تنظیم فردی و اجتماعی رفتار جنسی

بر اساس روایات بیشترین چیزی که مردم را به دوزخ دچار می کند شکم و سائق جنسی است.
 

بر اساس روایات بیشترین چیزی که مردم را به دوزخ دچار می کند شکم و سائق جنسی است، پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) می فرماید: بیشتر امت من بوسیله دو چیز میان خالی وارد دوزخ می شوند و آنها عبارتند از شکم و دامن.[1] و در مقابل، خداوند به چیزی بهتر از عفت در شکم و سائق جنسی عبادت نشده است که زراره از امام باقر (علیه السلام) روایت می کند که فرمود: خداوند به چیزی عبادت نشده که بهتر از نگهداری شکم و دامن باشد.[2]
 
قرآن به کسانی که وسیله ازدواج نمی یابند توصیه می کند عفت پیشه کنند، چنانچه در سوره نور آیه ۳۳ می فرماید: و کسانی که امکانی برای ازدواج نمی یابند، باید پاکدامنی پیشه کنند تا خداوند از فضل خود آنان را بی نیاز گرداند؟![3]
 

در ادبیات دینی، شهوت و غضب دو قلمرو برای کارکرد خویشتنداری محسوب می شوند به عبارت دیگر خویشتنداری در قلمرو غضب با مفهوم «حلم» و در قلمرو شهوت (امیال و خواسته های مالی و جنسی) با مفهوم «عفت» بیان شده است.
 
عفت نیز خود در دو قلمرو امیال و خواسته های مالی و جنسی عمل می کند. که تعریف خویشتنداری جنسی را در ادبیات دینی در مفهوم عفاف پی می گیریم.[4] ماهیت عفاف خودداری و روی گردانی است که تقریبا همه لغت شناسان بدان اشاره کردند در حقیقت عفت، بازداری و خودداری در خواهش ها و تمناهایی است که در چیزهای کم ارزش و کم مقدار پدیدار می شود.
 
بنابراین، خویشتنداری جنسی انتخابگری هدفمندانه برای پرهیز از فعالیت جنسی نامناسب است. این راهبرد تنها برای افرادی که شرایط ازدواج را ندارند، نیست بلکه برای بعد از ازدواج نیز کاربرد دارد اما نه به سختی قبل از ازدواج؛ چراکه در صورت برانگیختگی جنسی به خاطر امکان ارضای نیاز، تنش را کاهش می دهد.
 
اما تحمل سختی های عفت ورزی در دوران قبل از ازدواج آسان نیست؛ مگر اینکه در گستره یک سبک زندگی عفیفانه سازههای روانشناختی خویشتنداری در شخص درونی شده باشد و با مهارتهای مقابله ای و سازواری در برابر محرک های بیرونی، میل جنسی را مدیریت کند. در ادبیات دینی، اینکه مؤلفه های مفهومی خویشتنداری، چه مواردی هستند؟
 
در ادبیات دینی، خویشتنداری، یکی از دو مؤلفه کارکردی عقل محسوب می شود و با بررسی متون حدیثی سه معنا برای عقل به دست می آید: قوه قدرت تشخیص، تعقل و دانش و دیگری حالت و صفتی پایدار که به انتخاب خوبی ها و منافع، و اجتناب از بدی ها و زیان ها فرا می خواند.
 

طبق این نظر، کارکردهای عقل در دو مقوله متمایز طبقه بندی می شود، یکی تفکر و شناخت است که شامل تشخیص، تعقل و دانش (معنای اول و دوم) می شود. و مقوله دوم را می توان کارکرد خویشتنداری دانست که شامل انتخاب و اجتناب (معنای سوم) می شود.
 
چنانچه کلام امام باقر (علیه السلام) را می توان تبیین کننده این کارکرد دانست: چون خداوند عقل را آفرید به او فرمود: رو کن؛ و او رو کرد. سپس فرمود: برگرد؛ و او برگشت. آنگاه فرمود: به عزت و جلالم سوگند که من آفریدهای نیکوتر از تو نیافریده ام. تو را فرمان می دهم و تو را نهی می کنم، تو را پاداش می دهم و تو را به کیفر می رسانم.[5]
 
پس جایگاه خویشتنداری در عقل اخلاقی قرار دارد و بازدارندگی، مهار، اجتناب، انتخاب و پیروی نیز از عقل بر می خیزد و مدیریت خویشتن را موجب می شود. و اما مفهوم خویشتنداری، بر دو مؤلفه «مهارگری» و «تاب آوری» دلالت می کند.
 
مفهوم خویشتنداری بر «تقوا» و «صبر» استوار است. تقوا، کارکرد مهارگری را به عهده دارد و صبر مایه قوام مهارگری است و با تاب آوری مرتبط است. که مفهوم تقوا و صبر را در بخش الگوی تنظیم رفتار جنسی از دیدگاه اسلام در قسمت مفاهیم به آنها خواهیم پرداخت.
 

 درباره سبک ارتباط غیر عفیفانه هر دو جنس را روش بد دانسته و آن را فاحشه معرفی کرده است. به طوری که با بیانی جدی و محکم از آن نهی می کند، می فرماید: و نزدیک زنا نروید (حتی از عمل های مقدماتی آن نیز دوری کنید، زیرا که آن بسیار زشت است و بد راهی است که به فساد جامعه و زوال معنویت آن منتهی می گردد).
 
اگر چه روش ذکر شده در آیه به زنا مربوط می شود، اما سبک ارتباطی غیر عفیفانه دو جنس مذکر و مونث در نگاه، سخن، و رفت و آمد سبکی است که زمینه فساد را فراهم می کند. چنانچه در روایتی، امام صادق (علیه السلام) می فرماید: هیچ کسی از زنا مصون نیست و هر کس بهره ای از آن دارد؛ زیرا زنای دو چشم به دیدن است، و زنای دهان به بوسیدن، و زنای دو دست به لمس کردن، چه این را فرج تصدیق کند و چه تکذیب نماید.
 
بنابراین برای برچیده شدن رابطه ای که منجر به فساد و حتی سبب اختلال نظام اجتماع و نابودی انسانیت می شود، ضروری است سبک روابط تغییر کند و رابطه ها بر اساس سبک عفاف تنظیم شود. در حقیقت، سبک عفاف همان تسهیل گرهای اجتماعی خویشتنداری جنسی است که از زمینه های ارتباط پر خطر جنسی پیشگیری و خطر انحراف جنسی را به حداقل می رساند. از اینرو باید مسئله غیرت را به جوانان و نوجوانان آموزش و در مرحله بعد با کاهش تماس دختر و پسر در جامعه و همچنین کاهش تحریک در محیط اجتماعی آن را عملیاتی سازیم.