اضطراب های دوران نوجوانی، از مهم ترین تحولات دوران نوجوانی است.

تحولات عاطفی در دوران بلوغ

الف) خشم و عصیان

در این مرحله از عمر، شرایط مختلفی سبب می شود که او بی حوصله و گاهی از کثرت مسائل دوروبر خشمگین شود، توازن و تعادل خود را از دست بدهد و به اعمال و رفتاری دست بزند که مورد انتظار بزرگترها نیست.

واقعیت این است که عوامل بی حوصلگی برای او بسیارند. از سویی مربوط به درس و بحث و مدرسه و حفظ آبروست. از سوی دیگر متوجه دنیای جدید خود در عرصه ی رشد و تغییرات بدنی است، و از جهت سوم در اندیشه ی داوری و قضاوت نسبت به اعمال و رفتار دیگران، و بالاخره از جهتی دیگر متوجه همهمه ها و آشوب ها و نا به سامانی هایی است که لااقل او را به چنان قضاوتی می کشاند.

این وقایع و جریانات هیجانات نوجوان را زیاد می کند، نوع تأثرات او نیز توسعه می یابد و در نتیجه او را دچار غیظ و خشم می سازد. مسئله ای که در این عرصه قابل ذکر است این است که خشم کودکانه به تدریج جای خود را به نفرت می دهد، رأفت و ترحم جانشین رقت کودکی می گردد، حتی ممکن است که بعضی از حالات محبت شامل هر دو جنبه از شادی و غم باشد.[1] و در کل این نکته را از یاد نبریم که گاهی یک کنایه، یک اشاره و یک حرکت کافی است که در او طوفانی ایجاد کند. و والدین و مربیان باید این نکته را دریابند و در رابطه با او موضع معقولی را اتخاذ نمایند و در کل در ارتباط با او هشیارتر عمل کنند.

ب) شرم و خجلت

دوره ی قبل از بلوغ دوران شرم و کمرویی و در مواردی دوران خجلت است و بسیاری از انحرافات نوجوانان از همین جا نشئت می گیرد. این امر شاید بدین خاطر است که حساسیت جنسی و میل به کشف و کسب آگاهی در این زمینه بسیار شده در نتیجه او یا صیاد می شود و یا مرتع جنسی برای دیگران می گردد. (در این امر اغلب آنان به دنبال کسانی می روند که خود اصل شرم و حیا و یا دچار احساس خجلت اند و آنان چنین افرادی را خوب می شناسند).

بروز صفات ثانویه ی جنسی در پسران و دختران (همانند رشد لگن در دختران، جوانه زدن پستان و بر آمده شدن آن و یا بر آمدن مو در روی لب پسران) ممکن است سببی برای خجالت آنان در بازی و ورود در دنیای کودکان گردد. همچنین است بزرگ شدن بینی، رشد قد و... که ممکن است او را ناراحت کند. [2]

گاهی دختری در سنین قبل از ۱۰ سالگی مثلا در سنین ۸ یا ۹ وارد مرحله ی بلوغ می شود. او خود را تنها دختر کلاس می بیند که به سرعت قد کشیده و صاحب اندامی زنانه شده است و پر واضح است که در چنین صورت احساس حجب و حیا کند.[3]

ج) حساسیت

حساسیت ها پس از بلوغ، در نوجوانان پدید می آید. اساس آن این است که نوجوانان در درون نسبت به وضع و حال خود نارضایتی دارند، از شرایط نگران و دچار تشویش هستند و به هنگامی که فردی سخنی کنایه آمیز بگوید آن را به خود می گیرند و از آن احساس ناراحتی می کنند. (اگر قدرت بیان و مقابله داشته باشد از نگرانی و کینه، تا حدودی تخلیه و راحت می شود)

این دوره را از جهاتی دوران حساسیت خوانده اند؛ زیرا نوجوان با کمترین مسئله عصبانی می شود و همانند کودکی خردسال رفتار می نماید. آنان به خاطر زودرنجی در موادی بغض می کنند و برخی از دختران گریه سر می دهند و یا در خود فرو رفته و ساعت ها و گاهی روزها به تحلیل مسائل زندگی و شرایطی که برای آنها پیش آمده، می پردازند. شک نیست که تلقین های دیگران و در مواردی احساس غرورها بر این حساسیت ها دامن می زند. در چنان صورت ممکن است او به انزوا کشیده شده و از جمع دوری گیرد که آن خود مقدمه ی افسردگی است.

د) دیگر جنبه ها

چه بسیار جنبه های دیگر عاطفی که در این مرحله برای نوجوان پدید می آیند و در خور مطالعه و اقدام اند مانند:

عدم ثبات علایق که چون مرغی از این شاخه به آن شاخه می پرد.
اسارت احساسات تا حدی که عقل او را تحت تأثیر قرار می دهد.
بروز حالت بی غمی که در مواردی او را به حالاتی چون بی تفاوتی می کشاند.
شیفتگی نسبت به رشد و زمینه های ترقی جنسی خود. (یا خود شیدایی)
دلخوری از شرایط نابه سامان خانه و زندگی و گاهی هم مدرسه و معلم که عامل فرار دختران یا پسران است
شادی های افراطی که دارای صورت لحظه ای است و گاهی هم غم پذیری های افراطی.
عشق به تمجید و ثناگویی این حالت در دختران شدیدتر است به طوری که آنان در آغاز بلوغ، از تمجید در مورد زیبایی های خود خرسند می شوند. پسران و دختران برای زیباتر شدن سعی دارند لباس های ویژه ای را بر تن کنند.[4] و یا خود را به رنگ و هوایی در آورند که بیشتر مورد جذبشان باشد.