کارگردان: William Friedkin بازیگران: Matthew McConaughey, Emile Hirsch, Juno Temple می‌گویند تا درد و رنجی در کار نباشد، اثر هنری هم شکل نمی‌گیرد. بر همین اساس، دهة هفتاد میلادی به یکی از اوج‌های کم‌سابقة شکوفایی سینماگران تبدیل شد. آخرین نبرد حماسی بشر، یعنی جنگ جهانی دوم، حدوداً سی سال است که به پایان رسیده. دیگر دشمنی که بشود رودررو با او جنگید و قهرمانی و غرور آفرید وجود ندارد. دو طرف متخاصم تظاهر به آشتی می‌کنند، اما همه مراقب پشت سر خود هستند تا غافل‌گیر نشوند. در چنین شرایطی، کارگردان‌های نام‌داری چون مارتین اسکورسیزی، فرانسیس فورد کوپولا، برایان دی‌پالما، استیون اسپیلبرگ و جرج لوکاس ظهور کردند و شاخص‌ترین فیلم‌های خود را با تکیه بر همین دوران مهیب پس از جنگ ساختند. ویلیام فریدکین هم دقیقاً با تکیه بر روح زمانه، دو اثر ماندگار خود را ساخت. رابط فرانسوی و جن‌گیر هر دو فیلم‌هایی هستند که از نظر ارزش‌های سینمایی کم‌نقص هستند اما آن‌چه باعث شده به این درجه از اعتبار در تاریخ سینما برسند، عرضه شدن‌شان در زمان و مکان مناسب بود. رابط فرانسوی بیانگر میل انسان‌ها به داشتن ارتباط صمیمانه با یکدیگر بود؛ رابطه‌ای که در دوران جنگ سرد به یک تناقض بزرگ تبدیل شده بود: از طرفی با برداشته شدن مرزها و جهان‌وطن شدن بسیاری از انسان‌های کرة زمین این آشنایی و ارتباط اجتناب‌ناپذیر می‌نمود و از طرف دیگر خطر مبهم تلاقی ابرقدرت‌ها به واسطة جنگ سرد، اجازة غرق شدن در یک رابطة و صمیمانه را نمی‌داد. همین مضمون، در جن‌گیر هم ادامه یافت و خطر موهوم دشمنی که از پشت می‌خواهد ضربه بزند و صورتش نمایان نیست، به شکل شیطانی درآمد که کالبد یک دختر نوجوان را تسخیر کرده است. البته جن‌گیر بُعدی دیگر از روح زمانه را هم در خود داشت. جنگ جهانی دوم، آخرین آوردگاه عظیم و علنی فرقه‌های متخاصم مسیحی بود. فرقه‌هایی چون آوانجلیست‌ها، پروتستان‌ها و کاتولیک‌های اصیل‌آیین که در طول تاریخ در حال مبارزه بوده‌اند و هستند، در جن‌گیر نمود روشنی یافته‌اند. کاتولیک‌ها که نازی‌های پروتستان را شکست داده‌اند حالا با جن‌گیر خودی نشان می‌دهند و تماشاگران متنفر از پروتستان‌ها را دوباره به کلیسا، کشیش، صلیب و خرافه‌پرستی فرا می‌خوانند. پروتستان‌های لوتِری هیچ گونه سرسپردگی به پاپ نداشتند و معتقد بودند کشیش‌ها قدرت ماورایی ندارند و خدای هر شخص خاص خود اوست. با این‌که دین پروستان نسبت به کاتولیک دیدگاه‌های مترقی‌تری داشت، چون با ملی‌گرایی آلمانی و نازیسم آمیخته شده بود، پروتستان‌های کالوِنیستی آمریکایی، کشورهای بی‌طرف و کاتولیک‌های رُمی نفرتی ناخودآگاه نسبت به آن پیدا کردند. جن‌گیر بر پایة همین کشمکش‌های مذهبی، بر قدرت نجات‌بخشی پاپ، کشیش‌ها و کلیسا دوباره تأکید کرد و دل‌های تماشاگران دل‌زده از نازی‌ها را به دست آورد. تمام وردهای فیلم به لاتین هستند و قدرت و تقدس صلیب و کاتولیسیسم در فیلم به‌شدت پررنگ است. در کارنامة سینمایی فریدکین فیلم‌های دیگری که چنین تطابق دقیقی با روح زمانه‌شان داشته باشند یافت نمی‌شود. فیلم‌های اخیر او انگار با تأخیرهایی چند دهه‌ای ساخته شده‌اند. یکی از نمونه‌های متأخر، شکارشده با بازی بنیسیو دل ‌تورو و تامی لی جونز است. فیلم یک رامبوی به تمام معناست که با حدود 25 سال تأخیر ساخته شده است. شخصیت لی جونز هم دقیقی همان پلیس جدی و حقیقت‌جوی فراری (اندرو دیویس) است. اما آن‌چه از دیده‌ها و شنیده‌ها و مهم‌تر از همه آنونس کنجکاوی‌برانگیز آخرین فیلم فریدکین برمی‌آید، حکایت دیگری‌ست. جو قاتل دربارة یک خانواده (شامل یک خواهر و برادر جوان و پدرشان) است که برای فرار از مشکلات مالی سنگینی که بر دوش‌شان تحمیل شده، تصمیم می‌گیرند مادر خانواده را سربه‌نیست کنند تا با پول بیمة عمر او به زندگی‌شان سر و سامانی بدهند. آن‌ها برای این کار به سراغی پلیسی به نام جو (با بازی متیو مک‌کانهی) می‌روند که کارش کشتن آدم‌ها در ازای پول است. جو برای خودش مافیایی به هم زده و از هیچ نوع بی‌رحمی و خشونتی ابا ندارد. اما نقشه‌ها به هم می‌ریزد: نقشة قتل موفقیت‌آمیز نیست و به جایش جو وارد حریم خصوصی خانواده می‌شودهمان طور که از این خط داستانی برمی‌آید، ظاهراً این بار فریدکین بسیار بیش‌تر از فیلم‌های سه دهة گذشته‌اش به حال‌وهوای زمانه نزدیک شده است. بحران‌های عاطفی در خانواده‌های آمریکایی و معضل بزرگی به نام فرزندانی که تنها با یکی از والدین‌شان زندگی می‌کنند، در جو قاتل نمود پیدا کرده است ولین نمایش جو قاتل در کن بود که با برخورد نسبتاً گرم منتقدان روبه‌رو شد. به این شکل می‌شود امیدوار بود که آخرین فیلم فریدکین بر خلاف دیگر آثار متأخرش، فیلمی جذاب و تأثیرگذار از کار درآمده باشد. ین مطلب در روزنامه شرق به تاریخ 10 مرداد 1391 به چاپ رسیده است.

نقذ فیلم جو قاتل (Killer Joe)

تازه های 14

بیشترین بازدید هفته