جامعه ایرانی که از همان ابتدای تولد فرزندانشان، به راحتی انواع واکسیناسیون‌های پیشگیرانه را پذیرفته و با کارت واکسن، کودکان خود را در مدرسه ثبت‌نام می‌کردند، الان با توجه به دلایل متعدد مانند عدم شفافیت در اطلاع‌رسانی و تلاش سودجویان، برخی از مردم در مقابل واکسیناسیون ابر بحران جهانی کرونا، مقاومت می‌کنند.
ماجرای واکسیناسیون حالا با موضوع دیگری گره خورده؛ «واکسن‌گریزی». در شرایطی که برای ورود محموله‌های بیشتر واکسن تلاش می‌شود و واکسیناسیون عمومی از چند هفته پیش آغاز شده، حالا عده‌ای با حرکت در خلاف جهت ایمن‌شدن جامعه، زیر‌بار تزریق واکسن نمی‌روند.
گروهی از این افراد با تجمع پراکنده، مخالفت‌شان را با اجباری‌شدن واکسن نشان داده‌اند و عده‌ای با اینکه نوبت تزریق‌شان رسیده، تمایلی به ایمن‌شدن ندارند. ایجاد پویش‌هایی مثل «نه به واکسیناسیون اجباری» و اطلاع‌رسانی نادرست و انتشار شایعه مرگ افراد پس از تزریق واکسن یا بی‌اثر‌بودن واکسن‌ها و ایجاد تردید و ترس، واکسن‌گریزی را در میان گروهی، دامن زده است. هم‌اکنون جز زنان باردار با شرایط خاص، کودکان زیر ۱۲ سال یا افرادی که مبتلا به بیماری‌های خاص و آلرژیک هستند که هنوز واکسیناسیون‌شان تکمیل نشده، گروه‌های دیگر برای قطع زنجیره کرونا، باید واکسینه شوند.
همین چند روز پیش بود که نتایج یک نظرسنجی منتشرشده از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) نشان داد که ۱۴.۲درصد از افراد بالای ۱۸سال کشور، به هیچ‌وجه تمایلی به تزریق واکسن ندارند. همچنین بی‌میلی به دریافت واکسن در گروه سنی زیر۵۰سال (۱۷درصد) به‌طور قابل توجهی بیش از گروه سنی بالای۵۰سال (۷درصد) است. جزئیات جدولی که از سوی وزارت بهداشت به‌طور اختصاصی در اختیار قرار گرفته هم حکایت از این دارد که تا کنون ۶۸ درصد گروه سنی ۲۵ تا ۲۹ سال، ۶۶ درصد افراد ۲۰ تا ۲۴ سال و ۵۷ درصد افراد ۳۰ تا ۳۴ سال، واکسن تزریق نکرده‌اند. البته در این میان بالاترین تزریق مربوط به گروه سنی ۶۰ تا ۷۵ سال است و از این جمعیت تنها ۲ درصد واکسن نزده‌اند.
بر اساس اعلام وزارت بهداشت تا روز گذشته، ۵۵ میلیون و ۸۲۷ هزار و ۲۷۵ نفر دوز واکسن (دوز اول و دوم) را دریافت کرده و از این تعداد ۳۹ میلیون و ۴۱۸ هزار و ۷۷۹ نفر دوز اول و ۱۶ میلیون و ۴۰۸ هزار و ۴۹۶ نفر هم دوز دوم را تزریق کرده‌اند؛ بنابراین با در نظر گرفتن ۷۰ درصد جمعیت که حدود ۶۰ میلیون نفرند، باید تعداد دوز دومی‌ها به ۴۳ میلیون و ۵۹۱ هزار و ۵۰۴ نفر برسد؛ بنابراین همچنان مسیر طولانی برای تکمیل واکسیناسیون گروه هدف در کشور وجود دارد، این در حالی است که به اذعان متصدیان مراکز واکسیناسیون و همچنین گزارش‌های میدانی، تب واکسیناسیون از سوی مردم فروکش کرده است و بسیاری از مراکز واکسیناسیون خلوت شده‌اند.
دلایل غیرعلمی برای فرار از تزریق
.jpg "چالش واکسن گریزی/ چرا واکسن هراسی در ایران وجود دارد؟")
گروهی که هنوز واکسن تزریق نکرده‌اند، دلایل مختلفی برای این کار عنوان می‌کنند. عده‌ای در انتظار واکسن‌های غیرچینی نشسته‌اند و با انتشار خبر ورود واکسن فایزر به کشور، برخی با اینکه نوبت تزریق‌شان رسیده، ترجیح دادند انتظار بیشتری بکشند تا شانس تزریق فایزر نصیب‌شان شود، این در حالی است که تا پیش از این براساس اعلام وزارت بهداشت، قرار بود واکسن فایزر تنها برای زنان باردار تزریق شود که همین موضوع هم از روز چهارشنبه هفته گذشته، رد و واردات این واکسن منتفی شد.
ماجرای مجوز ورود به برخی کشورها تنها درصورت تزریق یکی از ۴ واکسن آسترازنکا، فایزر، مدرنا و جانسون‌اند جانسون هم تمایل برای تزریق واکسن‌های غیر از آنچه در کشور موجود است، را بالا برده. گروهی بی‌اثر‌بودن این واکسن‌ها را به میان می‌کشند و استنادشان هم به اخبار غیرموثق درباره مرگ افرادی است که هر دو دوز واکسن را تزریق کرده‌اند و جانشان را از دست داده‌اند، یا افرادی که پس از تزریق، مبتلا شده‌اند.
مرتضی یکی از دانشجویان دانشگاه آزاد است و هنوز واکسن تزریق نکرده. او می‌گوید: «تا چند‌ماه دیگر باید برای ادامه تحصیل به یکی از کشورهای خارجی بروم و آنجا جز آسترازنکا واکسن‌های دیگر را قبول نمی‌کنند. آسترازنکا به ما نمی‌زنند و من هم واکسن‌های دیگر را نمی‌خواهم.»
مرادی هم که به‌گفته خودش چند روز پیش در اعتراضات نه به واکسن اجباری شرکت داشته، می‌گوید: «پدر و مادرم پس از تزریق واکسن مبتلا شده‌اند، اگر واکسن نمی‌زدند هم مبتلا می‌شدند. من هم نمی‌زنم، چرا که سیستم ایمنی بدنم قوی است و برایم اتفاقی نمی‌افتد.»
شروین شکوهی، رئیس بخش عفونی بیمارستان لقمان حکیم و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، پیش از این در متنی که منتشر کرده بود، دلایل مطرح شده از سوی گروهی که تمایل به تزریق ندارند را غیرعلمی دانسته و گفته: «برخی به‌دنبال در دسترس قرار‌گرفتن واکسن‌های باکیفیت‌تر هستند درحالی‌که تمام واکسن‌های وارداتی به کشورمان مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی هستند و از نظر میزان کاهش مرگ‌ومیر هم تفاوت چندانی باهم ندارند.»
به‌گفته او، مباحثی ازجمله ایجاد جهش‌های سلولی در بدن، ناباروری، تشنج و ایجاد لخته خونی هم از دیگر دلایل غیرعلمی است؛ «بیشتر واکسن‌های موجود در کشور ویروس‌های کشته‌شده هستند که به ژن انسان و ایجاد تغییرات سلولی ارتباطی ندارد. از سوی دیگر همچنین شایعاتی مبنی بر تأثیر واکسن کرونا بر باروری پایه و اساس علمی ندارد و تمام آنها از سوی افراد و یا شبکه‌های غیرعلمی منتشر می‌شود. آن هم درحالی‌که عوارض واکسن به‌مراتب کمتر از ابتلا به ویروس کرونا است، یعنی اینکه اگر به ویروس مبتلا شوید به‌مراتب عوارض بیشتری نسبت به تزریق واکسن دارد چه بسا که ممکن است عارضه‌هایی که در پی ابتلا به کرونا ایجاد می‌شود تا سال‌ها در بدن باقی بماند.»
انتظار برای دریافت مجوز از همسر و پدر
از میان آنها که هنوز واکسن نزده‌اند، زنانی هستند که به‌دلیل اجازه نداشتن از سوی همسرانشان، نتوانسته‌اند واکسن بزنند. زینب، یکی از این افراد است. او فرزند ۹ ساله‌ای هم دارد و می‌گوید که همسرش به آنها اجازه تزریق واکسن نمی‌دهد، چرا که معتقد است واکسن‌های موجود خطرناک هستند. زینب اخبار را دنبال می‌کند و می‌گوید که همه بر اثربخشی این واکسن‌ها تأکید می‌کنند و تمایل به تزریق دارند، اما به‌دلیل مخالفت همسرش، فعلا اقدامی نکرده است. او می‌گوید همسرش منتظر واکسن‌های خارجی دیگر است، هر چند که می‌داند ممکن است به این زودی وارد کشور نشود.
شادی، هم زن دیگری است که به تازگی فرزندش را به دنیا آورده، او هم می‌گوید که همسرش، واکسن نزده و اجازه نمی‌دهد او هم واکسن بزند. دلیلش را هم ترس از پیامد‌های تزریق واکسن اعلام کرده است. مسئله گرفتن اجازه از خانواده، اما تنها به این تعداد از زنان محدود نمی‌شود، برخی هم تأکید می‌کنند، پدر خانواده اجازه تزریق نمی‌دهد و آنها هم تابع تصمیم خانواده هستند. علیرضا، صاحب‌مغازه کفش‌فروشی در سپهسالار است و به‌گفته خودش تاکنون به‌خودش و همسرش اجازه واکسن‌زدن نداده؛ «ما هنوز بچه‌دار نشده‌ایم و خیلی‌ها گفته‌اند که واکسن روی بارداری تأثیر دارد. نمی‌گذارم همسرم واکسن بزند.»
محمدرضا هم دانش‌آموز است و با وجود باز‌شدن سامانه برای ثبت‌نام هنوز واکسن نزده است؛ «پدرم اعتقادی به واکسن ندارد و نمی‌گذارد که هیچ‌کدام از اعضای خانواده‌ام واکسن بزنند. او می‌گوید تا حالا کرونا نگرفتیم از این به بعد هم نمی‌گیریم. فرقی برایم نمی‌کند که واکسن بزنم یا نه، چون در هر صورت درباره واکسن دانش‌آموزان اعلام کرده‌اند که اجباری نیست و به رضایت والدین بستگی دارد.»
تزریق واکسن نیاز به اجازه از پدر و همسر ندارد
.jpg "چالش واکسن گریزی/ چرا واکسن هراسی در ایران وجود دارد؟")
البته با وجود مطرح‌شدن دلایلی ازجمله ممانعت سرپرست خانوار (پدر و شوهر) از تزریق واکسن به زنان و فرزندان تحت پوشش، اما از نظر حقوقی کارشناسان تأکید می‌کنند که عمل تزریق واکسن کووید-۱۹ به‌عنوان یک مسئله حساس و مهم در حوزه سلامت و درمان برای هر فرد و خانواده و حتی جامعه مطرح است و نیازی به کسب اجازه ندارد.
مهدی خاموشیان، حقوقدان در این‌باره و در پاسخ به این سؤال که آیا سرپرست خانوار می‌تواند افراد خانواده را از تزریق واکسن منع کند، می‌گوید: «از دو منظر عرفی و حقوقی می‌توان به این سؤال پاسخ داد. اول اینکه اجازه ندادن تزریق واکسن از سوی قیم به اعضای آن خانواده باعث به خطر‌افتادن سلامت و جان این افراد و در نتیجه به خطر‌افتادن سلامت جامعه می‌شود و از منظر حقوقی هم در بند ۲ ماده ۵۹ قانون مجازت اسلامی آمده است: هر نوع عمل جراحی یا طبی مشروع که باید با رضایت شخص یا اولیا یا سرپرستان و نمایندگان قانونی آنها و رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی انجام شود، در موارد فوری نیاز به گرفتن رضایت ندارد.»
او ادامه می‌دهد: «همچنین طبق بند ۲ ماده قانون، مجازات خودداری از کمک به مصدومان و رفع مخاطرات جانی مصوب ۱۳۵۴، جرم محسوب شده و دارای محکومیت است. در نتیجه به راحتی می‌توان نتیجه گرفت که هر کدام از اعضای خانواده چه زن و چه فرزندان می‌توانند در راستای حفظ سلامت و جلوگیری از مبتلا‌شدن به ویروس کرونا که منجر به انتقال آلودگی در جامعه هم می‌شود، برای تزریق واکسن اقدام کرده و در این مورد نیازی به رضایت و اجازه همسر و سرپرست خانوار ندارند.»
واکسن‌ستیزی در پوشش طب سنتی
آنطور که شایع شده حامیان طب سنتی و ایرانی هم جزو مخالفان تزریق واکسن هستند. این در حالی است که متخصصان این حوزه تأکید می‌کنند، این طب هیچ مخالفتی با تزریق واکسن ندارد. علیرضا عباسیان، متخصص طب سنتی ایرانی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران به می‌گوید: «با شیوع پاندمی، شاهد فعالیت تعدادی از افراد غیرپزشک هستیم که از قول ما نظراتی را درباره کرونا و واکسن‌ها مطرح می‌کنند. این افراد در برخی برنامه‌ها و رسانه‌ها هم حضور دارند و از آنها به اشتباه به‌عنوان متخصصان طب سنتی ایرانی نام برده می‌شود که به اظهارنظرهایشان جنبه رسمی می‌دهد، اما این اظهارنظر‌ها به هیچ عنوان مورد تأیید ما نیست؛ چراکه در طب ایرانی ما داعیه‌دار واکسیناسیون (مایه‌کوبی و آبله‌کوبی) در قرون گذشته هستیم.»ترس کاذب ناشی از عوارض واکسن کرونا
.jpg "چالش واکسن گریزی/ چرا واکسن هراسی در ایران وجود دارد؟")
یکی از شهروندان جویباری می گوید: سواد درست و حسابی ندارم اما پسر بزرگم می گوید که واکسن کرونا برای من که ۸۰ سال سن دارم خطرناک است و ممکن است برایم مشکلی به وجود بیاید.
وی خاطر نشان کرد: تاکنون سه مرتبه پزشک خانواده محل زندگیم برای تزریق واکسن کرونا با من تماس گرفتند اما پسرم به دلایل مختلف اجازه نداده تا واکسن تزریق کنم.
این شهروند جویباری تصریح کرد: خدارو شکر سابقه بیماری خاصی ندارم اما پسرم به من به شدت وابستگی دارد و می گوید اگر واکسن بزنی اتفاقی برایت می افتد.
وی ادامه داد: خوشبختانه خواهرم که ۷۵ سال سن دارد در روزهای گذشته واکسن زد و الان حالش خوب است و به طور حتم پسرم با دیدن شادابی خواهرم بعد از تزریق واکسن، برای تزریق واکسن من هم اقدام خواهد کرد.
ضعف اطلاع رسانی و تنها گذاشتن مردم درآشفته بازار مجازی
القائات باطل و ایجاد شبهه در فضای مجازی، توسط سودجویانی صورت می گیرد که با زبان عامیانه با مردم در ارتباط هستند و با مثال های نادرست مردم را گمراه می کنند و شایعات نیز بسیار زود گسترش پیدا می کند. ضعف اطلاع رسانی و تنها گذاشتن مردم، در این آشفته بازار فضای مجازی مزید بر علت شده و اغلب کسانی که تمایلی به تزریق واکسن ندارند، بی اعتمادی را علت اصلی نارضایتی خود برای واکسینه شدن بیان می کنند و معتقدند که واکسن ها نامشخص بوده و بی اثر هستند و با مثال هایی که هیچ گونه ریشه علمی و منطقی ندارد، از تزریق واکسن فرار می کنند .حال آنکه تمام واکسن های کرونا در سراسر جهان، دوره های متعدد کار آزمایی بالینی را پشت سر گذاشته اند و تحقیقات و مشاهدات اثبات کرده که انواع واکسن های کرونا توانسته اند تا حد بالایی در برابر این بیماری ایمنی ایجاد کرده و از شیوع این بیماری در سطح جوامع پیشگیری کنند و در برخی کشورهای پیشرفته موجب شده برخی اماکن عمومی این کشورها مجددا بازگشایی شود و مرگ ومیر و آمار ابتلا به میزان چشمگیری کاهش یابد.اقدام فوری برای آموزش و جلب مشارکت مردم
در این میان حمید سوری، رئیس کمیته کشوری کوویدـ ۱۹ هم با موضوعاتی که از سوی عده‌ای برای تزریق نکردن واکسن مطرح می‌شود می‌گوید: «گروهی از افراد با ماهیت واکسن یا ورود هر داروی بیولوژیک به بدن مخالف هستند که البته تعداد این افراد بسیار کم است، اما گروهی هم هستند که به‌دلیل عوارض و مشکلات آینده با تزریق واکسن مخالفت می‌کنند. درباره این افراد باید آموزش کافی و اطلاع‌رسانی برای تغییر رفتار و نگرش‌شان صورت بگیرد که متاسفانه در کشور به این موضوع توجهی نشده است.»به‌گفته او، برخی از رسانه‌های مجازی و غیررسمی به تقویت ترس‌های این‌چنینی درباره واکسن دامن زده‌اند. تأثیر این رسانه‌ها بر مردمی که تمایل به واکسن زدن ندارند، زیاد است. سوری به مشکل برندسازی در واکسن هم اشاره می‌کند: «برخی کشورها برای واکسن‌های موجود در سبد کشور ما ویزا صادر نمی‌کنند و این مسئله باعث می‌شود که افراد به‌دنبال واکسن‌های خاص باشند.»
با اینکه گفته می‌شود ایران در واکسینه کردن جمعیت هدف، از بسیاری از کشورها عقب است، اما سوری تأکید می‌کند اعدادی که در کشور ما برای واکسن نزده‌ها مطرح می‌شود، نسبت به میانگین‌های جهانی بالاتر نیست. با این حال معتقد است که باید برای افزایش میزان واکسیناسیون و جلب مشارکت مردم، آموزش‌های لازم داده شود و اقدامات فوری صورت گیرد. تنها با این راه است که می‌توان میزان واکسیناسیون را بالا برد.
سایر متخصصان هم با سوری موافق هستند. آنها هم تأکید می‌کنند که در کنار این‌ها باید تحقیقات انجام شده در ارتباط با ایمنی‌زایی واکسن‌های موجود منتشر شده و تأثیر واکسیناسیون بر کاهش آمار مرگ و ابتلا در اختیار مردم قرار گیرد تا آمار واکسیناسیون بالاتر رود. رئیس کمیته کشوری کوویدـ ۱۹ با واکسیناسیون اجباری مخالف است، با این حال تأکید می‌کند که در پاندمی کرونا، به‌صورت غیرمستقیم باید جان افراد واکسینه شده و در معرض خطر را حفظ کرد؛ «۱.۵ درصد افراد پرخطر هنوز واکسینه نشده‌اند و درصد واکسیناسیون در افراد بالای ۱۸ سال ۳۵ درصد در کل است که عدد قابل‌توجهی نیست. از سوی دیگر ما پیش از این از ایمنی بالای ۷۰ تا ۷۵ درصدی صحبت می‌کردیم، اما اکنون با وجود واریانت دلتا و قدرت انتقال آن و همچنین جهش‌های جدید باید بیش از ۸۰ درصد جامعه واکسینه شوند تا به ایمنی جمعی برسیم.»
چگونه با واکسن هراسی کنار بیاییم؟
.jpg "چالش واکسن گریزی/ چرا واکسن هراسی در ایران وجود دارد؟")
یکی از موثرترین مداخلات برای مهار اپیدمی و قطع زنجیره انتقال بیماری‌های عفونی از جمله کووید۱۹ انجام واکسیناسیون است، یعنی در واقع میزان ایمنی در جامعه باید به حدی برسد که چرخش ویروس به حداقل کاهش پیدا کرده و مدیریت شود.
بیشترین تاثیر تزریق واکسن برای جلوگیری از بستری ها و فوت است و به طور قطع در کنار رعایت دستورالعمل های بهداشتی و استفاده از ماسک و پرهیز از رفتن به دورهمی ها برای افول و ریشه کنی شیوع کرونا ویروس می توان اقدام کرد.
در حالی که پزشکان و کارشناسان سلامت در دنیا، واکسیناسیون همگانی را تنها علاج بازگشت جامعه جهانی به زندگی عادی و روزمره می‌دانند، واکسن‌هراسی به مشکلی برای مقابله با کرونا تبدیل شده است.
یکی از دلایل ترس برخی از مردم از تزریق واکسن کرونا، ناآگاهی است و باید فرهنگ سازی در ارتباط با اهمیت تزریق واکسن افزایش یابد.
فرنوش حقانی پور واکسن هراسی را عامل عدم مراجعه برخی از افراد برای واکسیناسیون می داند و اظهار می کند: واکسن هراسی گاهی ناشی از سوزن هراسی است.
وی با بیان اینکه سوزن هراسی فقط ناشی از درد سوزن نیست، افزود: برخی از افراد نگران وارد شدن سوزن به بدن خود هستند لذا نگاه کردن به تصاویر سوزن زدن و تزریق آب به میوه ها از جمله راهکارهای کاهش فوبیای سوزن است.
این روانشناس، برخی از واکسن هراسی ها را ناشی از عدم اعتماد به مواد دارویی دانست و تصریح کرد: منطق افراد واکسن هراس این است که نمی خواهند میکروب یا ویروس را وارد بدن سالم خود کنند؛ این در حالی است که واکسن کرونا ویروس کشته شده بوده و افراد بعد از تزریق واکسن ناقل بیماری نخواهند بود.
حقانی پور، توصیه به رعایت پروتکل های بهداشتی به ویژه ماسک زدن و فاصله گذاری اجتماعی بعد از تزریق واکسن را به معنی ابتلا به کرونا ندانست و یادآور شد: چه واکسن زده ها و چه واکسن نزده ها تا پایان پاندمی باید پروتکل های بهداشتی را رعایت کنند و ربطی به تزریق واکسن ندارد.
وی با بیان اینکه افراد بعد از تزریق واکسن احساس ناقل بودن می کنند، گفت: برخی از کشور از یک یا دو مدل واکسن برای تزریق استفاده می کنند، اما در ایران با انواع واکسن ها مواجه هستیم و قطعا واکسن ها در کارایی تفاوت هایی با هم دارند و همین تفاوت ها برای افراد دغدغه ایجاد می کند که کدام واکسن بهتر است و باید کدام واکسن را بزنیم.
این روانشناس، «بهترین واکسن در دسترس ترین واکسن است» را شعار جهانی علیه کرونا دانست و یادآور شد: برخی از افراد به دنبال تزریق یک نوع واکسن خاص هستند؛ اگرچه انتخاب بهترین واکسن یک دغدغه روانی است، اما از نظر تخصصی اولویت باید در دسترس ترین واکسن است.
وی تفاوت مصونیت زایی واکسن ها را غیر قابل انکار دانست و عنوان کرد: برخی از روزها انواع واکسن وجود دارد و برخی از روزها فقط دو نوع وجود دارد و لذا باید با شعار «بهترین واکسن» پیش برویم و حتما واکسن بزنیم.
حقانی پور، ناآگاهی را ریشه ترس های انسان دانست و خاطرنشان کرد: از نظر روان شناسی، هر وقت هراس داریم، یعنی آگاه نیستیم و لذا همه انسان ها از بدو تولد تا دوره کهنسالی از تاریکی می ترسند، زیرا تاریکی باعث عدم آگاهی می شود؛ در مورد واکسن هراسی نیز شاهد همین ناآگاهی هستیم و لذا افراد درباره واکسن ها و کارایی آنها آگاهی پیدا کنند.
این روانشناس، با بیان اینکه عملکرد دارو با واکسن متفاوت است، اظهار کرد: برخلاف داروها که برای افراد بیمار تجویز می شود، واکسن ها فرآورده هایی هستند که برای افراد سالم مورد استفاده قرار می گیرند، یعنی ما سالم هستیم و برای اینکه از بروز ابتلا و بستری و مرگ کاسته شود، باید واکسن بزنیم.
وی از افراد خواست عوارض جانبی داروهای کرونا و عوارض تزریق واکسن را مطالعه و مقایسه کنند و گفت: واکسن ها بی خطر نیستند، بلکه کم خطر هستند و با تزریق واکسن کاری می کنیم که احتمال ابتلای ما کاهش پیدا کند.
حقانی پور، با بیان اینکه کرونا بسیاری از مناسبنات فردی و اجتماعی را دستخوش تغییر کرده است، یادآور شد: نیاز داریم به زندگی عادی بازگردیم؛ البته بعد از تزریق واکسن نیز خودمراقبتی و رعایت پروتکل های اجتماعی وجود دارد، اما برای قطع زنجیره انتقال باید ۷۰ درصد جامعه ایمن شوند.
این روانشناس، ۳۰ درصد باقی مانده را شامل افرادی دانست که منع تزریق واکسن دارند و اضافه کرد: پدیده واکسن هراسی در جهان وجود دارد و شاهد گروه های ضد واکسن هستیم، اما ایرانی ها منعطف و پذیرا هستند و نوع دوستی در ایران بالاست و لذا افراد سالم باید به دنیا کمک کنند و به خاطر عشق به خانواده و بشریت جزو ۷۰ درصد باشند.
منبع:
1. رویداد 24/ چالش واکسن گریزی
2. ایسنا/ چرا واکسن هراسی در ایران وجود دارد؟
3. ایرنا/ واکسن هراسی؛ چالشی برای مهار کرونا
4. 55 آنلاین/ چگونه با واکسن هراسی کنار بیاییم؟
5. مگ ایران/ درد واکسن گریزی
