هوش هیجانی و تغییر پذیری (بخش دوم)

هوش عاطفی (هیجانی) می تواند به ما در زیستن در لحظه حال بسیار کمک کند.
 

شکل گیری اجزای هوش هیجانی، ابتدا در سال های اولیه زندگی کودک انجام می گیرد، اگرچه شکل گیری این ظرفیت ها در خلال سال های مدرسه نیز ادامه پیدا می کند. توانایی های هیجانی که کودکان بعدها در زندگی کسب می کنند، بر پایه این آموخته های سال های اول قرار دارد و این توانایی ها، مبنای احساس تمام یادگیری هاست.
 
والدین به کودکان یاد می دهند که هیجان های خود را تشخیص داده و آنها را نام گذاری کنند. یکی از راه های پیشنهادی برای پرورش هوش هیجانی، ایجاد یک محیط امن عاطفی است، به گونه ای که کودکان بتوانند با آزادی و امنیت خاطر درباره احساساتشان با والدین گفت و گو کنند. پس باید به آنها نشان داد که به احساسات آنها توجه شده و نظریات آنها با صبر و حوصله شنیده می شود. متخصصان باور دارند که آموزش طبیعی هیجانی که با هنرهای آزاد و نظام های ارزشی نیز همراه است، اهمیت ویژه ای دارد.
 

آموزش مهارت های اجتماعی نیز یکی از راه های افزایش هوش هیجانی است. این آموزش ها شامل برنامه های کنترل خشم و عصبانیت، همدلی، تشخیص و به رسمیت شناختن تشابهات و تفاوت های مردم، اظهار ادب و صمیمیت و تعارف، اداره خود، برقراری ارتباط، ارزیابی خطرات، خودگفتاری مثبت، حل مسئله و مشکل، تصمیم گیری، ایجاد هدف و مقاومت در مقابل فشار گروه هم سن بر مبنای پژوهش های انجام شده است.
 
می توان گفت که آموزش مهارت های هیجانی به فرزندان ما کمک می کند تا نقش بهتری در زندگی برعهده بگیرند و دوستان، دانش آموزان، پسران و دختران شایسته تری باشند و در آینده به کارگران، همسران، والدین و شهروندان لایق تری تبدیل شوند. با توجه به اینکه رضایت زناشویی نقش بسیار مهمی در کارآیی فردی و اجتماعی افراد دارد و انسان سالم و کارآمد بنیادی ترین عنصر در جریان توسعه، پیشرفت و سلامت اجتماعی است، پژوهش های متعددی در پاسخ به این سؤال که چه عواملی بر میزان رضایت زندگی زناشویی تأثیر دارد، صورت گرفته است.
 
تحقیقات نشان داده است که رضایت از زندگی زناشویی بر سلامت روانی و جسمانی افراد تأثیر مهمی دارد. امروزه مطالعات انجام شده در کشورهای مختلف و نتایج حاصل از آن تأییدکننده این دیدگاه است که هوش هیجانی تصویر و شمایی جامع از توانایی های شخص برای دستیابی به موفقیت افراد دارای هوش عمومی بالا و موفقیت غیر منتظره افراد دارای هوش عمومی متوسط را تبیین می کند.
 

 تجربه های عاطفی ما بر نحوه ذخیره سازی اطلاعات در حافظه مربوط می شود. حالات عاطفی، نقش تعیین کننده ای در نحوه پردازش و اندوزش محتوای اطلاعات ایفا می کنند. حالات عاطفی مثبت مانند تصویر ذهنی مثبت و توجه به فواید مطالبی که می آموزیم، هدف موضوع، تسهیل سطح دشواری از طریق پرسش، شناخت میزان نگرانی و استرس حین مطالعه و حذف یا کنترل آن، عادت به بیان استنباط های خود از موضوع به دیگران شناخت احساسی که از درک موضوع حاصل می شود و نقد آن به صورت درون نگری، توجه به این واقعیت که شما حق دارید چنین احساسی داشته باشید، ولی پاسخ به چرایی آن و طرح دلایل آن به آنهایی که فکر می کنید با نظر شما موافق نیستند، همه اینها در حافظه نقش تعیین کننده ای دارند. مراقب فریبندگی و بازیگری احساسات خود در حین توجه باشید. دوستی می گفت: «فلان شخص سخنرانی جالبی در خصوص شخصیت داشته و همه او را تحسین کردند». پرسیدم: «در مورد شخصیت چه گفت؟» جواب داد: «یادم نمی آید، ولی خیلی جالب صحبت میکرد». گفتم: «پس شما محو شخصیت او بودید، نه؟».
 

هوش عاطفی (هیجانی) می تواند به ما در زیستن در لحظه حال بسیار کمک کند. حالات عاطفی ما غالبا ما را از زمان حال غافل نگه می دارند و نسبت به آینده، مبالغه آمیز و تحریف شده عمل می کنند. آیا تاکنون از خودتان پرسیده اید که چرا بعضی از خاطرات گذشته، از گذشته شیرین تر هستند؟ احساس شما در آن زمان با احساستان در این زمان فرق می کند. شما در گذشته متوجه احساسات خود نبوده اید، ولی الان که آن را مرور می کنید، چیزی جز احساس خوب در لحظه حال به شما نشاط نمی دهد. مروری به احساسات حال و گذشته می تواند در پیش بینی آینده و احیانا در تغییر نگرش ما نسبت به آینده، نقطه تأملی ایجاد کند. آیا آن احساساتی که در گذشته به اشتباه به شما می گفت که زندگی پس از آن حادثه، دیگر تحمل ناپذیر خواهد شد، درست از آب درآمد؟ یا آرزوهایی که به آن رسیدید، همان احساسی را در شما زنده کرده است که انتظارش را داشته اید؟ چند درصد از حسرت هایی را که تاکنون به خاطر گذشته تحمل می کنید، تقصیر سوء عواطف شما بوده است؟ توجه صحیح به چندعاملی بودن نقش احساسات در آینده، همان چیزی است که هوش هیجانی از ما می خواهد به آن توجه کنیم.
 
منبع: «هوش هیجانی» (مدیریت احساس، عاطفه و هیجان)،  رمضان حسن زاده و سیدمرتضی ساداتی کیا، صص 60-63، دانژه، تهران، اول، 1390.