زایمان فرزند

هنگام زایمان و جدا شدن جفت از رحم، مادر حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی لیتر خون از دست می دهد.
 

مدت حاملگی از زمان آخرین دوره قاعدگی با تولد نوزاد، حدود ۴۰ هفته است. ۹۰ درصد زایمان ها در فاصله ۱۰ روز پس از ۴۰ هفته با پیش از آن رخ می دهد؛ گرچه گاهی نوزادان زنده در هفته ۲۸ یا ۴۶ متولد می شوند.
 

از عوامل احتمالی که در زایمان نقش دارند، رسیدگی جنین و جفت، بزرگی آن و هورمون هاست. وقتی جنین بزرگ می شود، به عضلات رحم فشار می آورد و آنها را کش می دهد. با حرکات دست ها و پاها، جدار رحم را تحریک می کند و این امر به انقباضات رحمی می انجامد. نیز غلظت پروژسترون، چند هفته پیش از تولد کاهش می یابد و غلظت استروژن همچنان تا زمان تولد افزایش می یابد و در نتیجه، اثر پروژسترون بر مهار رحم از بین می رود و بر انقباضات رحم، اندکی قبل از زایمان افزوده می شود.
 
همچنین، افزایش ترشح هورمون اکسی توسین توسط سیستم هیپوتالاموس - هیپوفیز پسین، اندکی پیش از پایان حاملگی، از عوامل انقباضات شدید عضله رحم دانسته شده است. حیوانات با فقدان این هورمون در زایمان، دچار اشکال می شوند.
 
در هر صورت پدیده زایمان با انقباضات زیاد رحم آغاز می شود، ترشح ریلاکسین از جفت سبب شل شدن ماهیچه های رحم و رباط های لگن می گردد و با وسیع تر کردن مجرا، زایمان را آسان می سازد ؛ دهانه رحم با سر جنین که همچون گوه (فانه (ای آن را می فشارد باز می شود و مهبل که در حالت طبیعی، جدار آن روی هم قرار گرفته است و فضایی بین آن وجود ندارد، حدود ۱۰ سانتیمتر کش می یابد تا نوزاد بتواند از آن عبور کند.
 

مکانیسم های آغازگر زایمان هنوز به طور کامل شناسایی نشده اند ولی فرضیه های گوناگونی در این زمینه مطرح است و چنانکه گذشت، شواهدی برای تأیید آنها وجود دارد. بسیاری بر این باورند که «زایمان با واکنش های متقابل سازه های هورمونی، نورونی (عصبی) و مکانیکی مادرانه و جنین تنظیم و آغاز می شود». از این رو، جنین و پرده های جنینی و هورمون های استروژن و پروژسترون، اکسی توسین، پروستاگلندین ها، کورتیزول و... در پدیده زایمان نقش دارند.
 

هنگام زایمان و جدا شدن جفت از رحم، مادر حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی لیتر خون از دست می دهد. این مقدار خون، هیچ اختلالی ایجاد نمی کند و باتوجه به افزایش حجم خون در دوره بارداری، قابل تحمل است. توقف ترشح هورمون های استروئیدی بعد از زایمان، سبب می شود که کلیه ها بخش زیادی از مایع و نمک اضافی را که در دوران حاملگی در بدن مادر پدید می آید، دفع کنند.
 
از نظر حالات روانی، عوارضی چون دلتنگی و افسردگی بعد از زایمان مشاهده می شود و ۱۰ درصد زنان را گرفتار می کند که با بی خوابی، خستگی، تحریک پذیری و گریه های ادواری و احساس بی کفایتی همراه است.
 

 غده پستان از لوبول ها و حبابچه ها، مجاری انتقال دهنده شیر و سینوس های حمل کننده شیر تشکیل شده است. پیش از حاملگی، اکثر توده پستان، متشکل از بافت چربی و بافت همبندی است. در طی حاملگی، تحت تأثیر استروئیدهای جفت و ترشح زیاد پرولاکتین از غده هیپوفیز پیشین، غده پستانی بزرگ می شود و بخش زیادی از پستان را فرا می گیرد. هورمون پرولاکتین، ترشح شیر را تحریک می کند. در زمان تولد غلظت این هورمون در خون مادر به حدود ۱۰ برابر زنان غیر باردار می رسد.
 
عدم ترشح شیر در دوران حاملگی، ناشی از اثرات مهاری شدید پروژسترون واستروژن است. پس از زایمان با از بین رفتن ترشح این دو هورمون توسط جنت، اثر پرولاکتین بروز می یابد و شیردهی آغاز می گردد. تجربه ها نشان داده اند که مک زدن نوزاد، نقش مهمی در مکانیسم تخلیه شیر از پستان دارد و فاکتورهای روانی (ترس و آشفتگی های روانی مادر) این مکانیسم را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد و گاه به توقف شیردهی می انجامد.
 
شیر مادر از آب، چربی، قند، کازئین، مقادیر کمی از ویتامین ها و مواد دیگر تشکیل شده است .یک لیتر شیر انسان (که روزانه پس از زایمان ترشح می شود) حاوی ۳۸ گرم چربی، ۷۰گرم لاکتوز و ۱۲ گرم پروتئین است.
 
قند موجود در شیر انسان به میزان محسوس از قند موجود در شیر گاو، بیشتر است.این قند (لاکتوز) از یک مولکول گلوکز و یک مولکول گالاکتوز تشکیل شده و هضم آن، آسان است.
 
پیداست که مادر در دوران شیردهی، مقادیر زیادی از پروتئین و چربی های ذخیره شده را از دست می دهد و از این رو، نیاز وی به کالری، پروتئین، انواع ویتامین ها و مواد معدنی افزایش می یابد که در مواردی، درصد روزانه این نیاز از زمان حاملگی، بیشتر است. توصیه شده است که زنان شیرده روزانه بیش از ۲ لیتر مایعات، ۲۴ گرم پروتئین اضافی، ۵۵۰ کیلوکالری اضافی (برای ۶ ماه اول) مصرف کنند، و مصرف روزانه کلسیم خود را ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی گرم افزایش دهند.
 
منبع:  کتاب زن. سیدهادی حسینی و علی احمد راسخ . صص 51-54. انتشارات امیرکبیر. سوم. 1387.