مراتب تنبلی و انواع آن

آگاهی و جهل مسیری است که انسان ها همواره به پیمودن و رفتن در یکی از این مسیرها ناگزیر می‌شوند. آگاهی چراغ است و می‌تواند مسیر انسان را روشن کند. خداوند انسان را به آگاهی و کسب علم فرا می خواند و خطرات گمراهی و سقوط را مرتب به او گوشزد می‌کند، اهمال کاری و تنبلی مراتب و انواع گوناگون دارد.[1] 

بنابراین هر انسانی می تواند به یک دلیل خاصی که خودش می داند و شاید دیگران هم از آن باخبر نباشند یا حتی باشند، دست به اهمال کاری و سستی در اعمالش بزند. در این صورت قطعاً بیشترین ضرر را خود فرد خواهد دید و همیشه در مسیر زندگی خود باز می ماند و در درجه بعدی خانواده خود را تحت تاثیر و فشار قرار می‌دهد. این سری از افراد می توانند به گروه های مختلفی تقسیم می شود که درمان آن ها متفاوت بوده و خصوصیات مختص به خودشان را دارند، برویم تا با آنها آشنا شویم. 
 

گاهی افراد بی توجه و و سهل انگار هستند، به رفتارهای خود توجه خاصی ندارند و این باعث می‌شود تا دچار غفلت در کارها شده و نوعی تنبلی را در خود پرورش دهند. اما می‌توان با تلنگر یا آموزش، راه های صحیح زندگی آنها را به راه درست راهنمایی کرد. 

گروه دیگری از افراد هستند که نه تنها خود را به بی توجهی و اهمال کاری می زنند، بلکه آن کار را زشت نمی‌دانند و نمی پذیرند که آن رفتارها ناپسند بوده و باید آنها را ترک کنند. بلکه به انجام آن کارها افتخار می کنند و به آن را هم نادرست خود ادامه می‌دهند. این سری از افراد قابل برگشت به راه صحیح زندگی نیستند، چرا که در اصل و از ریشه کار خود را غلط نمی دانند، پس برای چه آن را ترک کنند؟! 

بنابراین هیچ یک از حرف دیگران را قبول نکرده و به راه خود ادامه می دهند، در قرآن کریم در این باره آمده است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرمایند: «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالًا، الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَهُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعًا» ای پیامبر! آیا به شما خبر دهیم که زیانکارترین مردم در کارها چه کسانی هستند؟ آنها که تلاش های شان درزندگی دنیا گم و نابود شده و با این حال می پندارند کار نیک انجام می‌دهند. [2] 

عده ای نیز وجود دارند که از رفتارهای زشت و قبیح خود آگاه هستند، ولی رفتار خود را قضاوتی نمی کنند. خوبی و بدی رفتار خود را به خود یادآوری نکرده و آن را به فراموشی می سپارند. این افراد امکان دارد به زشتی رفتار خود آگاه نباشند یا فرصتی پیدا نکردند تا آن را اصلاح کنند و می توان به این افراد فرصتی برای اصلاح رفتارهای اهمال گرانه‌شان داد. گاهی پیش می آید که این افراد به خاطر این رفتارهای ناهنجار و غیر اخلاقی که نشان می‌دهند، خود را نیز ملامت کرده و سعی در اصلاح آن کنند. 
 

گاهی پیش می آید که افراد کاری را دارند که سودی که می خواهند به دست نمی آورند و زمینه تغییر کار را نیز در خود می بینند، اما به دلیل آنکه این تغییر شغل نیاز به تلاش و سختی های خودش را دارد، دست به این کار نمی زنند و به همان سود کم راضی اند. این کار نشأت از تنبلی فرد می گیرد، که با اهمال کاری باعث سختی کشیدن خودش و خانواده‌اش می‌شود. در حالی که می تواند با کمی تلاش خود را به جایگاه بهتری برساند. 
 

در مورد بعدی می‌توان به افراد مجردی اشاره کرد که در خود زمینه های ازدواج را می‌بینند و ادامه زندگی مجردی را ناممکن می دانند، اما چون در مسیر زندگی برای متاهل شدن نیاز به سختی کشیدن و تلاش بیشتر دارند، از رفتن به آن مسیر پا پس می کشند و به راحتی صورت مسئله را پاک کرده و به زندگی مجردی خود ادامه می‌دهند. در حالی که می توانند با کمی تلاش بیشتر و تصمیم گیری قطعی و اعتماد کردن به خواسته های درونی مسیر زندگی مشترک را آغاز کنند. 
 

گاهی پیش می آید که افراد برای تعلل کردن از راه کار دیگری استفاده می‌کنند، مانند بهانه کردن خواب یا کسالت، مریضی و حال نداشتن که به این وسیله بتوانند از زیر بار کارها و مسئولیت‌هایشان فرار کنند و به راحتی به استراحت خود بپردازند. با آنکه خواب یکی از نیازهای جسمی انسان است و هر انسانی در شبانه روز نیاز به یک خواب کامل برای استراحت دارد و اگر نخواهد نمی تواند کارهای خود را به درستی پیش ببرد. 

هیچ انسانی نمی‌تواند بگوید که نیاز به خواب و استراحت ندارد. اما عادت کردن به خواب و استراحت می تواند یکی از بدترین نوع های تنبلی در افراد باشد، که با پرورش دادن این رفتار در خودشان دیگر دست به انجام کارها نمی زنند و با بهانه‌ های مختلفی از جمله خسته بودن، نیاز به خواب داشتن، بی حالی و مریضی طفره می روند و کارهای خود را به تعویق می‌اندازند. 

این جور افراد باید هر چه زودتر دست به مبارزه با این عارضه و درمانش بزنند. تنظیم کردن خواب و داشتن ساعت معین برای استراحت، می تواند مقدمه ای برای این تغییر باشد. اما اگر از نظر جسمانی نیز دچار ضعف و کمبود خون داشته باشند، باید به دکتر مراجعه کنند. 
 

اضافه وزن داشتن در بدن باعث می شود که فرد به کسالت دچار شود و نتواند فعالیت های جسمانی زیادی را انجام دهد، زود خسته می شود. برای گرفتن رژیم غذایی که هم برای سلامتی مفید می باشد و هم باعث کاهش وزن می شود، باید یک اراده محکم و اعتماد به نفس کافی داشت، که بتوان آن رژیم را شروع کرد. 

یکی از خصلت های افراد تنبل این می باشد که برای شروع یک رژیم غذایی معمولی، هیچ وقت نمی توانند بر نفس خود غلبه کنند و آن را ادامه دهند. بلکه همیشه امروز و فردا می کنند و همین گونه زمان خود را از دست می دهد. 
 

کنار کشیدن و طفره رفتن از روبرو شدن با دیگران نیز از نمونه های دیگر این تقابل است مثلاً قرار است شما با یک فرد عالی مقام ملاقات کند و قرار است یک دوست خوب را ببینید اما کم‌کم به این نتیجه می رسید که چنین ملاقاتی اصلاً لازم نیست و امروز و فردا کردن باعث می‌شود که شما از انجام کاری که ممکن بود برای شما خیلی مفید باشد و بر سرنوشت و کار شما تاثیر بگذارد و منصرف شویم. [3] 

پی نوشت :
[1] آلبرت آلیس و ویلیام جیمزنال، پیشین، صفحه 27.
[2] قرآن، سوره کهف، آیات 103 و 104.
[3] رضا علی کرمی،  علل تنبلی و درمان آن، قم: انتشارات قلمگاه، 1398، صفحه 47.