ارزیابی رفتارهای کودک، مقدمه اصلاح و یا تغییر رفتارهای اوست.

آیا رفتار کودک متناسب با سنش است؟

هنگامی که رفتار کودک متناسب با سنش نباشد یا خیلی بیشتر از سنش رفتار کند، در آن صورت با مشکلات رفتاری کودکان مواجه خواهیم شد. بداخلاقی و کج خلقی کودکان در سنین هجده ماهگی تا سه سالگی یک امر متداول است؛ ولی ادامه و بروز آن در سن پنج سالگی مسئله ای است که موجب نگرانی می شود و باید مورد توجه قرار گیرد.

اکثر کودکان دو ساله از قدرت تمرکز کمی برخوردارند و در بازی هایی نظیر لگو شرکت می کنند یا ماشین بازی و عروسک بازی می کنند. در حالی که یک کودک پنج ساله می تواند به بازی های روی میزی و حل معما بپردازد. بعضی از والدین نسبت به میزان رشد فرزند خود توقع نامعقول و زیاده از حد دارند و احتمالا در درک و قبول آنچه انجام آن در حد توانایی فرزندشان است و اینکه انجام آن کار با سن کودک متناسب است یا خیر، به کمک و راهنمایی نیاز دارند.

در سایر موارد، نظر والدین نسبت به آنچه فرزندشان باید قادر به انجام آن باشد، معقولانه است؛ ولی کودک در رشد خود تأخیر نشان می دهد و به ارزیابی مفصلی در زمینه سطح پیشرفت احتیاج دارد.

والدین ماریای سه و نیم ساله، از بابت سر و صدای شدید دخترشان در خانه بسیار ناراحت و نگران بودند. آنها احساس می کردند که دخترشان از کنترلشان خارج شده است. پس از انجام مشاهدات دقیق، مشخص شد که ماریا در سخن گفتن تأخیر رشدی دارد و تنها می تواند دو یا سه کلمه را به طور واضح بیان کند. او یا فقط عروسک بازی می کند یا اینکه اشیا را از داخل ظرف بیرون می آورد و درباره آنها را توی ظرف می گذارد. والدین ماریا احساس می کردند که کنترل کردن و کنار آمدن با ماریا مشکل است.

از این رو، سعی می کردند او را وادار به بازی با اسباب بازی هایش بکنند و یا اینکه او را وادار به فعالیت هایی می کردند که انجام آنها در حد توانایی اش نبود. خواهر بزرگتر ماریا که هشت سال دارد، نسبت به کارهایی که ماریا به آنها علاقه نشان می داد، دقت بیشتری می کرد. در یک ارزیابی مفصل از میزان رشد و مهارت های کلامی ماریا، یک تاخیر مشخص رشدی در او تشخیص داده شد. به طور کلی رفتار ماریا مثل یک کودک هجده ماهه تا دو ساله بود.

والدین ماریا برای قبول این واقعیت و یافتن راه حل مناسب برای هدایت و کنترل او به کمک تخصصی زیادی احتیاج داشتند. به تدریج که توقعات و انتظارات آنها با میزان رشد ماریا مطابقت می یافت، آنان دیگر نسبت به او عصبانی نشده و نگران او نبودند.

[توجه به بازی کودک]

توجه دقیق به بازی کودک در حالی که کودک با والدین خود صحبت می کند، می تواند اطلاعات اساسی زیادی را در ارتباط با میزان رشد کودک به دست دهد (لو، ۱۹۷۵). الگوهای ساده رشدی نظیر مقیاس شرایدن شاخص های مفیدی می توانند در طی جلسات به شمار آیند (شرایدن، ۱۹۷۳ و ۱۹۷۷). آگاهی از رشد طبیعی زبان می تواند یک وسیله مشاهده ای مهم تلقی شود و علاوه بر آن، انواع اسباب بازی های مختلف که در دسترس کودک قرار می گیرد می تواند دامنه وسیعی از مشاهدات را فراهم آورد (نیوسون ، ۱۹۷۹؛ گاروی ، ۱۹۷۷؛ ماترسون، ۱۹۷۵؛ و سینگر، ۱۹۷۳)؛ از جمله:

بازی با ماشین نشان می دهد که آیا کودک استفاده سمبولیکی از آنها را درک می کند و آیا ماشین ها صرفا برایش اشیای چرخداری هستند که می توانند بچرخند و راه بروند. همچنین بازی با ماشین نشانگر این امر است که آیا بازی تخیلی می تواند گسترش یابد یا آیا کودک با هل دادن ماشین به طرف جلو و عقب در یک نقطه، یک بازی مکرر و قدیمی را ارائه می دهد یا خیر.
عروسک ها و لباس هایشان نشانگر یک بازی سمبولیک عروسکی است و کودک نسبت به آنها عکس العمل نشان می دهد یا خیر.
خانه سازی یک بازی ساده و سازنده است که نشانگر هماهنگی چشم و دست می باشد.
کاغذ و مداد رنگی ها به کودک این فرصت را می دهند که بتواند مداد را در دست بگیرد، نقاشی و طراحی کند و توانایی تقلید از اشکال ساده هندسی و یا کشیدن شکل افرادی را که می بیند را یاد بگیرد.

در طول جلسات، تقاضاهای کودکان از والدین برای کمک و نوع عکس العمل آنها در قبال چنین درخواست ها، می تواند اطلاعات مفیدی محسوب شوند. در این زمینه والدین به سختی می توانند توجه کودک را منحرف سازند یا اینکه نسبت به این مسئله حساسیت نشان داده و باعث می شوند که کودک بیشتر دخالت کند.

اختصاص دادن بخشی از جلسات مراقبت از کودک، البته امری بدیهی است، ولی امکان دارد که کودک به طور غیرارادی به سوی یکی از والدین گرایش بیشتری پیدا کند و خود را به او بچسباند و از سر و کول او بالا رود و با دیگری کاری نداشته باشد. البته ناگفته نماند که این امر به طور طبیعی به نوبت انجام می گیرد؛ یعنی، کودک هر از چندگاه به سوی یکی از والدین گرایشی پیدا می کند. کنش متقابل خانواده در زمینه عملکرد خانواده بینش مهمی را فراهم می آورد.

[سنجش بی تابی کودک]

مدت زمانی که یک کودک به انجام یک نوع فعالیت می پردازد، نشانگر میزان توجه و بی تابی کودک در خانه است. مشارکت خواهران و برادران نیز قابل توجه است و چنانچه دعوایی بین آنها به وجود بیاید شیوه راهنمایی و کنترل والدین میزان مهارت و اداره آنها را نشان می دهد. برای اینکه بدانیم والدین چگونه فرزندان خود را کنترل می کنند، لازم است به شیوه و روش برخورد آنها در طول جلسات توجه کنیم و از این طریق می توانیم مشخص کنیم که این همان رفتاری است که والدین به طور طبیعی در خانه با کودک دارند یا نه.

در بعضی از موقعیت ها والدین نیاز به کمک دارند زیرا در غیر این صورت ممکن است به طور کلی جلسه مختل شود. درمانگران گاهی نیاز دارند که خود جلسه راکنترل بکنند و محدودیت هایی را در این زمینه تعیین کرده و ارائه دهند که خوشبختانه اکثر کودکان خردسال نسبت به امر و نهی یک غریبه برخورد خوبی دارند، به طوری که کنترل جلسه آن قدرها هم که به نظر می رسد، خیلی سخت نیست.

تاریخچه ای کلی از رشد کودک همواره می تواند مفید و سودمند باشد، و والدین باید پارامترهای ساده رشد را مرتبا مورد بررسی و رسیدگی قرار دهند. در این زمینه، معیارهای کلی و مورد قبول به قرار زیرند: