با افراد دوری گزین ازدواج نکنید! (بخش دوم)

بر اساس معیارهای بیان شده در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی، ویراست پنجم، الگویی که این افراد در زندگی و فعالیت های اجتماعی خود دارند، بازداری از حضور در فعالیت های اجتماعی، احساس بی کفایتی و حساسیت بیش از حد نسبت به ارزیابی منفی دیگران و انتقاد آنهاست.
برای این که بتوان شخصی را مبتلا به این اختلال دانست باید چهار مورد یا بیشتر از این موارد زیر در آن فرد دیده شود:

بر اساس برخی مطالعات صورت گرفته، به دست آمده است در خانواده هایی که یکی از اعضای آن فوبیای اجتماعی یا مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی می باشد، احتمال آن که یکی دیگر از اعضای آن خانواده نیز به فوبیای اجتماعی یا هر دوی این اختلال روانی مبتلا شود دو تا سه برابر است.[2]

تصویری که از دوران زندگی افراد مبتلا به شخصیت اجتنابی وجود دارد نشان می دهد که این افراد در دوران کودکی موفقیت های ورزشی کمتری داشته اند، در نوجوانی تن به سرگرمی های گروهی نمی دادند و در دبیرستان و میان همسالان از محبوبیت کمتری برخوردار بوده اند.[3]

پس می توان این احتمال را بیان داشت که عملکرد ضعیف دوران کودکی در انواع ارتباطات اجتماعی می تواند نشانگر این اختلال در بزرگسالی باشد. کودکی که تن به یادگیری مهارت های اجتماعی و ارتباط با دیگران نمی توان زمینه مساعدی برای مبتلا شدن به اختلال شخصیت اجتنابی را داراست.

این اختلال از اوایل بزرگسالی آغاز می شود و در زمینه های مختلف خود را نشان می دهد.[4]

برای درمان اختلال شخصیت اجتنابی دو دسته درمان مورد استفاده قرار گرفته و تا حدی توانسته، بیمار را در ارتقای روابط اجتماعی با دیگران بهبود بخشد تا شخص بتواند به زندگی خود ادامه دهد و از آسیب های دیگر به دور ماند. این دو دسته روش های درمانی عبارتند از:

الف) دارو درمانی: گروه بنزودیازپین ها به ویژه داروهای ضداضطراب و ضد افسردگی از جمله داروهای مناسب در درمان این اختلال است. ولی باید توجه داشت که دارو درمانی به تنهایی نمی تواند عامل درمان باشد و باید در کنار روان درمانی این کار صورت بگیرد.

ب) روان درمانی: روان درمانی موثرترین روش درمانی در مورد این اختلال است که می تواند به بهبود او بیانجامد. منتهی آنچه در اینجا مهم است جلب اعتماد بیمار توسط درمانگر است تا این حس طردشدگی و مسخره شدن توسط دیگران در او از بین برود. این اعتماد می تواند سبب آن شود که شخص مبتلا به اختلال از لاک خود بیرون بیاید و آماده تغییراتی در ذهنیات خود شود.

روش درمانی شناختی-رفتاری (CBT) می تواند روش خوبی برای درمان این بیماری باشد که می تواند به دو صورت فردی و گروهی انجام گیرد.

در روش فردی، تکنیک های رفتاردرمانی برای اضطراب به او داده می شود و در کنار آن مهارت های اجتماعی به او داده می شود. جرأت آموزی یکی دیگر از اشکال رفتاردرمانی است که به فرد این را می آموزد که نیازهای خود را بدون آنکه شرمنده دیگران باشد، بیان کند و اعتماد به نفس خود را ارتقا دهد.در کنار این آموزه ها باید شناخت او را نسبت به خود و انتقادات دیگران اصلاح کرد و در مقام تغییر آن برآمد.

اما لازم است که بیان شود، گروه درمانی یکی از روش های درمانی موثر برای درمان اختلال شخصیت دوری گزین یا اجتنابی می باشد. در طی گروه درمانی شخصیت اجتنابی می فهمد که حساسیت بیش از اندازه او، چه تاثیراتی بر خود و اطرافیانش دارد. این فهم پس از بیان صحبت های او در گروه و گرفتن بازخورد از دیگران در گروه پدید می آید.
 

در ابتدا لازم به ذکر این نکته است که اختلال شخصیت اجتنابی ممکن است با سایر اختلالات همراه شود و بر شدت این اختلال بیفزایند. از جمله این اختلالات می توان به اختلال شخصیت مرزی، هراس (فوبیای اجتماعی)،اضطراب و افسردگی اشاره کرد.

شاید برخی این اختلال را با فوبیاهای اجتماعی اشتباه بگیرند ولی یکی از مهم ترین تفاوت هایی که میان افراد مبتلا به اختلال فوبیای اجتماعی با افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین وجود دارد این است که افراد مبتلا به ترس ها و فوبیاهای اجتماعی معمولاً در موقعیت هایی که باید عملکرد خوبی داشته باشند، مضطرب می شوند ولی افراد اجتنابی به طور کلی، تعاملات فردی و روابط اجتماعی و نیز انتقاد و عدم پذیرش احتمالی از سوی دیگران، باعث ترس و اضطراب فرد می شود.[5]

اینگونه به نظر می رسد که همپوشانی میان اختلال شخصیت اجتنابی و اختلال اضطراب اجتماعی (جمعیت هراسی) وجود دارد که همین باعث اشتباه در تشخیص این دو می شود، چرا که اجتناب و دوری گزینی از دیگران، شاخص ثابت هر دو اختلال است.

یکی دیگر از اختلالاتی که ممکن است در بدوامر با اختلال شخصیت اجتنابی یکی گرفته شود، اختلال شخصیت وابسته است. چرا که هر دو با بی کفایتی، حساسیت بیش از حد به نقد دیگران و نیاز به اطمینان بخشی همراه هستند. اما مهم ترین تفاوت در میان این دو اختلال که می تواند وجه تمایز خوبی در تشخیص باشد این است که شخصیت اجتنابی، از تحقیر و طرد شدن توسط دیگران واهمه دارد ولی کانون توجه شخص مبتلا به اختلال شخصیت وابسته بر تحت مراقبت گرفتن توسط دیگران است.[6] اما این دور از ذهن نیست که شخص به هر دو این موارد مبتلا شود.

تفاوتی که این افراد با افراد مبتلا به دو اختلال شخصیت اسکیزوئید و اسکیزوتایپال دارند این است که افراد مبتلا به این دو اختلال از انزوای اجتماعی خویش خشنود و راضی بوده و حتی در انتخاب میان جمع بودن و تنهایی، ارجحیت را بر تنها بودن می دانند در حالیکه افراد اجتنابی از انزوایی که در آن قرار گرفته اند، بسیار ناخرسند و از خود عصبانی هستند.[7]

تفاوت افراد اجتنابی با پارانویا نیز در این است که علت دوری افراد اجتنابی، حس شرمندگی و ترس از تحقیر توسط دیگران است ولی علت دوری افراد مبتلا به اختلال شخصیت این است که قائل به پلیدی تفکرات دیگران در مورد خودشان هستند و به صورتی تهدیدی را از سوی این افراد احساس می کنند.

مصرف مواد مخدر و نیز برخی از بیماری های جسمی می تواند رفتارهایی اجتنابی ای مشابه اختلال شخصیت اجتنابی را به همراه داشته باشد که باید دقت کرد این افراد مبتلا به این اختلال نمی باشند و نباید به اشتباه برچسب اختلال شخصیت اجتنابی را بر این افراد زد.
 

از آن روی که انسان یک موجود اجتماعی است، باید در اجتماع یک حضور بسیار فعال داشته باشد تا بسیاری از مهارت ها را بیاموزد و موفقیت را کسب کند. از آن روی که این افراد در اجتماع و فعالیت های گروهی حضور پیدا نمی کنند نمی توانند طمع موفقیت را به راحتی بچشند.

این افراد نمی توانند همسر خوبی برای دیگری باشند، چرا که حس حقارتی که در این افراد وجود دارد، یک حس انزواطلبی ای را که در این افراد جاری می کند که از ارتباط عمیق احساسی و صمیمی با همسر و نزدیکان نیز دور می کند. شما به راحتی نمی توانید به او انتقاد کنید، به راحتی نمی توانید از او بخواهید که رفتارهای خود را اصلاح کند و حتی به راحتی نمی توانید از کارهای او تمجید کنید.

اگر می خواهید یک زندگی فعال و با نشاط داشته باشید و رابطه تان با دیگر نزدیکان کم و یا از بین نبرید، از ازدواج با افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی، دوری کنید.