مفهوم دنیا و دنیاگرایی
دنیا در مقابل آخرت و مونث ادنی است این دنیا از ریشه دَنوثَه (پست و فرومایه) و یا از ریشه ی دُنُوّ و دَناوَه به معنای نزدیک شدن است که در صورت اول به معنای پست تر و در صورت دوم به معنای نزدیکتر است.[1]دنیا در اصطلاح به معنای همین جهان است که انسان در آن زندگی می کند.[2] در حقیقت نزدیکتر بودن به معنای پست تر بودن است. پست تر بودن دنیا یا به نسبت آخرت و یا به جهت اینکه این زندگی از آخرت به ما نزدیکتر است.
دنیاگرایی به معنای علاقه داشتن به دنیا و مال و استفاده کردن از هر چیزی برای لذت و سود بیشتر است. خداوند در قران می فرماید: «همان ها که در زندگی دنیا را بر آخرت ترجیح می دهند.»[3] علاوه بر آن انسان تمام تلاش خود را برای بدست آوردن مال بیشتر به کار گیرد. دنیا در تعریف امام خمینی (ره) هر آن چیزی است که انسان را از حق تعالی به خود مشغول کند.[4]
دنیاگرایی، آثار فردی و اجتماعی زیادی به همراه دارد. اینگونه نیست که دنیاگرایی صرفاً به شخص آسیب برساند. افرادی که دنیاگرا شوند، جامعه خویش را نیز به سمت دنیاگرایی سوق می دهند و چیزی که در این جامعه معیار و محور می شود منفت های شخصی است.
تمثیل دنیا به دریا
لقمان حکیم می فرماید: «بنی انَّ الدُّنیا بَحر عمیقٍ قد غرق فیها الا کثرون» فرزندم، همانا دنیا دریای عمیقی است که بیشتر مردم در آن غرق شدند.اندکی در لفظ، «بحر عمیق» تفکر کن. همین قدر بدان، دریا نمک دارد، ماهی دارد، جانورهای عجیب آن بسیار، مهالک غریبی آن بیشمار، جزایر هولناکش زهره ی شیران را آب و کوه های سهفاکش چه بسیار مردمان را نایاب کرده است. اصل و میدان این دریا از ظلمات جهل ریشه می گیرد.
امواج آمال و آرزوهای دنیا بسی کِشتی های عمر را بر باد داده، جمال هموم و غموش بسا پشه ها از کشته ها نهاده، مارهای معاصی مهلکه ی آن چه بسا اشخاص را به ستم خود هلاک کرده، نهنگ های اوصاف مذمومه ی آن دریا چه کسان را فرو برده، آب تلخ و شور محبت آن چه مردمان را کور و چه دیدگان را بی نور ساخته است.
هر کس در این دریا غرق شد، در گریبان نار حجیم سر بردن خواهد آورد و در عذاب، جاودان خواهد ماند.[5] پس انسان وقتی دنیا گرا شود غرق در دنیا می شود. در این زمان آخرت را فراموش می کند و در روز قیامت غرق در آتش سوزان می شود.
آثار دنیاگرایی
در آیات قرآن بیان شده است که دنیا نعمت است باید از آن استفاده کرد تا توشه ای باشد برای آخرت، ولی اگر غــرق در دنیا و دنیاپرست شود، همین عشق به دنیا اثراتی را بر روی دین و اعتقاد او بــوجود می آورد که عبارتند از:1.غفلت از یاد خدا
اولین آثار دنیاگرایی غفلت از یاد خداست که هدف از خلقت بشر رسیدن به اوست. برترین آرزو یک مومن لقاء الله است و این راه جز با عبادت و اطاعت خداوند است. انسان برای اطاعت او خلق شده است، حب دنیا از حجاب هایی است که انسان را از یــاد خدا غــافل می کند و او را به خود مشغول می سازد.خداوند در قران می فرماید: «یا اَیُّها الذَّینَ اَمنُوا لا تُلهِکُم و لا اَموالَکُم وَ لا اُولادُکُم عَن ذِکرِ اللهِ وَ مَن یَفعَل ذلِکَ فأولئکَ هَم الخاسِرون؛ ای کسانی که ایمان آورده اید اموال و فرزندان شما را از یاد خدا غافل نکند و کسانی که چنین کنند، زیانکارانند.»[6]
علامه طباطبایی در تفسیر این آیه بیان کرده که در این آیه مال و اولاد را نهی کرده و فرموده مال و فرزندان شما را از یاد خدا غافل نسازد، در حالی که باید فرموده باشد شما سرگرم به مال و اولاد نشوید و این بخاطر این بوده که اشاره کند به اینکه طبع مال و اولاد این است که انسان را از یاد خدا غافل سازد. پس انسان های مومن نباید به آنها عشق بورزد و گرنه آنها هم مثل دیگران از یــاد خدا غــافل می شوند.[7] پس نهی آن برای تأکید این مطلب است که عشق به این دو فراموشی یاد خداوند را به دنبال دارد.
پی نوشت:
[1] . قاموس قرآن، علی اکبر قریشی، ذیل واژه دنیا.
[2]. فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه دنیا.
[3]. سوره ابراهیم آیه 3.
[4] . شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص 300.
[5]. عرفان اسلامی، ج 6، ص 325 ـ 326.
[6] . سوره منافقون آیه 9.
[7] . تفسیر المیزان، سیدمحمدحسین طباطبایی، ترجمه موسوی همدانی، بنیاد علمی و فرهنگی علامه ها، 1375 ش، ج 19 ص 490.
