتر جنبه خلاق و ابتکاری داشت. به تدریج که کودکان سؤالات بیشتری می کردند و با آنان در مورد پرسش هایشان گفت وگو می شد، سؤالات جالب تری را طرح می کردند.

• طبیعت و پدیده های آن، مثل همیشه، مورد علاقه و توجه کودکان و منبع سؤالات متعدد آنان بود.

• تفاوت کودکان کنجکاو و مبتکر با آنانی که ابتکار و خلاقیت کمتری داشتند، از روی سؤالاتشان مشخص می شد. حتی برخی از کودکان کمتر فعال، تا مدتی از طرح سؤال ناتوان بودند و با کلماتی چون نمی دانم یا با تکرار و تقلید پرسش های دیگران، عکس العمل نشان می دادند.

• گاه تأثیر بزرگترها در سؤالات آن ها به چشم می خورد. سؤالات کودکانه نبود و به دنیای آن ها تعلق نداشت. این ها سؤالاتی بودند که بزرگترها برای آنها طرح کرده بودند. بهتر است کودکان را در بیان خود آزاد بگذاریم.

• برخی از سؤالات، مربوط به موضوعات پیچیده تری بود که طبعا پاسخ آن ها نیز دشوارتر به نظر می رسید و نیاز به دقت و بررسی داشت از قبیل پرسش های مربوط به مرگ، خدا، تولد، بهشت و جهنم و...

• آیا ماه و ستاره ها و خورشید به آسمان چسبیده اند که نمی افتند؟
• چرا بعضی از حیوانات تخم می گذارند و بعضی بچه می زایند؟
•  چرا بزرگترها باهم دعوا می کنند؟ (چون دعوا کار بچه هاست!). |
• چرا شب ها می ترسیم و روزها نمی ترسیم؟
• چرا ما مریض می شویم؟

• پاسخ دادن ابتدا برای کودکان دشوار بود چون به این کار عادت نداشتند. خجالت، عدم اعتماد به نفس، نداشتن اطلاعات کافی و بالاتر از همه، آشنا نبودن با این روش، مانع شرکت فعال آن ها در جواب گویی بود. پس از مدتی به طرز محسوسی این مشکلات کاهش یافت و بچه ها با علاقه و تسلط بیشتری پاسخ می دادند.

• پاسخ ها نیز مانند سؤالات، بر حسب ابتکار، آمادگی و دقت کودکان متفاوت بود. جواب ها گاه سطحی و بدون فکر، برخی تکراری و تقلیدی و تعدادی بسیار جالب و ابتکاری بود به طوری که حتی به ذهن بزرگترها نیز خطور نمی کرد.

• کودکانی که با آنها بیشتر کار شده بود و با کتاب و وسایل آموزشی مناسب سر و کار داشتند و از سطح فرهنگی بهتری در خانواده برخوردار بودند، در ارائه پاسخ های مناسب، موفق تر بودند.

• پاسخها بیشتر از سؤالات عواطف، احساسات و خواسته های کودکان را نشان می داد. وقتی از آن ها سؤال می شد دوست دارید پدر، مادر یا مربی شما چطور باشد، الگوی ایده آل خود را ارائه می دادند، یا وقتی از آنان می پرسیدیم چه حیوانی را بیشتر دوست دارید و چرا؟ با توجه به روحیه ی پرخاشگری که متأسفانه در اکثر کودکان به ویژه پسرها دیده می شود، بیشتر حیوانات وحشی، درنده و قوی را مانند شیر، گرگ و پلنگ، انتخاب می کردند. به این ترتیب، پاسخ های کودکان می تواند ما را در شناخت بهتر آن ها یاری کند.