نقش هورمون ها
«هورمون» واژه ای یونانی است به معنای تحریک کردن و بیدار ساختن و در علم زیست شناسی، رابط یا پیام رسان شیمیایی است که آن را غدد درون ریز ترشح می کند و در سراسر بدن انتشار می یابد و بر سلول های خاص، تأثیر مشخصی می گذارد. این ترکیبات آلی که ساختار بسیار پیچیده از مواد کانی دارند، اعمال حیاتی را در بدن سامان می دهند و از طریق تأثیر بر ساخت مواد، ژن ها و آنزیم ها و نفوذپذیری غشای سلول می توانند واکنش های متابولیکی را آغاز کنند، سرعت بخشند، کند نمایند و یا متوقف سازند.[میزان متابولیسم]
میزان متابولیسم در هر سلول، اغلب تحت اثر تنظیمی هورمون هایی که از غدد درون ریز ترشح می شود، در نقاط مختلف بدن افزایش یا کاهش می یابد. تیروکسین که از غده تیروئید، مترشح می شود، بر همه سلول های بدن اثر می کند و بیشتر واکنش های متابولیکی را افزایش می دهد، اپی نفرین و نوراپی نفرین از غده فوق کلیه ترشح می شود و بر متابولیسم در همه سلول ها اثر می گذارد.هورمون انسولین به افزایش مصرف کربوهیدرات ها و کاهش مصرف چربی ها در بافت ها می انجامد. هورمون پاراتیروئید در تنظیم غلظت کلسیم در خون و مایعات خارج سلولی، مؤثر است. هورمون های مختلفی که از هیپوفیز ترشح می شود، رشد بدن، اعمال جنسی، دفع آب و الکترولیت ها از کلیه ها و میزان ترشح بیشتر هورمون های دیگر را کنترل می کند.
ترشح هورمون ها توسط محرک های عصبی یا شیمیایی خاص صورت می گیرد و میزان آنها به وسیله مکانیسم خودتنظیمی منفی کنترل می شود. محرکات خارجی و تغذیه در ترشح هورمون ها مؤثر است. بیشتر هورمون ها بر چند بافت یا اندام اثر می گذارند و نیز فرآیندهای متابولیکی بسیاری به تأثیر و همکاری انواع مختلف هورمون ها نیاز دارد. ترشح بیش از اندازه هورمون ها و یا کاهش آن، اختلال هایی را در بدن پدید می آورد و هورمون درمانی از شیوه های مؤثر درمان برخی از بیماری هاست. گذشته از این، پدیده هایی مانند تهاجم و مهاجرت (در زندگی جانوران) با ترشح هورمون ها ارتباط دارد.
[تفاوت ترشح هورمون ها در زن و مرد]
ترشح برخی از هورمون ها در زن و مرد متفاوت است. این تمایز در هورمون های جنسی به حدی است که هر یک از دو جنس با هورمون ویژه جنسی خود، نمود می یابد و پس از عامل کروموزومی که دو جنس را در هر یک از سلول ها از هم متمایز می کند ، یک عامل بیولوژیکی تعیین کننده جنسیت به حساب می آید. هورمون ویژه جنس نر که از بیضه ها ترشح می شود، تستوسترون، و هورمون های ویژه جنس ماده، استروژن و پروژسترون است و از تخمدان ها ترشح می گردد.با وجود اینکه هورمون های جنسی نرو ماده، هر دو استروییدی و از مشتقات کلسترول اند و از نظر ساختمان شیمیایی، بسیار به هم شبیه اند. ترشح آنها در هر یک از دو جنس، توانایی های خاصی را پدید می آورد و گرایش ها و رفتارهای ویژه ای را ایجاد می کند و به بروز صفات ثانویه جنسی متفاوت و متناسب با جنس خود می انجامد.
از امتیازات هورمون جنسی نر، ترشح یکنواخت و طولانی در سراسر عمر است و در جنس ماده، تنوع کاری، نوسانات در طول هر ماه، توقف هورمون ها در حدود ۵۱ سالگی و نقش آنها در عادت ماهیانه، بارداری، زایمان و شیردهی، از ویژگی های مهم دانسته می شود.
[تضاد هورمون های جنسی نر و ماده]
هورمون های جنسی نر با هورمون های جنسی ماده در تضاد است. تزریق هر یک از آنها به جنس مخالف، به افول صفات جنسی مربوط به آن می انجامد. اگر به خروس استروژن تزریق گردد، تاج آن کوچک می شود. هورمون جنسی نر، پروستات را در جهت رشد تحریک می کند، درحالیکه استروژن، جلو رشد آن را می گیرد. کشف این اثر در هورمون های جنسی، سبب شده است برخی از افراد که گرایش تبدیل به جنس مخالف خود را دارند، با استفاده از هورمون ها، خود را با جنس دلخواهشان همسان گردانند.بررسی جداگانه هریک از هورمون های جنسی، آگاهی های بیشتری را درباره نقش آنها در هر یک از دو جنس به دست می دهد.
منبع: کتاب زن. سیدهادی حسینی و علی احمد راسخ . صص 69-71، انتشارات امیرکبیر. سوم. 1387.
.jpg "چرا پیامبر (ص) فرموده است که سوره هود مرا پیر کرده است؟")
