ویرایش عکس آذر ماه 98
به همین بهانه گفتگوی کوتاهی را می خوانید که با دکتر محمدعلی خبری، دبیر این جشنواره انجام شده است. وی یکی از اعضای شورای نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی نیز می باشد.
* در خصوص برگزاری جشنواره تئاتر مقاومت از صورت منطقه ای به ملی صحبت می کنید؟
** وقتی از مقاومت صحبت می کنیم، از فرهنگ مقاومت و کلیت جامعه ای صحبت می کنیم که در این مسأله شرکت می کنند. از اسطوره ها و انسانهایی صحبت می کنیم، که تمام قد و با دست خالی ایستادند و کشور را از سلطه بیگانگان آزاد کردند. این مقاومت نتیجه اش را در جبهه های دفاع مقدس نشان می دهد و تبلور آن را در فتح خرمشهر به وضوح می بینیم. وقتی صحبت از مقاومت می شود همه کشور سهیم هستند.
* چه مراحلی برای این تبدیل طی شد؟
** یکی مسأله گستردگی جایگاه فرهنگ دفاع مقدس است و در مرحله دوم حضور آثار هنری هنرمندان و تولیدات بالای آنها در این زمینه است که باعث شد پیشنهاد ملی شدن این جشنواره مطرح و تصویب شود و به اجرا درآید.
* و مراحل فنی کار؟
** با پیشنهاد مدیریت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی این مسأله در معاونت حوزه هنری و مرکز هنرهای نمایشی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و با توجه به ظرفیتهای موجود تئاتر کشور در این زمینه به تصویب رسید.
* درباره آثار ارسالی، چه حجم تئاتر به دبیرخانه ارائه شد؟
** با اعلام فراخوان جشنواره توسط دبیرخانه مستقر در تهران و قرار دادن آن در اختیار هنرمندان، قرار شد تا 15 اردیبهشت آثار ارائه شده مورد بررسی قرار بگیرد که با توجه به حجم بالای آثار که در مجموع 121 اثر بود، این فرصت تا بیستم اردیبهشت ماه تمدید شد. در مجموع داوران انتخاب آثار، 15 اثر را برای بخش مسابقه به دبیرخانه پیشنهاد دادند و قرار شد تعدادی از آنها همزمان در استانها و سایر شهرستانها اجرا شود. دو اثر هم به عنوان مهمان در طول برگزاری جشنواره و پس از آن اجرا می شود، یکی آسمان و زمین و دیگری خیال روی خط موازی.
* فکر نمی کنید در انتخاب آثار کمی بیشتر باید سخت گیری می شد؟
** این نظر شماست. داوران انتخاب آثار کارشناسان این رشته هستند و سالها در این زمینه تخصص دارند. سخت گیری لفظ مناسبی برای تئاتر نیست، البته می توان شرایطی را فراهم کرد تا آثار جدیدتری به جشنواره ارسال شود و مورد توجه قرار گیرد.
* اما به نظر می رسد برخی کارها، موضوعی غیر از مقاومت را دنبال می کنند و با آب و رنگی که کارگردانها به آن داده بودند به آثار دفاع مقدس نزدیک می شوند.
** این نتیجه گیری برای روز اول عجولانه است. در این جشنواره ما با تمام توان کار کردیم و همه آثار به دلیل اینکه داوران آنها را انتخاب کرده اند، مورد توجه ماست.
* برگزاری این جشنواره ها چقدر در حفظ ارزشهای دفاع مقدس مؤثر است؟
** حفظ ارزشها و انتقال آن به نسلهای بعد، مخاطبان و انسان امروز، وظیفه ای است بر دوش هنرمندان و مسؤولان تمام نهادهایی که در این زمینه تلاش می کنند و دغدغه این کار را دارند. البته همه این کارها نیاز به پژوهش دارد. هنرمندان هم باید با توجه به مطالعه و رویکردهای پژوهشی و تحقیقی که نسبت به این مسائل وجود دارد، آثار خود را ارائه کنند.
* جشنواره تئاتر مقاومت فتح خرمشهر چقدر در این زمینه موفق بوده است؟
** ببینید باید ظرفیت تجربه کردن آثار را به وجود بیاوریم. باید مکان و زمان تجربه را به هنرمندان بدهند تا آرام آرام با ارائه آثار جدید با مضامین نو و ارتباط بهتر با مخاطب بتوانند این جایگاه را به وجود بیاورند.
* ارزیابی شما از این جشنواره چطور است؟
** وقتی 121 گروه اعلام آمادگی می کنند و 50 درصد آثار تولیدات جدید است، با این حضور هنرمندان، دست اندرکاران و مخاطبان، من این مسأله را مثبت ارزیابی می کنم.
* در دو روز اول جشنواره استقبال کنندگان بیشتر از گروههای شرکت کننده بودند تا مردم، حضور مخاطبان را چطور دیدید؟
** استقبال خوب بود، اما برای بهتر شدن آن باید شرایط را برای مردمی شدن تئاتر به وجود آورد، برگزاری جشنواره ها یکی از همین شرایط است.
* و نظر شما در خصوص بین المللی شدن این جشنواره؟
** این مسأله باید مطالعه شود. ظرفیتهای خوبی وجود دارد، اما باید تحقیق شود تا راهکارهای مناسب انتخاب شوند.
* مهدی نصیری
-------------------------------------------------------------------------------
سیدعلی صالحی: در نقد شعر می لنگیم
سیدعلی صالحی معتقد است: ما هرچه در شعر و خلق آن صاحب خلوصیم، در چیزی به نام نقد شعر می لنگیم.
این شاعر در گفتگو با ایسنا، عنوان کرد: بحران فراگیر بی اعتمادی و غلظت عمیق فرهنگ شفاهی که نتیجه نهایی آن، مرگ متن به علت یورش حواشی است، نمی گذارد اتفاق مکتوبی به نام «نقد» کارساز شود. هنوز روابط عمومی از طریق فرهنگ زبان به زبان و سینه به سینه عملی می شود و از آن اصول و ضوابطی که لازمه «باور» در این حوزه است، هیچ خبری نیست؛ به همین دلیل من هیچ نقش و تأثیری برای این « حضور کلامی» سراغ ندارم.
او در ادامه گفت: در جوامع پیشرفته، یک شاعر و شعر او ابتدا از طریق همین نقد و بررسی و معرفی است که تثبیت می شود. اما در ایران ما - اشاره به کل 100 سال اخیر است - اول باید شاعر و شعر او با حمایت مردم تثبیت شود تا بعد شاید مورد عنایت مثلاً چند منتقد (معروف به منتقد) قرار گیرد. کمی مضحک است؛ زیرا وقتی کسی تثبیت شد، دیگر چه نیازی به معرفی از سوی مثلاً نخبگان و رسانه هاست.
صالحی با اشاره به عاریه گرفتن نشانه های ناقص مدرنیزم، نقد علمی را مولود جامعه مدرن دانست و گفت: مدرنیزم وارداتی طی قرن گذشته چهره کمیک خود را در حاشیه به ما تحمیل کرده است. ما بانی مدرنیزم نیستیم. نه فقط ما؛ در خاورمیانه چیزی به نام نقد تحول وجود نداشته و ندارد. ریشه تاریخی موضوع به هزار سرشاخه می رسد.
این شاعر با اشاره به رشد نکردن نقد آکادمیک و ارتباط آن با پدیده جهانی شدن، گفت: این که جهان یعنی بشریت به یک خانوار بدل شده، دروغ بی ملاحظه فرهنگ سلطه است. هزاره سوم با ترور و خونریزی و جنگ به دنیا آمده است؛ اما نقد در دانشگاههای ما جایی ندارد و سطح سواد سقوط کرده است. دلیل نبود نقد بومی و خلاقه، این است که دانشگاهها در این مبحث به کارکرد «ترجمه» و آن هم بیشتر به مبانی تئوریک و نظریه ها، پناه برده اند. صفحات نقد ادبی در رسانه ها هم کشته مرده همین بزک اجباری است تا شرایط همه جانبه اجازه ندهد که نهادهای دمکراتیک و تشکلات تأثیرگذار اجتماعی به صورت مستقل به وجود بیایند. نقش نقد در محدوده «نصیحت» درجا خواهد زد؛ فرقی ندارد که دانشگاه باشد یا کل جامعه.
او در زمینه نقد ادبی، بویژه نقد شعر در دانشگاهها، اظهار کرد: نیازی نیست سرگرم تهیه تحقیقی در این زمینه شویم. سرریز همه این دانشها را می توان در جامعه مشاهده کرد. نباید قاطع و مطلق، زحمت استاد و دانشجو را نادیده گرفت؛ اما انتظار لازم را برآورده نمی کنند. در این جامعه تا بوده، نوابغ به صورت خودجوش ظهور کرده اند؛ خاصه در جهان قلم. ناامید نیستم؛ چشم به راهم.
صالحی در ادامه افزود: من برای هر نوع تکاپو در زمینه تدریس و نقد شعر ارزش قائلم؛ اما عرض می کنم که می شود به صورت عملی و کارگاهی به شاعر جوان یاری رساند که بر کار خود اشراف عمیق تری بیابد؛ اما نمی شود شعر و خلاقیت شعر را درس داد. در مورد نقد اتفاقاً اگر ضمن کار عملی بر سر شعر (به صورت تجربی) بشود مبانی نقد را مطرح کرد، حتماً تأثیر مورد قبولی از خود به جای می گذارد و شاعر، نه از دانشگاه و نه از میان این نوع جلسات به دنیا نمی آید؛ شاعر مستقیماً از میان مردم برمی خیزد. منتقد غیرنویسای شعر هم خود مردم هستند. آن هوش جمعی و تاریخی خوب می داند که باید حافظ را بر سلمان ساوجی ترجیح دهد.
** وقتی از مقاومت صحبت می کنیم، از فرهنگ مقاومت و کلیت جامعه ای صحبت می کنیم که در این مسأله شرکت می کنند. از اسطوره ها و انسانهایی صحبت می کنیم، که تمام قد و با دست خالی ایستادند و کشور را از سلطه بیگانگان آزاد کردند. این مقاومت نتیجه اش را در جبهه های دفاع مقدس نشان می دهد و تبلور آن را در فتح خرمشهر به وضوح می بینیم. وقتی صحبت از مقاومت می شود همه کشور سهیم هستند.
* چه مراحلی برای این تبدیل طی شد؟
** یکی مسأله گستردگی جایگاه فرهنگ دفاع مقدس است و در مرحله دوم حضور آثار هنری هنرمندان و تولیدات بالای آنها در این زمینه است که باعث شد پیشنهاد ملی شدن این جشنواره مطرح و تصویب شود و به اجرا درآید.
* و مراحل فنی کار؟
** با پیشنهاد مدیریت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی این مسأله در معاونت حوزه هنری و مرکز هنرهای نمایشی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و با توجه به ظرفیتهای موجود تئاتر کشور در این زمینه به تصویب رسید.
* درباره آثار ارسالی، چه حجم تئاتر به دبیرخانه ارائه شد؟
** با اعلام فراخوان جشنواره توسط دبیرخانه مستقر در تهران و قرار دادن آن در اختیار هنرمندان، قرار شد تا 15 اردیبهشت آثار ارائه شده مورد بررسی قرار بگیرد که با توجه به حجم بالای آثار که در مجموع 121 اثر بود، این فرصت تا بیستم اردیبهشت ماه تمدید شد. در مجموع داوران انتخاب آثار، 15 اثر را برای بخش مسابقه به دبیرخانه پیشنهاد دادند و قرار شد تعدادی از آنها همزمان در استانها و سایر شهرستانها اجرا شود. دو اثر هم به عنوان مهمان در طول برگزاری جشنواره و پس از آن اجرا می شود، یکی آسمان و زمین و دیگری خیال روی خط موازی.
* فکر نمی کنید در انتخاب آثار کمی بیشتر باید سخت گیری می شد؟
** این نظر شماست. داوران انتخاب آثار کارشناسان این رشته هستند و سالها در این زمینه تخصص دارند. سخت گیری لفظ مناسبی برای تئاتر نیست، البته می توان شرایطی را فراهم کرد تا آثار جدیدتری به جشنواره ارسال شود و مورد توجه قرار گیرد.
* اما به نظر می رسد برخی کارها، موضوعی غیر از مقاومت را دنبال می کنند و با آب و رنگی که کارگردانها به آن داده بودند به آثار دفاع مقدس نزدیک می شوند.
** این نتیجه گیری برای روز اول عجولانه است. در این جشنواره ما با تمام توان کار کردیم و همه آثار به دلیل اینکه داوران آنها را انتخاب کرده اند، مورد توجه ماست.
* برگزاری این جشنواره ها چقدر در حفظ ارزشهای دفاع مقدس مؤثر است؟
** حفظ ارزشها و انتقال آن به نسلهای بعد، مخاطبان و انسان امروز، وظیفه ای است بر دوش هنرمندان و مسؤولان تمام نهادهایی که در این زمینه تلاش می کنند و دغدغه این کار را دارند. البته همه این کارها نیاز به پژوهش دارد. هنرمندان هم باید با توجه به مطالعه و رویکردهای پژوهشی و تحقیقی که نسبت به این مسائل وجود دارد، آثار خود را ارائه کنند.
* جشنواره تئاتر مقاومت فتح خرمشهر چقدر در این زمینه موفق بوده است؟
** ببینید باید ظرفیت تجربه کردن آثار را به وجود بیاوریم. باید مکان و زمان تجربه را به هنرمندان بدهند تا آرام آرام با ارائه آثار جدید با مضامین نو و ارتباط بهتر با مخاطب بتوانند این جایگاه را به وجود بیاورند.
* ارزیابی شما از این جشنواره چطور است؟
** وقتی 121 گروه اعلام آمادگی می کنند و 50 درصد آثار تولیدات جدید است، با این حضور هنرمندان، دست اندرکاران و مخاطبان، من این مسأله را مثبت ارزیابی می کنم.
* در دو روز اول جشنواره استقبال کنندگان بیشتر از گروههای شرکت کننده بودند تا مردم، حضور مخاطبان را چطور دیدید؟
** استقبال خوب بود، اما برای بهتر شدن آن باید شرایط را برای مردمی شدن تئاتر به وجود آورد، برگزاری جشنواره ها یکی از همین شرایط است.
* و نظر شما در خصوص بین المللی شدن این جشنواره؟
** این مسأله باید مطالعه شود. ظرفیتهای خوبی وجود دارد، اما باید تحقیق شود تا راهکارهای مناسب انتخاب شوند.
* مهدی نصیری
-------------------------------------------------------------------------------
سیدعلی صالحی: در نقد شعر می لنگیم
سیدعلی صالحی معتقد است: ما هرچه در شعر و خلق آن صاحب خلوصیم، در چیزی به نام نقد شعر می لنگیم.
این شاعر در گفتگو با ایسنا، عنوان کرد: بحران فراگیر بی اعتمادی و غلظت عمیق فرهنگ شفاهی که نتیجه نهایی آن، مرگ متن به علت یورش حواشی است، نمی گذارد اتفاق مکتوبی به نام «نقد» کارساز شود. هنوز روابط عمومی از طریق فرهنگ زبان به زبان و سینه به سینه عملی می شود و از آن اصول و ضوابطی که لازمه «باور» در این حوزه است، هیچ خبری نیست؛ به همین دلیل من هیچ نقش و تأثیری برای این « حضور کلامی» سراغ ندارم.
او در ادامه گفت: در جوامع پیشرفته، یک شاعر و شعر او ابتدا از طریق همین نقد و بررسی و معرفی است که تثبیت می شود. اما در ایران ما - اشاره به کل 100 سال اخیر است - اول باید شاعر و شعر او با حمایت مردم تثبیت شود تا بعد شاید مورد عنایت مثلاً چند منتقد (معروف به منتقد) قرار گیرد. کمی مضحک است؛ زیرا وقتی کسی تثبیت شد، دیگر چه نیازی به معرفی از سوی مثلاً نخبگان و رسانه هاست.
صالحی با اشاره به عاریه گرفتن نشانه های ناقص مدرنیزم، نقد علمی را مولود جامعه مدرن دانست و گفت: مدرنیزم وارداتی طی قرن گذشته چهره کمیک خود را در حاشیه به ما تحمیل کرده است. ما بانی مدرنیزم نیستیم. نه فقط ما؛ در خاورمیانه چیزی به نام نقد تحول وجود نداشته و ندارد. ریشه تاریخی موضوع به هزار سرشاخه می رسد.
این شاعر با اشاره به رشد نکردن نقد آکادمیک و ارتباط آن با پدیده جهانی شدن، گفت: این که جهان یعنی بشریت به یک خانوار بدل شده، دروغ بی ملاحظه فرهنگ سلطه است. هزاره سوم با ترور و خونریزی و جنگ به دنیا آمده است؛ اما نقد در دانشگاههای ما جایی ندارد و سطح سواد سقوط کرده است. دلیل نبود نقد بومی و خلاقه، این است که دانشگاهها در این مبحث به کارکرد «ترجمه» و آن هم بیشتر به مبانی تئوریک و نظریه ها، پناه برده اند. صفحات نقد ادبی در رسانه ها هم کشته مرده همین بزک اجباری است تا شرایط همه جانبه اجازه ندهد که نهادهای دمکراتیک و تشکلات تأثیرگذار اجتماعی به صورت مستقل به وجود بیایند. نقش نقد در محدوده «نصیحت» درجا خواهد زد؛ فرقی ندارد که دانشگاه باشد یا کل جامعه.
او در زمینه نقد ادبی، بویژه نقد شعر در دانشگاهها، اظهار کرد: نیازی نیست سرگرم تهیه تحقیقی در این زمینه شویم. سرریز همه این دانشها را می توان در جامعه مشاهده کرد. نباید قاطع و مطلق، زحمت استاد و دانشجو را نادیده گرفت؛ اما انتظار لازم را برآورده نمی کنند. در این جامعه تا بوده، نوابغ به صورت خودجوش ظهور کرده اند؛ خاصه در جهان قلم. ناامید نیستم؛ چشم به راهم.
صالحی در ادامه افزود: من برای هر نوع تکاپو در زمینه تدریس و نقد شعر ارزش قائلم؛ اما عرض می کنم که می شود به صورت عملی و کارگاهی به شاعر جوان یاری رساند که بر کار خود اشراف عمیق تری بیابد؛ اما نمی شود شعر و خلاقیت شعر را درس داد. در مورد نقد اتفاقاً اگر ضمن کار عملی بر سر شعر (به صورت تجربی) بشود مبانی نقد را مطرح کرد، حتماً تأثیر مورد قبولی از خود به جای می گذارد و شاعر، نه از دانشگاه و نه از میان این نوع جلسات به دنیا نمی آید؛ شاعر مستقیماً از میان مردم برمی خیزد. منتقد غیرنویسای شعر هم خود مردم هستند. آن هوش جمعی و تاریخی خوب می داند که باید حافظ را بر سلمان ساوجی ترجیح دهد.
