انواع شیمی درمانی، کاربردها و عوارض آن (بخش دوم)

هنگام انجام شیمی درمانی، سیستم ایمنی بدن به خاطر کم شدن تعداد گلبول‌های سفید خون تضعیف خواهد شد.
 

شیمی درمانی اغلب عوارض جانبی شدیدی به همراه دارد، اما پیشرفت‌های علمی اخیر باعث شده است بسیاری از این عوارض نسبت به گذشته بیشتر قابل کنترل باشند. بسته به نوع و حدود درمان و سایر عوامل، عوارض بد می‌تواند از خفیف تا شدید دسته بندی شوند. بعضی از افراد ممکن است هیچ عارضه‌ی جانبی را تجربه نکنند! تاثیر دارو بر زندگی روزانه‌ی شخص به میزان علائم بستگی خواهد داشت. در ادامه به بعضی از عوارض جانبی که ممکن است رخ دهند اشاره می‌کنیم.
 

حالت تهوع و استفراغ چیزی است که بیش از ۷۰ درصد بیماران به آن دچار می‌شوند. داروهای ضد تهوع ممکن است در چنین شرایطی کمک کننده باشند. این داروها حتی بعد از بین رفتن علائم نیز باید مصرف شوند تا از بازگشت مجدد آن‌ها جلوگیری شود. زنجبیل یا مکمل‌های زنجبیل ممکن است به افزایش کارآمدی داروهای ضد استفراغ کمک کنند.
 

ممکن است چند هفته پس از شروع درمان با بعضی از انواع شیمی درمانی موها شروع به ریزش کنند یا نازک شوند. این مشکل می‌تواند بر هر بخشی از بدن نیز تاثیر بگذارد. ریزش مو هیچ پیامد بد جسمی به همراه ندارد، اما ممکن است باعث آشفتگی ذهنی شود. پزشک ممکن است بیمار را با یک مشاور در ارتباط قرار دهد یا توصیه کند از کلاه گیس یا سایر پوشش‌های مناسب استفاده کند.

استفاده از کلاه سرد می‌تواند وقتی که یک دوز در حال تزریق است پوست سر را خنک نگه دارد، و این ممکن است مانع از ریزش مو شود یا شدت آن را کم کند.
اما بیمارانی که برای درمان پوست سرشان به دارو نیاز دارند، نمی‌توانند از کلاه سرد استفاده کنند. این شامل بیماران مبتلا به سرطان خون می‌شود. معمولا بعد از اتمام درمان موها رشد خود را از سر می‌گیرند.

ناخن‌ها نیز ممکن است شکننده و پوسته پوسته شوند. ممکن است پوست خشک و دردناک شود و نسبت به تابش نور آفتاب بیش از حد حساس شود. بیماران باید در زمان اوج درمان زیر تابش مستقیم نور آفتاب قرار نگیرند، از آفتابگیر‌ها استفاده کنند، و لباسی به تن کنند که بیشترین میزان پوشش را برای‌شان به همراه می‌آورد.
 

خستگی مفرط یکی از عارضه‌های جانبی شایع است. این عارضه ممکن است اکثر اوقات رخ بدهد یا فقط بعد از انجام فعالیت‌های خاصی احساس شود. بیماران باید استراحت زیادی بکنند و از کارهایی که آن‌ها را بیش از حد خسته می‌کند بپرهیزند. خستگی شدید را باید به پزشک گزارش دهید، چون کاهش چشمگیر گلبول‌های قرمز خون می‌تواند به کم خونی تبدیل شود.
 

اثرات سمی شیمی درمانی می‌تواند به اختلال شنوایی موقت یا دائم در بعضی از بیماران منجر شود.
 

هنگام انجام شیمی درمانی، سیستم ایمنی بدن به خاطر کم شدن تعداد گلبول‌های سفید خون تضعیف خواهد شد. به این ناراحتی نوتروپنی می‌گویند. گلبول‌های سفید خون بخشی از سیستم ایمنی ما را تشکیل می‌دهند، و با عفونت مبارزه می‌کنند. این می‌تواند باعث شود بیماران نسبت به عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر شوند.

ممکن است آنتی بیوتیک‌ها خطر گسترش عفونت‌ها را کاهش دهند. بیماران و مراقبان آن‌ها باید مواظب نکات احتیاطی زیر نیز باشند. این‌ نکات عبارتند از:
– بهداشت شخصی:  شستن مرتب دست‌ها با آب گرم و صابون، خمام کردن یا دوش گرفتن حداقل یک بار در روز، عوض کردن مرتب لباس‌ها، لباس خواب، و حوله‌های حمام.

– تهیه‌ی غذا: از شیوه‌های بهداشتی تهیه غذا پیروی کنید، من جمله جدا کردن گوشت‌ها و سبزیجات از هم، پخت کامل محصولات حیوانی، شستن تمام سبزیجات و تمیز نگه داشتن سطوح، قاشق چنگال، و کاسه بشقاب.

– افراد عفونی: از هر کسی که علائم بیماری یا عفونت دارد دوری کنید.

– زخم‌های پوستی: به دقت هر بریدی یا خراش بپوشانید و پوشش روی آن‌ها را استرلیزه کنید، تا از ورود باکتری‌ها به داخل پوست جلوگیری شود. بیماران شیمی درمانی که دچار عفونت می‌شوند به درمان فوری نیاز دارند. این ممکن است به بستری شدن و دریافت وریدی آنتی بیوتیک‌ها منجر شود.
 

این مشکل که با نام ترومبوسیتوپنی نیز شناخته می‌شود، می‌تواند به مشکلات انعقاد خون نیز منجر شود. پلاکت‌ها نوعی از سلول‌های خون هستند که به انعقاد خون کمک می‌کنند. تعداد پایین پلاکت‌ها به کبودی و خونریزی منجر می‌شود، به عنوان مثال خونریزی بینی و خونریزی لثه. کنترل خونریزی یک زخم کوچک ممکن است بسیار دشوار شود. اگر تعداد پلاکت‌ها بیش از حد پایین بیاید، فرد ممکن است به تزریق خون نیاز پیدا کند.

برای کاهش خطر خونریزی، بیماران باید:
– از یک ریش تراش برقی استفاده کنند یا از اصلاح کردن اجتناب کنند
– از چوب مسواک‌های نرم استفاده کنند
– هنگام استفاده از اشیاء تیز، مانند وسایل آشپزخانه یا ابزار باغبانی مراقب باشند. دستکش می‌تواند از آسیب های ناشی از باغبانی جلوگیری کند.
 

گلبول‌های قرمز خون اکسیژن را به تمام بافت‌های بدن منتقل می‌کنند. سطح پایین گلبول‌های قرمز خون به کم خونی منجر خواهد شد. علائم آن شامل خستگی، تنگی نفس، و تپش قلب می‌شوند. شخصی که کم خونی شدید دارد ممکن است به تزریق خون فوری نیاز داشته باشد. اریتروپوئیتین (EPO) دارویی است که باعث می‌شود بدن گلبول‌های قرمز بیشتری تولید کند. منابع خوراکی خوب آهن شامل سبزیجات برگ‌دار سبز تیره، لوبیا، گوشت، آجیل، آلو، کشمش، و زردآلو می‌شوند.
 

موکوسیت، یا التهاب غشاء مخاطی، می‌تواند بر هر بخشی از دستگاه گوارش تاثیر بگذارد، من جمله دهان، مری، معده، روده‌ها، رکتوم و مقعد. موکوسیت دهانی ممکن است به علائمی در دهان منجر شود که معمولا ۷ تا ۱۰ روز بعد از آغاز درمان اتفاق می‌افتند. در دهان درد وجود خواهد داشت به نحوی که انگار دهان سوخته باشد. شدت علائم با قدرت دوز شیمی درمانی مرتبط است. برای درمان موکوسیت اغلب کافئوزول تجویز می‌شود. امروزه داروهای جدیدتر می‌توانند خطر می‌توانند خطر موکوسیت را کاهش دهند. علائم چند هفته بعد از پایان درمان از بین می‌روند.
 

چه شیمی درمانی یا خود سرطان می‌توانند بر متابولیسم بدن تاثیر بگذارند و به کاهش اشتها و کاهش وزن منجر شوند تا زمانی که سرطان بهبود پیدا کند یا تا زمانی که درمان تمام شود. شدت آن به نوع سرطان و شیمی‌درمانی بستگی دارد. مصرف وعده‌های غذایی کم حجم‌تر اما با تعداد بیشتر ممکن است به تغذیه‌ی خوب بدن کمک کند. نوشیدن مایعات از طریق نی می‌تواند به حفظ مایعات مصرفی کمک کند. بیمارانی که قادر نیستند غذا یا مایعات بخورند ممکن است به بستری شدن نیاز داشته باشند تا از طریق لوله به آن‌ها غذا داده شود، لوله‌ای که مستقیما از بینی به معده‌ی آن‌ها وارد می‌شود.

ادامه دارد...

منبع: تحریریه سایت کسب و کار بازده- کامروا ابراهیمی